در کشور ما منابع طبیعی، دریاچه ها، رودخانه ها، تالاب ها و آب های زیرزمینی رو به خشکی، فرسايش خاک در حال افزايش و کشاورزی و دامداری رو به نابودی است. انواع آلودگی های زیست محیطی به ویژه آلودگی هوا، حیات مردم را به طور فزاینده ای با خطرات جدی مواجه کرده است. برای خروج از این ابر بحران، کشور ما نيازمند اقدامات بنيادين، توقف مجموعهٔ اقدامات مخرب زیست‌بوم، جلوگيری از مرگ گونه‌های جانوری و گیاهی، تدوین سیاست تولیدی و الگوی مصرفی هم‌خوان با الزامات حفظ محیط زیست و برنامه‌ریزی راه‌بردی برای جبران خسارت‌های وارده است.
بحراب آب
ـ ایران منطقه ای است کم آب با شرایط بد اقلیمی. ۲۵٪ خاک ایران فراخشک، ۵۰٪ خشک و تنها ۲۵٪ مرطوب است. متوسط باران سالانه در ایران ۲۵۰ میلی متر، در آسیا ۷۳۲ و در جهان ۸۳۱ میلی متر است. در ایران از ۴۱۲ میلیارد متر مکعب بارندگی در سال، ۲۷۰ میلیارد مترمکعب تبخیر و تنها ۱۳۰ میلیارد مترمکعب آن یعنی ۳۱٪ به سفره های آب زیرزمینی منتقل می‌شود. کشور در دو دهه اخیر با مشکل خشکسالی مواجه هست و به شدت بر میزان بارندگی ها در طول سال تاثیر منفی ایجاد نموده است. با کاهش مقدار بارش، به همراه افزایش دمای هوا، ایران طی چند دهۀ گذشته به طور تصاعدی خشک‌تر شده است.
ـ کشوری که بیش از ۴۰ درصد از منابع آب تجدید شونده را مصرف کند، با بحران آب روبرو است. ایران ۷۳ درصد از منابع آب تجدید شونده را استفاده می‌کند
ـ مصرف آب کشور ۹۳ میلیارد متر مکعب است که ۶٪ آب شرب، ۱٪ در صنعت و بقیه ۹۳٪ به مصرف کشاورزی می‌رسد. بعلت کاهش بارندگی و استفاده بی رویه آب های زیرزمینی، از ۶۰۸ دشت حاصلخیز کشور، ۴۹۹ دشت با افت شدید و نگران کننده سطح آب زیرزمینی مواجه است.
- ۱۲ درصد از مساحت ایران زیر کشت می‌رود. ولی حدود ۹۳ درصد از آب ایران در بخش کشاورزی مصرف می شود. برداشت ٥٠ درصد از آب مورد نیاز فعالیت کشاورزی، از منابع زیر زمینی بود.
- افزایش بی‌رویه و سودجویانه حلقه‌های چاه تا سال ١٣٨٥ به ٧٥٤ هزار حلقه در کشور که حدود ٤٠ درصد آنها بدون مجوز حفر شده‌اند.
- افزایش بی‌رویه، غیرکارشناسانه و سودجویانه سدها از ١٩ سد در قبل از انقلاب، به ١٩٤ تا دهه چهارم حکومت یکی از عوامل بحران آب در ايران است.
ـ آب های ایران بشمول آب های زیرزمینی، رودخانه ها و دریا ها به درجات مختلف آلوده اند. ۱۶۴ رودخانه کشور آلوده است. آلودگی در ۷۰ درصد آنها بیش از حد مجاز است. پساب های شهری و صنعتی برای مثال بندرعباس: روزانه ۴۸۰ میلیون لیتر فاضلاب با محتوی مواد سمی، روغنی و چربی وارد دریا می‌کند!
ـ دریاچه ارومیه از جمله ۲۰ دریاچه مهم و دومین آبگیر شور کره زمین، آب آن از ۴۲ میلیارد مترمکعب به ۲۲ میلیارد مترمکعب کاهش یافته
ـ ايران با ۳ مشکل اساسی آب يعنی کمبود آب، آلودگی آب و خشک شدن تالاب ها و دریاچه ها روبرو است.
ـ از نظر مدیریت منابع آب ایران در رتبه ۱۳۲ از ۱۳۳ کشور قرار دارد.
ـ بحران آب پیامدهای سنگینی در حوزه های مختلف دارد: سلامت انسان ها، کاهش تولید ناخالص داخلی، افزایش قیمت آب، آسيب ديدن کشاورزی، به خطر افتادن امنيت غذائی، مهاجرت، جابجائی جمعیت، درگیری مرزی بین کشور ها و افزایش تنش بین استان ها.
خشک سالی
ـ کشور ما با خشکسالی روبرو است. مجموع درصد مساحت تحت تاثیر خشکسالی‌های متوسط، شدید و بسیار شدید در دوره ۱۰ ساله، ۸۲.۶ درصد بوده است. به عبارت دیگر، نزدیک به ۸۳ درصد از مساحت ایران در این دوره ۱۰ ساله، با خشکسالی در انواع مختلف روبه‌رو شده است و بیشتر نقاط ایران با خشکسالی انباشته در طبیعت مواجه است. اتفاقی که نشانگر کاهش شدید دسترسی به آب در اقلیم کشور در یک دهه اخیر است.
تالابها
ـ تالابها يكى از مهمترين اكوسيستمها در حفاظت تنوع زيستى و ارائه دهنده خدمات متنوع معيشتى و تفريجى نظيرتامين غذا، تغذيه سفره هاى آب زيرزمينى، تعديل شرايط اقليمى، كنترل سيلاب، گردشگرى طبيعى در ایران هستند اما بی توجهي به وضعيت تالابها، اين اكوسيستم هاي ارزشمند را در بسياري از نقاط ایران با چالشهاي جدي مواجه ساخته است.
ـ در ایران ۲۳۶ تالاب بزرگ و کوچک وجود دارد، ۲۰ تالاب دارای اهمیت بین المللی است، ۱۴ تالاب تا سال ۱۳۸۰ خشک شده اند، تالاب گاوخونی در حوضه آبریز زاینده رود در حال خشک شدن است.
برای حفظ تالاب ها
۱. برآورد کردن نیاز آب زیست محیطی ( حقابه تالابها ) و تامین آن
۲. مدیريت پرندگان آبزی
۳. حفاظت از وضعیت موجود محیط زیست تالاب
۴. حفظ کار کردها و ارزشهای اقتصادی و اجتماعی تالاب ها
۵. جلوگیری ازآتش زدن عمدی تالابها برای سودجوئی های اقتصادی و غیره
۶. جلوگیری از وارد شدن فاظلاب و انواع آلاینده های بیولوژی، شیمیایی و فیزیکی که به وسیله مزارع کشاورزی، شهرها و آبادیهاو صتایع مختلف تولید می شود.
جنگلها
ـ جنگلها به عنوان ریه زمین در چرخه حیات موجودات زنده نقش موثری ایفا می‌کند. جنگلها به دلایلی از جمله رشد جمعیت و نیاز روزافزون بیشتر به منابع جنگلی، استفاده از جنگلها به عنوان منبع سوخت، تولید ذغال چوب، تبدیل مناطق جنگلی به زمین کشاورزی، فقر فرهنگی مردم، استفاده بی رویه جهت تعلیف دام به منظور جواب به افزایش تقاضای محلی و جهانی گوشت، فعالیت های صنعتی، احداث جاده های بین جنگلی، آتش‌سوزی، شیوع آفات و بیماریهای گیاهی، تخلیه زباله های شهری و بیمارستانی در مناطق جنگلی، کارهای عمرانی، اکتشاف، انتقال لوله‌های نفت و گاز توسط دولت در جنگلها، ریزگردهای زیان بار، رو به نابودی پیش می‌رود.
ـ مساحت کل جنگلهای ایران ۱۴ ميليون هکتار، حدود ۸ درصد کل مساحت کشور است. به گفته کارشناسان روزانه حدود ۴۰ هکتار از جنگلهای شمال از بین می‌رود. در ۷۰ سال گذشته هفت میلیون هکتار از جنگلهای زاگرس از بین رفته و در حال حاضر تنها پنج میلیون هکتار جنگل در زاگرس باقی مانده است،
عوامل تخریب جنگلهای ایران
ـ باد شدید به ویژه بادهای گرم گرمای بیش از حد، یخبندان های زودرس و یا دیررس، رعد و برق،خشکسالی، باران‌های شدید و یا سیل عواملی هستند که در تخریب جنگلها نقش دارند.
ـ استفاده از جنگلها به عنوان چراگاه
ـ بهره‌برداری های غلط و بدون کنترل
ـ ساختمان سازی
ـ تبدیل اکوسیستمهای پیچیده به اکوسیستمهای ساده
ـ فاضلاب و زباله
ـ عوامل انسانی از تبدیل سطح جنگل به زمین کشاورزی برای افزایش اراضی زراعی، ساختمان سازی، ایجاد جاده در میان جنگل بکر، افزایش قیمت چوب، آتش سوزی های عمدی و خرید و فروش زمینهای جنگلی.
فرسايش خاک
ـ خاک جزو عناصر اصلی حیات موجودات زنده برکره زمین می باشد و با وجود معرفی روش های جدید، بی شک خاک مهمترین بستر تولید مواد غذایی برای انسان در مقیاس جهانی است. تولید محصولات گیاهی از اولین کارکردهای شناخته شده خاک است، در مقیاس عمر انسان، خاک یک منبع غیرقابل تجدید محسوب می شود. به گونه ای که برای تشکیل ۱۰ میلی متر خاک در شرایط طبیعی (مانند مراتع) حدود ده سال زمان نياز است.. به عبارتی توليد هر سانتی متر خاک در اين شرايط بيش از يک قرن زمان نياز دارد.
ـ فرسایش خاک در ایران بسیار بحرانی است. سالانه دو میلیارد تن خاک در کشور ما فرسوده می‌شود. این وضعیت سبب شدە ایران در رابطە با فرسایش خاک در صدر کشورهای جهان باشد. فرسایش خاک در دنیا حدود ۳ تا ۵ تن در هکتار است و در ایران این مقدار به ۲۵ تن می‌رسد یعنی پنج‌برابر میانگین جهانی.
ـ وخامت بحران انقراض خاک در ایران از بحران آب کمتر نیست. خاک یکی از مهمترین منابع طبیعی کشور است که تاکنون بیش از منابع طبیعی دیگر نادیده گرفته شده است. بدون خاک بارور و حاصلخیز، امنیت غذایی به‌خطر می‌افتد و گرسنگی و سوءتغذیه گسترش خواهد یافت. مشکل ریزگردها که درسال‌های اخیر گریبان‌گیر کشور ما بوده‌است، محصول فرسایش خاکی است.
راهکارهائی برای جلوگیری از فرسایش یا به حداقل رساندن آن
ـ استفاده از شخم حفاظتی یا سیستم کشت بدون شخم
ـ استفاده از شخم سطحی و افزودن مواد آلی به خاک
ـ استفاده از گیاهان پوششی
ـ استفاده از مالچ‌های آلی یا مصنوعی در سطح خاک
ـ استفاده از بادشکن‌های طبیعی یا مصنوعی
ـ احیا و اصلاح و محافظت از مراتع
ـ تغییر سیستم آبیاری جهت جلوگیری از فرسایش خاک
ـ کشت گیاهان در جهت عمود بر شیب زمین
ـ سازوکار ماليات
ـ کشت فراسرزمینی
تولید گازهای گلخانه ای درایران
ـ توليد گازهای گلخانه ای از عوامل تغيير اقليم و تخريب محيط زيست است. براساس گزارش های بین المللی، ایران در سال ١٣٨٦ - ۲۰۰۸ تقریبا ۵۴۰ میلیون تن تولید گاز گلخانه ای منواکسید کربن داشته است. این میزان درسال ١٣٩٤ - به بیش از ۸۰۰ میلیون تن افزایش یافته که در صورت تداوم روند موجود در سال ۲۰۲۵ این مقدار به ١ میلیارد و ۸۰۰ میلیون تن خواهد رسید.
ـ رتبه ایران در سال ۲۰۰۷ در شاخص انتشار گازهای گلخانهای، دهمین کشور جهان بود که در سال ۲۰۰۹ به رتبه هفتم جهان رسیده است.
ـ از سال ١٩٨٠ تاکنون دمای کشور حدود ١.٥ درجه سلسیوس (سانتیگراد) افزایش پیدا کرده است.
ریزگردها
ـ ریزگردها معضل جدی تعدادی از استان های کشور است. ريزگردها ذرات بسیار کوچک و سبک با قطر کمتر از ۵ میکرون است که در اثر فرسایش توسط باد تا مسافت بسیار طولانی جابجا شده و انتقال می یابند. خاستگاه ریزگرد آلاینده‌های صنعتی، آمدوشد خودروها، آتش‌سوزی جنگلها، گسترش بیابانها، خشک شدن تالاب ها، شخم زدن زمین در آب و هوای خشک و … است.
ـ بر اساس گزارش سازمان هواشناسی، تعداد روز‌هایی که اقلیم ایران با پدیده گرد و خاک همراه با توفان معلق در هوا روبه‌رو شده، در مرداد سال ۱۴۰۱ در مناطق غرب و جنوب کشور نسبت به بازه درازمدت افزایش یک تا سه روزه داشته است.
ـ برخی کارشناسان مهمترین کانون ایجاد بحران ریزگرد در ایران، به ویژه در غرب و جنوب غربی این کشور را عراق می‌دانند. برهمين پايه، راه حل بحران را در مذاکرات آب ایران و عراق با ترکیه و در پرداخت حق‌آبه دجله و فرات از سوی ترکیه می‌دانند برخی ديگر می گويند. ۷۰ درصد از ریزگردها منشأ داخلی دارند و در همين رابطه بر شناسایی و کنترل کانون های اصلی ریزگردها و روش های جلوگیری از ورود ذرات گرد و غبار که همه ی آنها برای تثبیت خاک انجام می شوند، تاکيد دارند. مالچ پاشی و کاشت گیاه روش های مناسبی برای جلوگیری از ذرات گرد و غبار به هوا هستند.
برای حفظ محيط زيست
- به رسمیت شناختن محیط زیست سالم به عنوان حق همگانی.
- تشکيل و گسترش سازمان های مردم نهاد محيط زيست و ایجاد ساز وکارهای ضرور برای تاثیر گذاری بر سیاست ها و اقدامات محیط زیستی.
- گفت‌و‌شنود گسترده‌ی اجتماعی برای آماده شدن فضای عمومی به منظور پذیرش مسئولیت همگانی در پاسداری از آب وخاک و حفظ محیط زیست سالم و سیاست گذاری‌ها در این جهت.
- آموزش و تغییر الگوی مصرف و روش زندگی از دوران کودکی، ارتقاء فرهنگ جامعه در زمینه‌ی حفظ و پاسداری از منایع آب و محیط زیست و برنامه ريزی برای ايجاد امکان انتخاب مردم برای گزينه های حفظ محيط زيست.
- کاهش استفاده از انرژی فسیلی بعنوان سوخت، به کارگیری انرژی تجدیدپذیر و تکنولوژی‌های جدید در جهتژی پاک و استفاده بهینه از انرژی در مجموعه‌ی فعالیت‌های صنعتی، کشاورزی، تجاری، خدماتی، اداری، خانگی.
- سرمایه گذاری در زمینه انرژی‌های تجدیدپذیر، گیاهان نمک زدا، شیوه‌های نوین کشاورزی و همکاری با کشور‌هایی که برای دستیابی به اهداف مقرر شده آب و هوایی کار می‌کنند.
- گسترش سیستم بازیافت با استفاده از تکنولوژی‌های نوین.
- کاهش پخش مواد آلوده زا بر پایه استانداردهای زیست محیطی در موسسات صنعتی، تجاری و اداری
- تغییر رژیم غذایی به عنوان یکی از عوامل تولید و انتشار گازهای گلخانهای ، تخریب خاک و منابع آب .
- کاشت درخت و گل و گیاه و جلوگیری از جنگل زدائی.
- گسترش وسائل نقلیه عمومی و جایگزین کردن وسایل تردد بنزینی، گازوئیلی و گازی با وسایل هیبریدی و تکنولوژی جدید
- اتخاذ سیاستهای مسکن و شهرسازی براساس اصول زیست محیطی و سلامت هوا و حفاظت از خاک و منابع آب
- مشارکت همگانی شهروندان و همکاری دولت و بخش خصوصی به عنوان موثرترین و مهمترین راه در راستای کاهش بحران آب و خاک و حفط محیط زیست.
- توجه به مجموعه‌ی شرایط جامعه و محددویت‌های زیست محیطی در کشور در هنگام برنامه‌ریزی‌های کلان.
- کاربست اهرم مالياتی برای کاهش آلودگی هوا، ايجاد امکان انتخاب های محيط زيستی، جلوگيری از مرگ گونه‌های جانوری و گیاهی و توقف مجموعهٔ اقدامات مخرب زیست‌بومی.
- گسترش همکاری های منطقه ای و بین المللی در جهات حفط محیط زیست
- تکمیل مقررات و انجام اقدامات ضرور برای جلوی از استفاده بی رویه از آب، نابودی جنگل ها و مراتع و فرسایش خاک و پيشروی کویر و بیابانها
- توجه به بحران آب به عنوان مسئله ملی – منطقه ای و جهانی و از این منظر اتخاذ دیپلماسی فعال متاثر از توسعه‌ی پایدار در برخورد با کشورهای همسایه بر سر منازعات ناشی از حقابه و منابع آبی مشترک، مثل هیرمند در شرق کشور و سد سازی بر سرچشمه‌های دجله و فرات در غرب کشور.
افزودن دیدگاه جدید