سخن آغازین
با آگاهی از این که دوست عزیزم حیدر، سالهای طولانی است که در رابطه با مسئله ملی- اتنیکی مشغول مطالعه و جمع آوری مدارک و اسناد است، مشتاقانه منتظر انتشار کتاب او بودم.
اکنون او قبل از انتشار کتاب، مقاله ای تحت عنوان "فدرالیسم در روند تاریخی، تاملی گذرا بر برخی نمونه های فدرالیسم در جهان" در سایتهای عصرنو و به پیش نوشته است .
مقاله او "خلاصه و چکیده بخشی از یک فصل" از کتاب است که "نگاهی اجمالی به برخی نمونه های فدرالیسم در جهان" دارد.
حیدر وعده داده است "در مقاله دیگری که آن هم چکیده و خلاصه بخشی از فصل دیگر پیش نویس کتاب خواهد بود"، تأملی بر مسئله ملی- اتنیکی در ایران داشته باشد.
قدرت جمعبندی و ژرف نگری نویسنده در مقالۀ "فدرالیسم در روند تاریخی" قابل تحسین است.
شکی در این نیست که پشتوانه این متدولوژی تحلیلی و قدرت استدلال، حاصل سالهای طولانی فعالیت سیاسی نویسنده مقاله است.
حیدر در این مقاله به سه نکته اساسی در رابطه با فدرالیسم تاکید دارد: "فدرالیسم گونه های متنوعی دارد"، "فدرالیسم در کشور های مختلف نتایج متفاوتی به بار آورده است" و "فدرالیسم یک الگوی جهان شمول و فرا تاریخی نیست، بلکه همواره بر اساس نیازهای زمان باز تعریف و سازماندهی می شود".
حیدر توانسته است در این مقاله مجموعه یافته ها، اطلاعات محتوایی و نتایج کارش را در رابطه با فدرالیسم "به لحاظ دوره تاریخ جهانی" به چهار دوره تقسیم کند و با یافتن مغز موضوع، رخدادها را کالبدشکافی، و رگه های صحیح را از درون وقایع پیچیده تاریخی موشکافی نماید.
در این نوشته حیدر با دقیق ترین اطلاعات و با توجه به جمیع جوانب، در رابطه با "روند تشکیل دولتهای فدرال" چهار نمونه متفاوت ازفدرالیسم یعنی فدرالیسم همگرا، فدرالیسم واگرا، فدرالیسم آمرانه و از بالا، و فدرالیسم دموکراتیک را در عمل در کشورهای مختلف از هم تفکیک می کند.
موضوع روز بودن ایده فدرالیسم در سطح جهان
با توجه به این که از 185 دولتی که استقلال آنها به رسمیت شناخته شده است، حداقل 170 دولت بافت قومی متنوع دارند، اهمیت نقش فدرالیسم در حل تضادها و بحرانهای قومی روز به روز در جهان بیشتر می شود. درحال حاضر تقریباً یک سوم تمام دولتهای جهان یعنی 60 دولت، از اتحادهای قراردادی با کاراکتر کنفدرالیستی به وجود آمده اند. حتی اگر این تلاشها در آینده نزدیک تشکیل دولت فدرالیستی را نیز در دستور روز قرار ندهند، روند تقویت و رشد ساختارهای چندملیتی در این کشورها در ارتباط با بحث و ایده فدرالیسم از اهمیت زیادی برخور دار خواهد بود (از کتاب سیستم فدراتیو در آلمان فدرال).
مطالعه ساختار حکومتها در قرن بیستم و بیست یکم و مقایسه آنها با همدیگر حاکی از این ترند است: تک محوری به سمت فدرال، متمرکز به سمت گلوبال و محلی، مدیریت متمرکز به سمت ادارۀ دموکراتیک، بورکراتیک به سمت مشارکتی، فرمان و کنترل به سمت مسئول و پاسخگو، بسته و آهسته به سمت باز و سریع، نابردبار در تحمل ریسک به سمت آزاد در شکست و موفقیت (منبع انور شاه 1997).
به عنوان مثال این کشورها در جهان با سیستم فدرال اداره می شوند:
در اروپا: بلژیک، آلمان، صربستان، اتریش، روسیه، اسپانیا، سویس، در آمریکا: آرژانتین، برزیل، کانادا، مکزیک، ایالات متحده آمریکا، ونزوئلا، در آفریقا: اتیوپی، کامرون، نیجریه، آفریقای جنوبی، در آسیا: هند، مالزی، پاکستان، آمارات متحده عربی، در اقیانوسیه: استرالیا
موضوع روز بودن ایده فدرالیسم در ایران
حیدر با طرح پرسشهایی در پایان مقاله به موضوع روز بودن ایدۀ فدرالیسم در ایران اشاره می کند و سئوالات متعددی را در این رابطه مطرح می کند؛ از جمله این که "مشکلات گذار به شکلی از اشکال سیستم فدرال در ایران چیست؟ فدرالیسم چه چشم اندازی را برای آینده ایران می تواند بگشاید؟ آیا فدرالیسم در هر شکلی از آن راه حل مناسبی برای زدودن ستم و تبعیضهای اتنیکی در ایران است؟ یا راهبردهای مناسب دیگری نیز می تواند وجود داشته باشد؟"
این که حیدر برای این پرسشها چه جوابی خواهد داشت، باید منتظر ماند.
افزودن دیدگاه جدید