روياروئی سنگين و خطرناکی برسر اکرائين بین آمریکا و متحدان اروپائی آن از یک‌سو و روسیه از سوی دیگر شکل گرفته‌است. روسیە با استقرار بيش از صد هزار نیرو و تجهيزات نظامی در مرزهای اوکرائين، می خواهد در گام نخست حرکت ناتو به سمت مرزهای روسيه را متوقف کند و در گام بعدی ناتو را به شرايط قبل از سال ۱۹۹۷ بازگرداند. دولت آمریکا و متحدان آن، اما ادعا می‌کنند که تمرکز نیروی های روسیە بە قصد حملە‌ی نظامی بە خاک اوکرائین است، روسیە را در صورت حملە بە اعمال تحریم‌های گستردە تهدید می‌کنند و از شهروندان خود خواستەاند که اوکرائین را ترک کنند. دولت آمریکا نیروهای جدیدی را به کشورهای عضو ناتو در شرق اروپا اعزام می‌کند؛ به اکرائین سلاح تحویل می‌دهد و کارشناس می‌فرستد. برخی از کشورهای اروپائی هم با آمریکا همراهی می‌کنند. فضائی از تهدیدهای متقابل، مشاجرات دیپلماتیک و جنگ تبلیغی ایجاد شده‌است که نگرانی از شعله‌ور شدن تشنجی دیگر در اروپا را دامن زده‌است. با وجود اين‌که مذاکرات بين دو طرف تا کنون کارساز نبود، اما شواهد حاکی از آن است که فعالیت‌های دیپلماتیک هنوز شانس موفقیت دارد. سفر صدر اعظم آلمان به «مسکو» و «کیف» امید به حل بحران از طریق گفت‌وگو را بیشتر کرده‌است.

ریشه‌ی بحران کنونی را باید در تحولات بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی جست‌وجو کرد. دولت آمریکا در رویای سرکردگی بر جهانِ تک قطبی، تلاش کرد شرق اروپا را نیز به حوزه‌ی نفوذ خود تبدیل کند. گسترش ناتو  و عضوگیری از کشورهای اروپای شرقی از جمله برخی جمهوری‌های سابق اتحاد شوروی، با این هدف پیگیری شده‌است. ناتو که زمانی برای مقابله با اتحاد جماهیر شوروی و متحدان آن ایجاد شده‌بود، بعد از فروپاشی شوروی و انحلال پیمان ورشو، به حيات خود ادامه داد و  به ابزار آمریکا برای تهدید و دخالت در کشورهائی تبدیل شده‌است که در زمره‌ی متحدان آمریکا محسوب نمی‌شوند. طی سال‌های اخیر، دامنه‌ی دخالت‌های آمریکا وسعت گرفته و از یوگسلاوی، تا افغانستان، عراق و لیبی را در بر گرفته‌است. گسترش ناتو مغایر با وعده‌ی غرب به ميخائيل گارباچف است. در همان زمان برخی صاحب نظران در امريکا می گفتند گسترش ناتو، مرگبارترين اشتباه سياست آمريکا پس از جنگ سرد است. اين تصميم موجب دامن زدن به گرايش های ملی گرايانه و ضدغربی در روسيه خواهد شد و فضای جنگ سرد ديگری را در روابط شرق ـ غرب ايجاد خواهد کرد. پوتين گسترش بیشتر ناتو به سمت مرزهای روسیه، استقرار نیروها و سپر موشکی ناتو در کشورهای اروپای شرقی را تهدیدی برای خود می‌داند. 

بحران در اکرائین و درگیری در استان‌های شمالی آن، متاثر از کشمکش بر سر مخالفت روسیە با گسترش ناتو در اطراف مرزهای روسیە است. هر تلاشی برای حل مشکلات درونی اوکرائین بدون توجه به این موضوع حساس که موجب شکاف در درون مردم این کشور هم هست، قرین موفقیت نخواهد بود. یکی از دلائلی که هنوز هم اجرای توافق مینسک -۲ نقطه‌ی امیدی برای برون‌رفت از وضعیت فعلی است، این واقعیت است که در توافقات مینسک تدابیری برای ایجاد تفاهم عمومی‌تر بر سر نزدیکی یا دوری به اروپا و آمریکا و نیز روسیه در نظر گرفته‌شده‌ و خودمختاری دو استان «لوهانسک» و «دونتسک» که بیشتر روس‌تبار هستند و تامین نظر آن‌ها در سمت‌گیری‌های کلی کشور، مدنظر قرار گرفته‌است. توجه به این امر و مهار نیروهای ناسیونالیست جنگ طلب در اکرائین، می‌تواند هم به جنگ داخلی در این کشور و جدائی‌طلبی این دو استان پایان دهد، هم ثبات لازم را برای تعیین سمت‌گیری‌های استراتژیک آن هموار سازد. هم چنین گفت‌و‌گو بين غرب و روسيه را در فضای مناسب‌تری ممکن سازد.

تلاش‌های دیپلماتیک هفته‌های اخیر، علیرغم تهدیدات متقابل، نشاندهنده‌ی آگاهی  از عمق خطری است که در اين روياروئی نهفته‌است. ادامه‌ی جنگ لفظی، دامن زدن به خصومت بین مردمی که قرن‌ها در کنار هم زیسته اند، می‌تواند به شعله‌ور شدن درگیری منجر گردد، که مهار آن به سادگی امکانپذیر نخواهد بود و می‌تواند دینامیسم خاص خود را پیدا کرده، شکاف‌های کنونی را عمیق‌تر و خصومت‌ها را گسترده‌تر نماید. تاثیرات این وضعیت در درون مرزهای دو کشور باقی نخواهد ماند. باید پذیرفت که صلح و امنیت در اروپا، نمی تواند بدون يا برخلاف منافع روسیه و توقف تشنج آفرینی آمریکا تامين شود. گسترش شتابان ناتو در شرق اروپا به بحران کنونی دامن زده، تشنج‌های جدیدی را در این قاره موجب گردیده‌است. باید تاکید کرد که مسئله‌ی اکرائین، اساساً یک مسئلۀ اروپائی و ناظر بر امنیت این قاره است. از این رو، نه با مواجهه‌ی بین روسیه و ناتو، بلکه با گفتگوی دیپلماتیک بین کشورهای این قاره می‌تواند پاسخ گیرد. مسئولیت درک این واقعیت و اقدام متناسب با آن، بر عهده‌ی اتحادیه‌ی اروپاست.

حزب چپ ایران (فدائیان خلق) گسترش ناتو را به ضرر صلح و امنیت عمومی در اروپا و جهان می‌داند و آن را محکوم می‌کند. ما بر این باوریم که پیمان‌های نظامی باید با پرژوه‌های صلح و همزیستی جایگزین گردند. جهان کنونی نیازمند ابزارهای دموکراتیک برای حل و فصل اختلافات است. پایان دادن به تشنج، راهبرد "توازن تهديد"، ادامه‌ی گفت‌گوها و تنش‌زدائی از مناسبات، تنها راه برون‌رفت از وضعیت فعلی است. باید پیشروی ناتو بە سوی مرزهای روسیە متوقف شود. از نظر ما، توافقات مینسک-۲بین اکرائین، آلمان، فرانسه و روسیه در مورد مشکلات داخلی اکرائین، راه حل مناسبی برای پایان دادن به جنگ و خشونت و مهار نیروهای افراطی در ادامه‌ی تنش در شرق اکرائین است. جنگ جز دامن زدن به ویرانی و کشتار، حاصل دیگری برای مردم جهان در بر نداشته و نخواهد داشت! ما از بيانيه‌ی ۵۰ برنده‌ی صلح نوبل جهان، برای کاهش دو درصدی بودجه‌ی تسليحاتی به مدت ۵ سال و اختصاص آن بودجه به حل بزرگ‌ترين مشکلات بشر از جمله در زمينه‌ی آب و هوا، حمايت می‌کنيم.  

هیئت سیاسی - اجرائی حزب چپ ایران (فدائیان خلق)

۲۷ بهمن۱۴۰۰  - ۱۶ فوريه ۲۰۲۲