پس سفر وزیر دفاع سوریه به ایران

روز دوشنبه ۲۳ ژانویه، علی محمود عباس، وزیر دفاع سوریه، به تهران آمد. او در روزهای حضور خود در ایران با محمد باقری رئیس ستاد کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی، حسین سلامی فرماندۀ سپاه پاسداران و ابراهیم رئیسی دیدار و گفتگو داشته است. نیازی به مکث نیست که مضمون انتشاریافتۀ سخنان همۀ طرفهای این دیدارها تأکید بر روابط راهبردی دو کشور، و اهمیت آن در مبارزه با "دشمن مشترک" و از این دست بوده است.
این دیدار همزمان با مانور نظامی مشترک آمریکا و اسرائیل در کشور اخیر و شرق دریای مدیترانه است که از روز دوشنبه آغاز شده و تا جمعه آینده ادامه خواهد داشت. در این مانور، که بزرگترین مانور مشترک دو کشور است، هزاران نظامی، بیش از ۱۰ ناو جنگی و حدود ۱۴۰ فروند هواپیمای نظامی، از جمله بمب افکنهای ب ۵۲ با قابلیت حمل سلاح اتمی شرکت دارند. تصریح بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل در نخستین روز مانور دایر بر این که "هدف مشترک واشنگتن و تلآویو جلوگیری از دستیابی جمهوری اسلامی به سلاح اتمی است" مؤید این ارزیابی است که "شأن نزول" این مانور افزایش تنشها با جمهوری اسلامی است.
در بارۀ این سفر و دیدارها می توان دو هدف را با احتمالی بیشتر یا کمتر به میان آورد: ۱- همزمانی آن با مانور گفته شده، این واقعیت که وزیر دفاع سوریه طرف سوری دیدارها بوده، و وزن سنگین نظامی دیدارهای انجام شده همگی حکایت از اقدام برای هماهنگی نظامی بین دو کشور دارند. لابد مقامات دو کشور این هماهنگی را در مقابله با تحرکات احتمالی آتی اسرائیل و به درجات کمتری امریکا لازم دیده اند؛ ۲- با احتمال کمتری، این سفر اقدامی از جانب سوریه است برای رفع نارضایتی جمهوری اسلامی از توافقات محتمل آتی بین ترکیه، سوریه و روسیه، بدون مشارکت دادن جمهوری اسلامی در این توافقات. احتمال کمتر، از آن رو که قاعدتاً پست وزارت دفاع پست مناسبی برای فیصله بخشی به این دست اصطکاکات بین هیچ دو کشوری نیست. طبعاً ترکیبی از این دو نیز مطلقاً منتفی نیست.
وزیر دفاع، وزیر امور خارجه یا حتی شخص رئیس جمهور، این که طرف سوری دیدارها که باشد، فرق چندانی نمی کند. آنچه به هدف دوم قطعیت بیشتری می بخشد، اولاً خبری است که در هفتۀ پیش در بارۀ محدود کردن فروش نفت ارزان ایران به سوریه انتشار یافت و با تکذیب پرمسئلۀ مقامات "بی نام" ایرانی و سوری همراه شد؛ در حالی که شواهد کمبود سوخت در سوریه کم نیستند؛ ثانیاً دیدار وزیر دفاع سوریه با ابراهیم رئیسی است، که نه می تواند مضمون هماهنگی نظامی داشته باشد و نه جنبۀ صرف تشریفاتی.