بیانیه‌ی کانون نویسندگان ایران زبان مادری؛ بخشی از آزادی بیان

هنگامی که فریاد «ژن، ژیان، ئازادی» از کردستان برخاست و با همین لفظ بر زبان و قلم و پرچم معترضان در جای جای ایران جاری شد و از آن نیز برگذشت و شهرهای بسیاری را در جهان درنوردید، فقط اسم رمزی برای اعتراضات آزادی‌خواهانه نبود، بلکه پیامی مهم با خود داشت: تفاوت زبان‌ها نمی تواند نافی هم‌بستگی انسان‌ها باشد. وارونه، قادر است پیوند مردمان را مستحکم کند. این صاحبان قدرت و اندیشه‌های واپس‌گرای ضد آزادی و هم‌گرایی انسانی هستند که از تفاوت زبان‌ها اختلافات قومی می‌سازند و میان مردم می‌پراکنند.

وحدت و همدلی میان مردمان از تحمیل یک زبان به آن‌ها برنمی‌خیزد بلکه اختیار و آزادی در استفاده از ظرفیت‌های زبان‌ها از جمله زبان مادری است که با نفی احساس آزاردهنده و تحقیرکننده‌ی تبعیض بر همدلی و همبستگی گروه‌های مختلف مردم یک سرزمین می‌افزاید، آن‌ها را در رشد و اعتلای فرهنگ خود یاری می‌دهد و در نتیجه رنگارنگی و غنای فرهنگ عمومی جامعه را بیش‌تر می‌کند. تنوع زبان‌ها و فرهنگ‌ها در کنار یکدیگر مجموعه‌ای زیبا و انسانی را می‌سازند که جلوه‌ای باشکوه از برابری مردم در استفاده از حق بهره‌مندی از زبان مادری است. گذشته از این، از آن‌جا که افراد با زبان مادری بهتر و عمیق‌تر و روشن‌تر می‌توانند به بیان احساس و افکار خود بپردازند، از حق آزادی بیان خود به‌خوبی بهره می‌برند. آزادی بیان جز این نیست که انسان‌ها بتوانند احساس و تفکر و هنر و اعتراض خود را در هر قالب و ظرفیتی که می‌خواهند ابراز کنند از جمله در قالب زبان. آزادی زبان‌، بخشی مهم از آزادی بیان است.

ممنوعیت زبان‌ها در ابعاد آموزشی و پرورشی و بیان، زیر پا گذاشتن بخشی از حقوق انسانی و شهروندی مردم است. روشی که قرنی است روال معمول دولت‌ها و حکومت‌ها در ایران بوده است. بازداشت، زندان و تبعید برای فعالان عرصه‌ی زبان مادری، ایجاد محدودیت‌ها و ممنوعیت‌های گوناگون برای متکلمان زبان‌های «غیررسمی»، ایجاد تبعیض میان زبان‌ها، با رسمیت بخشیدن به یک زبان، از جمله‌ی شیوه‌های سرکوب آزادی زبان‌هاست. اکنون نیز شماری از کنش‌گران مدنیِ مدافع زبان مادری در زندان و تبعید به سر می‌برند و بسیاری بارها به مراکز پلیسی و امنیتی احضار شده‌اند.

روز ۲۱ فوریه (۲ اسفند) روز جهانی زبان مادری یادآور کوشش‌های زنان و مردان معترضی است که در بسیاری نقاط جهان در دفاع از حق بهره‌مندی از زبان مادری به پا خاستند.

کانون نویسندگان ایران ضمن گرامی‌داشت این روز، همان‌گونه که در بند سوم منشور خود آورده است: «رشد و شکوفایی زبان‌های متنوع کشور را از ارکان اعتلای فرهنگی و پیوند و تفاهم مردم ایران می‌داند...» و خواهان آزادی زبان‌های مادری در ظرفیت و ابعاد گوناگون آن‌ها به‌ویژه در «عرصه‌ی چاپ و نشر و پخش آثار» است. هم‌چنین خواستار رهایی تمام کنشگران عرصه‌ی زبان مادری از زندان و تبعید و دیگر آزارها و فشارهاست.

کانون نویسندگان ایران
۲ اسفند ۱۴۰۲