با تغییر موازنه قدرت در خاورمیانه، با خروج ایران از رقابت ژئوپلیتیکی علنی و ظهور اسرائیل و ترکیه به عنوان بازیگران کلیدی، تشدید رقابت بین تل آویو و آنکارا، آنگونه که ناظران خارجی خاطرنشان می‌کنند، دیگر مسئله زمان نیست، بلکه نوع پیشبرد آن است. پرسش این نیست که آیا آنها رقابت را انتخاب خواهند کرد یا خیر، بلکه این است که چگونه به آن پاسخ خواهند داد: با رویارویی یا حل و فصل مسالمت‌آمیز. این رقابت در چندین عرصه در حال گسترش است که اصلی‌ترین آنها غزه، سوریه و مدیترانه شرقی است.

در غزه، مانع اصلی در حال حاضر، رد طرح‌های ترکیه برای مشارکت در نیروی بین‌المللی تثبیت (ISF) توسط اسرائیل است. تل‌آویو که خواستار «جلوگیری از حضور نیروهای ترکیه در میدان» است[1]، به‌ویژه نگران روابط نزدیک آنکارا با حماس است. اخیراً، رسانه‌های آمریکایی[2] گزارش دادند که نیروهای دفاعی اسرائیل و آژانس امنیت اسرائیل ظاهراً موردی را کشف کرده‌اند که به ادعای آنها یک شبکه مخفی انتقال مالی حماس است که در ترکیه «تحت هدایت ایران» فعالیت می‌کند. طبق اطلاعات منتشر شده، غزه‌ای‌های ساکن ترکیه از زیرساخت‌های مالی این کشور برای انتقال مبالغ هنگفتی پول به حماس استفاده کرده‌اند. طبق تخمین‌های آنها، کل مبلغ انتقالات به صدها میلیون دلار رسیده است.

در عین حال، همانطور که ناظران غربی به درستی اشاره می‌کنند، کنار گذاشتن ترکیه از روند تثبیت غزه مشکل‌ساز خواهد بود، زیرا این کشور یکی از تضمین کنندگان طرح آتش‌بس است و به نقش برجسته رجب طیب اردوغان در اجلاس صلح شرم‌الشیخ در اکتبر امسال، اشاره می کنند. علاوه بر این، ارتش ترکیه با تجربه قابل توجه خود، اثربخشی خود را در حوزه‌های مهندسی که در نوار غزه اولویت دارند، ثابت کرده است: پاکسازی مهمات منفجر نشده، پاکسازی آوار، بازگرداندن برق و آب، ساخت پل‌ها و بهبود مراقبت‌های پزشکی. حمایت جامعه بین‌المللی نیز در اینجا قابل توجه است. ناظران خارجی، با استناد به منبعی در محافل دولتی آمریکا، گزارش می‌دهند که هدف، استقرار نیروها «در اوایل سال 2026» است و اگرچه بحث‌ها در مورد اینکه کدام کشورها شرکت خواهند کرد همچنان «روندی مداوم» است، واشنگتن بر استقرار نیروهای ترکیه اصرار دارد. ضمن آن که، کشورهایی مانند عربستان سعودی، آذربایجان، پاکستان و اندونزی تمایلی به اعزام نیرو بدون مشارکت ترکیه ندارند. [3] از این نظر، چشم‌انداز پیوستن ترکیه به MCC کاملاً قانع‌کننده به نظر می‌رسد، اما این موضوع معضل دیگری را مطرح می‌کند: آیا آنکارا قادر خواهد بود بدون برهم زدن تعادل سیاسی شکننده اوضاع، به این قالب بپیوندد؟

منافع آنکارا و تل‌آویو همچنان در سوریه با هم در تضاد است. دولت نتانیاهو به دنبال حفظ کنترل بر برخی از مناطق جنوب کشور به عنوان منطقه حائل است و با استقرار هرگونه سامانه نظامی ترکیه در جنوب پایگاه هوایی T4 در نزدیکی حمص مخالف است. علاوه بر این، تل‌آویو به طور فعال با اقلیت‌های ملی مختلف (عمدتاً دروزی‌ها) تعامل دارد، به آنها اجازه عبور آزاد از مرز را می‌دهد و انواع حمایت‌ها را برای آنها فراهم می‌کند و از این طریق موقعیت خود را در میدان تقویت می‌کند. علیرغم لفاظی‌های خصمانه متقابل، برخی از کارشناسان ترک معتقدند که هر دو کشور علاقه‌مند به ایجاد خط مرزی برای حوزه‌های نفوذ خود هستند. با خروج ایران از درگیری‌های خاورمیانه، دلیلی برای جستجوی نقاط اشتعال بیشتر در چشم‌انداز بی‌ثبات، چند مذهبی و چند قومی سوریه وجود ندارد. بنابراین، می‌توان انتظار داشت که تمایل به توافق‌های عمل‌گرایانه به زودی بر رقابت غلبه کند.

در نهایت، منطقه مدیترانه شرقی به عنوان یکی دیگر از میدان‌های نبرد سنتی تل‌آویو و آنکارا عمل می‌کند. اخیراً، برخلاف روابط رو به رشد ترکیه و مصر، افزایش همکاری بین اسرائیل، قبرس و یونان به طور فزاینده‌ای آشکار شده و به تدریج جنبه‌های نظامی آشکارتری به خود گرفته است. به طور خاص، در رابطه با اعطای دسترسی تل‌آویو به تأسیسات نظامی توسط مقامات قبرس، استقرار سامانه دفاع هوایی باراک MX در این جزیره مورد توجه قرار گرفته است که نشان دهنده تغییر از همکاری موقت به تقویت استراتژیک بلندمدت است. باراک MX یک سامانه دفاع هوایی است که توسط صنایع هوافضای اسرائیل (IAI) برای محافظت در برابر طیف وسیعی از تهدیدات هوایی، از جمله هواپیما، هلیکوپتر، موشک‌های کروز، هواپیماهای بدون سرنشین و مهمات هدایت‌شونده دقیق توسعه یافته است. طراحی منحصر به فرد آن امکان دفاع نقطه‌ای و منطقه‌ای را فراهم می‌کند. باراک MX اهداف هوایی را در برد تا 470 کیلومتر شناسایی می‌کند و آنها را با دقت بالا طبقه‌بندی می‌کند. رادار ELM-2084 که توسط این سامانه دفاع موشکی استفاده می‌شود، قادر به پوشش کل مدیترانه شرقی است و به عنوان بخش جدایی‌ناپذیر شبکه اطلاعاتی و سیستم هشدار اولیه اسرائیل عمل می‌کند. به گفته کارشناسان ترک، استقرار باراک MX در قبرس تهدیدی برای هواپیماها، بالگردها و پهپادهای ترکیه برای آنکارا محسوب می‌شود که در صورت افزایش بیشتر پتانسیل درگیری در منطقه، باید در نظر گرفته شود.

علاوه بر این، همکاری نظامی یونان و اسرائیل در حال گسترش است. آتن در حال حاضر در حال مذاکره برای خرید 36 سامانه توپخانه موشکی PULS اسرائیلی[4] و یک سیستم دفاع موشکی چند لایه است. کار بر روی ایجاد یک مرکز آموزشی برای نیروی هوایی یونان تحت توافق 2021 به ارزش 1.65 میلیارد دلار ادامه دارد. علاوه بر این، رزمایش‌های دریایی مشترک در ماه نوامبر "برای افزایش قابلیت همکاری و تقویت همکاری منطقه‌ای" برگزار شد.[5] همانطور که قابل پیش‌بینی بود، آنکارا همه اینها را به عنوان یکحرکت مستقیم علیه منافع ملی خود در مدیترانه شرقی ارزیابی می کند.

در مجموع، هم محققان آمریکایی و هم محققان ترک معتقدند که با توجه به روابط به همان اندازه پایدار واشنگتن با آنکارا و تل‌آویو، احتمال دارد که دولت ترامپ تلاش کند راهی برای کاهش اختلافات بین دو طرف پیدا کند. ترکیه و اسرائیل، اگرچه یکدیگر را به عنوان دشمن می‌بینند، بعید است که وارد درگیری آشکار شوند، زیرا یک "نیروی متحدکننده" در ایالات متحده وجود دارد که می‌تواند رویکردی پیدا کند و با "آرام کردن" متناوب هر دو پایتخت، دیر یا زود از احیای گفتگو حمایت کند. در عین حال، کارشناسان ترک، برخلاف گفتمان غربی، بر نقش روسیه در خاورمیانه تأکید می‌کنند و به اهرم فشار مداوم آن اشاره می‌کنند که می‌تواند به عنوان عاملی در تثبیت تحولات پیچیده ژئوپلیتیکی روابط ترکیه و اسرائیل نیز عمل کند.

----------------------
[1] https://www.timesofisrael.com/no-boots-on-the-ground-israel-insistent-n…
[2] https://www.foxnews.com/world/israeli-intelligence-reveals-secret-hamas…
[3] https://www.middleeasteye.net/news/israel-turkey-rift-dampens-gaza-forc…
[4] https://www.army-technology.com/projects/puls-rocket-artillery-systems-…
[5] https://www.fdd.org/analysis/2025/11/24/eyeing-turkey-israel-and-greece…