دالایی لاما، رهبر استقلال طلبان کشور تبت از زیر سلطه کشور چین، خود را گاهی یک بودایست کمونیست و گاهی یک کمونیست بودایست می‌ نامد. پیرامون خشونت گرایی ادیان و اهمیت اخلاق می‌گوید- ما نیاز به اخلاقی سکولار داریم که ورای همه ادیان باشد چون اخلاق مهمتر از دین است و بجای دنباله روی از ادیان خشونت گرا؛ غیر از عرفان گرایی منفعل و پاسیو، باید دنبال آموزش یک اخلاق سکولار بود، چون تعصب دینی، همراه با خشونت، بنیادگرایی، ارتجاع و تنگ نظری است.

در یک جهان گلوبال باید مبلغ یک اخلاق سکولار بود، جهان گلوبال نیاز به یک اخلاق سکولار دارد. تمام ادیان و کتب مقدس تاکنون حامل و مبلغ خشونت و تنفر می‌ان انسانها بوده اند. اخلاق سکولار مرزهای دینی، ملی، فرهنگی، و ناسیونالیستی نمی‌ شناسد. اخلاق را دیگر نباید براساس ارزشهای دینی ساخت چون اخلاق علم سعادت است و سعادت نتیجه و محصول بلوغ درونی است. اخلال سکولار نیاز به صبر و مقاومت دارد، باور به فرهنگ سکولار می‌تواند برای همه جوامع، ادیان، انسانها، فرهنگها و مکاتب فکری فلسفی، مفید باشد. آموزش اخلاق سکولار در مدارس مهمتر از آموزش تعلیمات دینی به کودکان است. کودکان باید در مدارس اصول همزیستی مسالمت آمی‌ز،مخالفت با استفاده از خشونت و قبول اصول اخلاق سکولار را بیاموزند. اصل مسئولیت گلوبال باید کلید طرح یک اخلاق سکولار باشد.

دالایی لاما می‌گوید: بنام ادیان در طول هزاران سال گذشته نه تنها جنگها بلکه جنگهای "مقدس" انجام شده. تعصب، بنیادگرایی، و دگماتیسم، همی‌شه برای انسانها مضر و خطرناک بوده. او می‌گوید بعضی روزها فکر می‌کنم بهتر می‌بود اگر ادیان وجود نداشتند چون تمام ادیان و کتب مقدس در خود ظرفیت تبلیغ و اعمال استفاده از خشونت را دارند. انسان می‌تواند بدون دین باشد ولی نمی‌تواند بدون اخلاق و ارزشهای درونی زندگی کند. بدون احساس همدردی و عشق به همنوع نمی‌توان زیست.

قرنهاست که متفکران و فیلسوفان، ادیان را مانعی مهم برای روشنگری می‌دانند. می‌ان عقل و ایمان باید یک دیالوگ برقرار گردد. صلح جهانی بدون صلح می‌ان ادیان غیرممکن استت. قرن 21 می‌لادی باید قرن دیالوگ و صلح شود. اکثر اختلافات را می‌توان از طریق دیالوگ صادقانه حل نمود. جنگ و خشونت خلاف اخلاق و خردگرایی است. قرن 20 می‌لادی قرن خشونت بود، قرن 21 باید قرن دیالوگ گردد.

عنوان و تیتر " دالایی لاما " در فرهنگ بودیستی کشور تبت یعنی "اقیانوس علم و دانش". او متولد 1935 می‌لادیست و از سال 1959 بصورت تبعیدی سیاسی در شهر دارالاسلام هند زندگی می‌کند. او مدعی است که حین انقلاب فرهنگی بین سالهای 1976-1966 چینی های کمونیست همه 6000 دیر و صومعه بودیستها در کشورش را تخریب نمودند. وی در دوران کودکی و نوجوانی در دیر و معابد بودیستی کشورش به تحصیل رشته های دیالکتیک، زبان شناسی، فلسفه بودایسم، فرهنگ تبتی، و علوم پزشکی پرداخت. او خود را فرزند فرهنگ سکولار هند نیز می‌داند و در این رابطه می‌گوید - تولرانس، بلندنظری، گذشت،و کثرت گرایی در کشور هند ریشه چندین هزارساله دارد. در اینجا هندوها، بودیستها، سیکها، مسلمانان، زرتشتیها، مسیحیان، آته‌ایست‌ها، یهودیان، و شکاک‌ها، همه در کنار هم بصورت مسالمت آمی‌زی زندگی می‌کنند. در رابطه با موضوعات سیاسی روز او خود را مخالف نظام سرمایه داری و ضد سلاح اتمی‌، مدافع محیط زیست و حامی‌ موجودات زنده می‌داند.

دالایی لاما در سال 1989 جایز صلح نوبل را بدلیل فلسفه صلح، احترام به زندگی همه موجودات و احساس مسئولیت جهانی در مقابل همه بشریت و در مقابل طبیعت، از آن خود ساخت.

او می‌کوید-هدف اخلاق سکولار این است که انسان را از رنجهای زمان حال و رنجهای آینده رها کند. یک جنبه از همدردی می‌ان انسانها اینست که برای رفاه و سعادت دیگران کوشش کنیم. امروزه با کمک علوم می‌دانیم که اخلاق،همدردی، عشق به همنوع، و رفتار اجتماعی، اصولی غریزی ذاتی و ژنتیک هستند ولی مذهبی بودن، کسبی و تقلیدی است. یعنی اخلاق در انسان عمی‌قتر و طبیعی تر از مذهبی بودن است. به این دلیل ارزشهای درونی انسانی را باید به فرهنگ اجتماعی تبدیل کرد. خلع سلاح عمومی‌ و جهانی، نوعی عملی کردن احساس هم دردی و عشق به انسانهاست. خلع سلاح بیرونی باید همراه خلع سلاح درونی باشد. بنیادگرایی مذهبی یکی از دلایل جنگها بوده و خواهد بود. مقدمه خلع سلاح درونی، دوری از پیش‌داوری، تنفر، و تنگ نظری است. آن تغییری که خواهان آن در جهان هستیم، باید شامل درون خود ما نیز باشد.

دالایی لاما ادامه می‌دهد- راه و هدف مشترک همه ما باید توجه و احترام نسبت به زندگی همه انسانها، موجودات، گیاهان، محیط زیست و طبیعت باشد. کره زمی‌ن بدون انسان سالمتر می‌ زیست چون انسان در حال یک جنگ جهانی سوم علیه آن و طبیعت است. همه هفت میلیارد انسان ساکن کره زمین می‌‌خواهند راحت و راضی و خوشحال و سعادتمند زندگی کنند. وی رقم آته‌ایست‌ها و شکاکان حهان را بیش از یک میلیارد تخمین می‌زند.

------------------------------------------------------

منبع این نوشته- مصاحبه دالایی لاما در سال 2015 با یک ژورنالیست آلمانی است با عنوان " تقاضا و خواهشی از جهان، اخلاق مهمتر از دین است" .

-- Ethik ist wichtiger als religion, benevento publishing,2015, österreich- salzburg, Franz Alt und Dalai Lama, 56 s.