نقش حمایت اجتماعی در امحای کار کودک بخش شانزدهم

2. حمایت اجتماعی به عنوان پاسخ سیاستگزارانه به کار کودک: شواهد چه می گویند؟

9. حمایت از سلامت عمومی – ادامه

حمایت از سلامت عمومی و حمایت اجتماعی عمومی گاهی اوقات به اشتباه می توانند به عنوان سیستمهای جداگانه ای تلقی شوند. این تلقی ارتباط متقابل واضح بین این دو را در سایه قرار می دهد. در حقیقت، سیستم‌های بهداشتی مؤثر، منابعی را توزیع و بازتوزیع می‌کنند که بخش مهمی از کف حمایت اجتماعی را تشکیل می‌دهند. در عین حال سایر سیستمهای حمایت اجتماعی می‌توانند بر شاخصهای سلامت اجتماعی مؤثر افتند، و این به نوبۀ خود می‌تواند بر محرکهای کار کودکان تأثیر بگذارد.

حمایت از سلامت اجتماعی شکل ضرور حمایت اجتماعی در برابر فقر و آسیب پذیری است. بدون چنین حمایتی آسیبها، بیماریها، مرگ زودرس یا حتی بارداری و زایمان می توانند به دو صورت خانواده ها را تحت فشار اقتصادی قرار دهند: 1- با کاهش درآمد نان آوران خانواده، 2- با تحمیل هزینه های اضافی و پیش بینی نشده برای مراقبتهای بهداشتی. حمایت از سلامت عمومی هنوز برای همۀ انسانها تحقق نیافته است. بیش از 60 درصد جمعیت دنیا تحت پوشش این یا آن طرح حمایت اجتماعی قرار می کیرند، اما این نسبت در کشورهای با درآمد متوسط و کم به ترتیب تنها 34 و 16 درصد است.

به مشابهت با انواع حمایتهای غیرنقدی، برای دسترسی به مراقبت‌های بهداشتی نیز موانع بسیاری وجود دارند؛ از آن جمله: پرداخت‌های غیررسمی برای خدمات بهداشتی، فاصله بسیار تا محل ارائۀ خدمات، محدودیت دامنۀ خدمات بهداشتی و کیفیت و تناسب آنها، زمان انتظار طولانی و همچنین "هزینه‌های برخورداری" مانند زمان کار از دست رفته. در سال 2015، 930 میلیون نفر در سراسر جهان مخارج بهداشتی فاجعه‌باری را متحمل شدند (موسوم به "هزینه کردن از جیب" که بیش از 10 درصد کل مصرف یا درآمد سالانۀ خانواده ها را شامل می شده است). این وضع خطر بزرگی را در گسترش فقر به بار آورد و خطر کشیده شده کودکان به بازار کار را افزایش داد. شواهد فزاینده‌ای وجود دارند که تأیید می‌کنند حتی هزینه‌های بهداشتی نسبتاً کوچکی که منظماً به طور دوره‌ای ضرورت می یابند، و نه تنها شوکهای سلامتی بزرگ، تأثیرات محسوس تضعیف کننده‌ای دارند. این واقعیت حمایت جامع از سلامت اجتماعی را با تمرکز قدرتمند قوی بر مراقبتهای بهداشتی اولیه ایجاب می کند. 

پیشتر شواهد معتنابهی وجود داشتند دایر بر وابستگی کمتر به کار کودک در خانواده‌های دارای بیمه سلامت اجتماعی در گواتمالا و پاکستان و نیز در خانواده‌های کنیایی که به خدمات بهداشتی ضرور برای درمان ایدز دسترسی داشته اند. شواهد جدیدی در چین، غنا، پاکستان و رواندا نشان می دهند که بیمه سلامت اجتماعی به کاهش کار کودکان و افزایش تحصیل کمک محسوسی کرده است. مشخصاً:

• دسترسی به طرح جدید پزشکی تعاونی در چین اثرات نامطلوب شوکهای بهداشتی را از نظر کاهش ثبت نام در مدرسه و افزایش شیوع کار کودکان به طور کامل خنثی کرده است.
• طرح بیمه سلامت ملی غنا به طور قابل توجهی میزان کار کودکان را (به میزان 22 درصد) در میان خانواده هایی، که دوره های طولانی نان آور بیماری داشتند، و نیز ساعات انجام کارهای خانگی کودکان را کاهش داد. در خانواده‌هایی که نان آورانشان دوره‌های بیشتری به بیماری گرفتار می شدند، تأثیر مثبت باز هم بیشتری بر حضور پسران در مدرسه و کاهش باز هم بیشتری در مشارکت دختران در کارهای خانگی مشاهده شد.
• برنامه ملی حمایت روستایی پاکستان از طریق ارائه خدمات مالی کوچک و بیمه اجباری سلامت برای پوشش خطرات حوادث و سلامتی همه افراد وابسته به حادثه دیدگان و افراد تحت تکفل آنها، با کاهش مشارکت کودکان در کارهای خطرناک تا 4 درصد و در نتیجه کاهش حدود 125 روپیه در ماه درآمد حاصل از کار کودکان همراه بوده است. این تأثیرات برای پسران بیشتر بود و موجب غیبت کمتر آنان در مدرسه بود.
• طرح بیمه سلامت اجتماعی رواندا موجب کار کمتر کودکان (به طور متوسط یک ساعت کمتر در هفته) و نتایج آموزشی بهتر آنان شده است. در حالی که شدت کار فقط برای پسران کاهش یافت، نتایج تحصیل هم برای پسران و هم برای دختران بهبود یافت و تأثیرات قوی‌تری برای دختران داشت. محققان عنوان می کنند که طرح بیمه سلامت اجتماعی نیاز به پس‌اندازهای احتیاطی را برای پوشش هزینه‌های پیش بینی نشده کاهش می دهد، و در نتیجه سرمایه‌گذاری در آموزش کودکان را میسرتر می کند و بالاخره موجب سردی بازار کار کودکان می شود. طرح بیمه سلامت اجتماعی رواندا در مجموع با افزایش کار کودکانی که والدین آنها بیمار می شوند، چه در بازار کار و چه در مشاغل خانوادگی مقابله می کند.

بررسی حاضر بر بیمه سلامت اجتماعی متمرکز شده است و نیاز به بررسیهای بیشتر در بارۀ تأثیر انواع وسیعتری از سیستمهای حمایت از سلامت اجتماعی وجود دارد. به ویژه، برنامه هائی که مراقبتهای رایگان یا کم هزینه را برای مادران و نوزادان و/یا دسترسی به مراقبتهای بهداشتی را برای کودکان زیر سن معینی تضمین می کنند، ممکن است بر کار کودکان در خانواده‌های مربوطه تأثیر بگذارند. این برنامه ها به طور فزاینده ای در جنوب صحرای آفریقا در حال گسترش اند. با این حال، مشخص نیست که این تأثیر تا چه حد می تواند به اندازه تأثیر برنامه های حمایت از سلامت اجتماعی که کل خانواده ها را پوشش می دهد، قابل توجه باشد. در برخی از این برنامه‌ها، آستانه سنی برای مراقبتهای بهداشتی تا 5 سالگی است. واضح است که در چنین برنامه ای بخش اعظم دوران کودکی مشمول حمایت نمی شود.