برگهایی از تاریخ جنبش سندیکایی ایران

جنبش سندیکایی ایران با تشکیل اتحادیه کارگران چاپ در سال ١٢٨٥ پا به عرصهی فعالیت سازمانیافتهی سندیکایی نهاد. فعالیت «اتحادیهی کارگران چاپ» در شرایطی شروع شد که فضای سیاسی کشور در اثر رویدادهای ناشی از انقلاب مشروطیت و ضعف و ناتوانی دولتهای وقت، تغییر کرده بود و امکان فعالیتهای سیاسی و سندیکایی تا حدود زیادی برای نیروهای دمکراتیک و عدالتخواه مهیا شده بود. در آن زمان هنوز سرمایهداری ایران در آغازِ راه بود و بالطبع شمار مؤسسات صنعتی و تولیدی و کارگران صنعتی اندک و اکثریت بزرگ نیروی کار بیسواد و شرایط کاری و زندگی کارگران فلاکتبار و پردرد و رنج بود و هیچ قانون و نهادی که از حقوق کارگران دفاع کند وجود نداشت. اگرچه شرایط بالقوه برای سازماندهی تودههای زحمتکش مهیا بود، ولی بیسوادی و ناآگاهی اكثریت محرومان و ستمدیدگان کار سازماندهی آنان در اتحادیهها و سندیکاها را که نهادهای مدرن و ناشناخته برای توده مردم بودند، بسیار دشوار میکرد. بااینهمه، طلیعهداران جنبش سندیکایی نخستین گامها را با موفقیت برداشتند و توانستند شمار زیادی از کارگران و زحمتکشان را حول خواستههایشان با سازماندهی در اتحادیههای کارگری در تعدادی از شهرهای بزرگ و سپس با تشکیل اتحادیه سراسری به نام «شورای مرکزی اتحادیههای حرفهای کارگران ایران» متحد و جنبشی را بنا نهند که منشأ خدمات و دستاوردهای بزرگی برای طبقهی کارگر و جامعه گردید.
بسیاری از رهبران و بنیانگذاران نخستین سازمانهای کارگری، اگرچه خود بر سر هدفشان زندانی و تبعید و سر به نیست شدند، ولی رژیمهای دیکتاتوری و استبدادی نتوانستند جنبشی که آنها بنیان نهادند را از میان بردارند. دیکتاتوریهای رضاشاهی و محمدرضا شاهی که در سرکوب جنبش سندیکایی در دوران زمامداریشان کوشش بسیار کردند از بین رفتند، ولی جنبش سندیکایی همچنان پابرجا ماند و مطالباتی را به آنها تحمیل کرد که هرگز انتظارش را نداشتند. جمهوری اسلامی نیز که طی ٤٠ سال برای نابودی جنبش سندیکایی از هیچ جنایتی فروگزاری نکرده است، یقیناً سرنوشتی بهتر از رژیم پیشین پیدا نخواهد کرد. ما تلاش داریم ازاینپس در هر شماره هفتگی «جُنگ کارگری» برگهای از تاریخ الهامبخش و تجربیات جنبش سندیکایی و رهبران آن را جهت اطلاع افراد علاقهمند، بهویژه رهبران جوان و تازهپا به میدان نهادهی جنبش سندیکایی که با همان عزم و اراده و اعتقاد بنیانگذاران و رهروان جنبش سندیکایی زیر سرکوب وحشیانه رژیم مستبد حاکم به مبارزهای جانانه و فداکارانه مشغولاند، منتشر کنیم.
گروه کار کارگری حزب چپ ایران (فدائیان خلق)
محمد دهگان رهبری که نام و رسمش در جنبش سندیکایی ماندگار است!

در این شماره یادی میکنیم از زندهیاد محمد دهگان یکی از رهبران و از بنیانگذاران «شورای مرکزی اتحادیههای حرفهای کارگران ایران» که در سال ١٣٠٠ تشکیل شد. محمد دهگان همچنین در دیماه سال ١٣٠٠، پس از تشکیل نخستین اتحادیهی سراسری کارگری ایران، جهت انعکاس افکار و مطالبات اتحادیههای کارگری مبادرت به تأسیس روزنامهی «حقیقت» که ارگان اتحادیه بود نمود. این اتحادیه که ١٥ اتحادیهی مختلف را متحد کرده بود، بهغیراز سازماندهی چند اعتصاب، برای نخستین بار روز اول ماه مه را در سال ١٣٠١ سازماندهی نمود. یکی از مهمترین اعتصاباتی که توسط اتحادیه و تحت هدایت دهگان در سال ١٣٠٣ برگزار شد و بازتاب وسیعی پیدا نمود اعتصابی بود که در اعتراض به تعطیلی ٧ روزنامه انجام شد و در اثر آن دولت رضاشاه مجبور به عقبنشینی از فرمان بستن روزنامهها شد. یک سال بعد اما پس از تثبیت حکومت رضاشاه، او فرمان ممنوعیت اتحادیهها و بازداشت رهبران آنها را صادر و این ممنوعیت تا هنگام سقوط وی در شهریور ١٣٢٠ ادامه پیدا میکند. پسازاین فرمان محمد دهگان هم به همراه سایر رهبران اتحادیهها به زندان میافتد و مدتی بعد از آزادی از زندان با خوراندن سم به وی کشته میشود. ولی نام او در تاریخ جنبش سندیکای ماندگار میشود و الهامبخش نسلهای بعدی فعالین سندیکایی ایران میگردد.