امیدی تازه در جنوب قفقاز

روز دوشنبه، ۳۱ اکتبر، دیدار ۳ جانبه میان آذربایجان، ارمنستان و روسیه در شهر سوچی برگزار شد. حاصل این دیدار صدور بیانیه ای بود که نشان از دستیابی به نتایج مهمی دارد، که هم آذربایجان و هم ارمنستان با آنها توافق دارند.
در این بیانیه ۲ نکته اساسی وجود دارند؛ نخست تعهد هر دو کشور به پایان دادن به اختلافات، تنها از طریق گفتگو و عدم کاربرد خشونت، با هدف امضای قرارداد صلح میان دو کشور. نکتۀ بعدی انتخاب مدل پیشنهادی از جانب روسیه در تنظیم پیمان صلح است، که این نیز موردی است مهم و قابل مکث.
لازم به توضیح است که پس از آخرین درگیری نظامی میان دو کشور آذربایجان و ارمنستان، که در سال ۲۰۲۰ صورت گرفت، با توافق طرفین، واحدی از ارتش روسیه در مناطقی از قره باغ کوهستانی، به منظور حفظ صلح و آتش بس مستقر شد. از این دوره به بعد، تلاشهای بسیاری از جانب آمریکا و فرانسه برای پایان دادن به این مخاصمه و رسیدن به پیمان صلح صورت گرفت. حاصل آن که "پروژه آمریکا" نام گرفت، بر این اساس بود که قره باغ کوهستانی به طور کامل در اختیار آذربایجان قرار گیرد و به ازای آن ارمنستان مورد پشتیبانی دائمی آمریکا و چه بسا فرانسه نیز قرار گیرد. روشن است که این مدل در وحله اول، مورد مخالفت دولت خودخوانده، اما واقعیتی موجود به نام «قره باغ کوهستانی» قرار می گرفت؛ چرا که اکثریت ارامنه ساکن در قره باغ کوهستانی را تبدیل به اقلیتی در جمهوری آذربایجان می‌کرد. مورد دیگر، مخالفت قاطع ایران از تغییر مرزها در منطقه قفقاز جنوبی بود که این به معنای قطع کامل ارتباط زمینی ایران با قفقاز و متعاقباً با دیگر کشورهای منطقه بود. مانور نظامی چندی پیش سپاه در آب‌های ارس نیز در همین رابطه صورت گرفت.
پذیرش مدل پیشنهادی روسیه، که در آن تعیین سرنوشت مردم قره باغ را موکول به تصمیم مردم قره باغ می کند، اعلام موضع رسمی حمایت ارمنستان از این مدل و پذیرش آذربایجان، در این مرحله تقریباً نقطه پایان بر وقایعی هستند که نشان از سمتگیری پاشینیان به سمت آمریکا داشتند. روسها برای چنین وضعیتی ضرب المثلی دارند که می گوید: "هم گوسفندان سالم ماندند و هم گرگ‌ها سیر شدند!"