سایه‌ی شوم جنگ و سرنوشت جامعه‌ی مدنی: تأملی بر جایگاه شورای هماهنگی تشکل های صنفی فرهنگیان ایران

جنگ، صرف‌نظر از نیت آغازکنندگان آن، در عمل همواره شر مطلق بوده است . شرّی که در سطوح مختلف مادی و معنوی زندگی انسان‌ها رخنه می‌کند. اگرچه جنگ از نظر فیزیکی مرگ و ویرانی به‌همراه دارد، اما پیامدهای عمیق‌تر آن در حوزه‌های اجتماعی و سیاسی، به‌ویژه در جوامعی با ساختار مدنی شکننده، خود را نمایان می‌سازد. 

یکی از اولین قربانیان جنگ، نهادهای مدنی و فرآیندهای دموکراتیک است ، چراکه منطق جنگ، منطق خشونت، تمرکز قدرت و سرکوب است، نه گفت‌وگو، مشارکت و قانون‌مداری.

در تجربه‌ی معاصر ایران، جامعه‌ی مدنی به‌عنوان یکی از مسیرهای بدیل تحقق دموکراسی پس از افول #اصلاحات در دهه‌ی هفتاد و اوایل دهه‌ی هشتاد شمسی، با انگیزه و انرژی نوینی پا به عرصه گذاشت. ناکامی در اصلاح ساختارهای سیاسی از بالا، بسیاری از نیروهای اجتماعی را به سمت سازمان‌دهی از پایین و تقویت بنیان‌های جامعه‌ی مدنی سوق داد. در این مسیر، تشکل‌های صنفی و سازمان های مردم‌نهاد  به‌عنوان یکی از مهم‌ترین ابزارهای مشارکت و مطالبه‌گری مدنی مورد توجه قرار گرفتند. 

تشکل‌های صنفی فرهنگیان و شورای هماهنگی تشکل های صنفی فرهنگیان ایران به‌عنوان نهاد فراگیر آنها، یکی از شاخص‌ترین نمونه‌های موفق نهادسازی مدنی در ایران پسااصلاحات محسوب می‌شوند. این شورا از دل کنش‌گری خودجوش و سازمان‌یافته معلمان در استان‌های مختلف پدید آمد و توانست با رعایت اصول دموکراتیک، شفافیت، و پرهیز از خشونت، مطالبات صنفی را در قالبی مدنی و کارآمد طرح و پیگیری کند.

شورای هماهنگی تشکل‌های صنفی فرهنگیان ایران، با تأکید بر 

استقلال صنفی

بهره‌گیری از مشارکت افقی اعضا

و مقاومت در برابر نفوذ ساختارهای امنیتی و تشکل‌های زرد، توانست در بازه‌ای نسبتاً طولانی، هویتی متمایز و اثرگذار برای خود تعریف کند. 

این شورا نه‌فقط در حوزه‌ی آموزش، بلکه در نهادینه‌سازی ارزش‌های مشارکتی، دموکراتیک و مبارزه مدنی  نیز نقشی مؤثر ایفا کرده است.

در صورت بروز یا تشدید جنگ در ایران، اولین حوزه‌ای که در معرض تهدید مستقیم قرار می‌گیرد، جامعه‌ی مدنی و نهادهای آن است. تجربه‌ی جهانی نشان داده است که دولت‌ها در شرایط جنگی، با توجیه «امنیت ملی»، فضا را برای فعالیت نهادهای مدنی محدود می‌کنند و صدای تشکل‌ها را یا خاموش یا همسو می‌سازند. جنگ، با منطق تمرکزگرایی و امنیتی‌سازی، عملاً امکان گسترش دموکراسی و توسعه‌ی پایدار را به محاق می‌برد.

در چنین شرایطی، شورای هماهنگی  تشکل های صنفی فرهنگیان نیز مستثنا نخواهد بود. این نهاد مدنی در صورت بروز فضای جنگی، یا با خطر تضعیف یا با فشار برای همسویی اجباری با گفتمان رسمی مواجه خواهد شد. چنین وضعیتی، نه‌تنها برای فرهنگیان، بلکه برای کلیت جامعه‌ی مدنی ایران، زیان‌بار و برگشت‌ناپذیر است.

با درک این واقعیت که جنگ تهدیدی چندوجهی برای بنیان‌های دموکراتیک و ساختارهای صنفی مستقل است، امروز بیش از هر زمان دیگر، حمایت فعال از نهادهای مدنی ضرورت دارد. شورای هماهنگی تشکل‌های صنفی فرهنگیان ایران، به‌عنوان یکی از مظاهر موفق جامعه‌ی مدنی، نیازمند پشتیبانی روشنفکران، فعالان مدنی، نهادهای بین‌المللی و بطور ویژه  جامعه‌ی فرهنگیان است.

تقویت این شورا، نه‌تنها به حفظ استقلال صنفی معلمان کمک می‌کند، بلکه در سطح کلان‌تر، از تخریب کامل جامعه‌ی مدنی در شرایط بحرانی جلوگیری خواهد کرد. امید آنکه، با عقلانیت جمعی و مقاومت مدنی، بتوان در برابر سایه‌ی شوم جنگ ایستاد و راه گفت‌وگو و دموکراسی را هموار نگاه داشت.

محسن عمرانی (عضو‌کانون صنفی معلمان استان بوشهر)

📌 یادداشت‌های مندرج در این کانال، صرفاً دیدگاه‌های شخصی نویسندگان بوده و لزوماً مواضع شورای هماهنگی تشکل‌های صنفی فرهنگیان ایران را منعکس نمی‌کند.

شورای هماهنگی تشکلهای صنفی فرهنگیان ایران

kashowra

اخبار، نظرات و انتقادات صنفی و آموزشی:

🆔 @kashowra