سازماندهی "دیمی کاران"1: نگاهی از "جنوب" بخش دهم

سازمانیابی مبتنی بر منافع مشترک - ادامه

در دارالسلام، پایتخت تانزانیا، خصوصی سازی سیستم حمل و نقل عمومی موجب تکه تکه شدن کار موجود در سیستم پیچیده ای از صاحبان خرد، رانندگان و بلیت گیران شده است. آنهائی که صاحب اتوبوسی شده اند، شغل نسبتاً ثابتی دارند، اما دیگران ناگزیر به انجام هر کاری اند که پیدا می شود. راننده، شاگرد راننده و بلیط گیر، که "خویش فرما" یا "خود مستخدم" محسوب می شوند، باید روزانه هزینۀ اجارۀ اتوبوس را به صاحب آن و دیگر هزینه های اتوبوس را بپردازند، و اگر چیزی از عواید باقی ماند با هم شریک شوند. این سیستم به یک ساختار بازاری شامل هزاران واحد کاری اتمیزه منجر شده است، که درگیر رقابتی فشرده و "خود استثماری" با یکدیگر اند. آنها در رقابت بر سر مسافر و برای آن که روزانه درآمد بیشتری داشته باشند، اتوبوسها را "مسافرچپان" می کنند و به سرعت می رانند.

کارگران برای غلبه بر این انشقاق انجمنی تشکیل دادند و با اتحادیۀ رسمی و جاافتادۀ کارگران حمل و نقل (اتحادیۀ کارگران حمل و نقل و مخابرات تانزانیا) دیدار داشتند. چنان که ماتئو ریزو، در کتابش که به این تجربه اختصاص دارد، می نویسد، این دیدار آغازگر روندی شد که طی آن، این دو نهاد مجزا به "بنای درک مشترکی از استثمار، چنان که کارگران حمل و نقل در دارالسلام با آن درگیر اند، و تنظیم استراتژی واحدی برای مواجهه با آن" دست زدند. استراتژی حاصل شامل سه وجه اصلی بود: اولاً دو نهاد واقعیتهای کارشان را به اشتراک گذاشتند، ثانیاً اتحادیۀ نامبرده ایجاد صندوق لازم برای سازماندهی را به عهده گرفت و ثالثاً خود آنها (دو نهاد) تعدادی کارگر حمل و نقل را استخدام کردند تا انجمن نامبرده را در سطح خیابان ترفیع دهند.

تنها پس از برقراری ارتباط با اتحادیه بود که انجمن توانست به وجود خود رسمیت بخشد، دامنۀ برنامه اش را گسترش دهد، و کارزاری را برای تحقق حقوق کارگران - پیش از همه، حق قرارداد – سازمان دهد و پیش ببرد. انجمن هم از ارتباطات سیاسی اتحادیه بهره برد و هم دست به تهدیدهای موردی دایر بر فلج کردن حمل و نقل شهری زد تا بر مقامات محلی و، در ابعاد وسیعتری، بر صاحبان اتوبوسها فشار آورد. با گسترش کارزار انجمن، و برای توقف دولت از جنائی قلمداد کردن تلاشهای شان، آنان با تعدادی از وزارتخانه های کشور نیز سروکار یافتند و با تعدادی از گروه های همفکر نیز وارد ائتلاف شدند.

اتحادیۀ سراسری کارگران صنایع نساجی، پوشاک و خیاطی نیجریه در فاصلۀ سالهای 2000 تا 2016 در اثر اعمال صرفه جوئی بسیار در صنایع نساجی ناشی از رقابت بین المللی، 40هزار نفر از اعضایش را از دست داد. اتحادیه به منظور احیای مقام خود در جنبش کارگری دست به عضوگیری خیاطان مستقل بر پایۀ منافع مشترک بسیار ملموسی و معینی زد: نیاز به آب و برق ارزان، و مقررات گزاری بر واردات خارجی. اتحادیه همچنین دست به تغییراتی در ساختارهای تشکیلاتی اش زد، دوره های آموزشی مخصوصی را برای خیاطان مستقل برپا کرد، سمینارهائی را در بارۀ مدیریت مالی، گرایشهای جدید در دنیای مد و ... ترتیب داد، و به مسائل این گروه از خیاطان رسیدگی کرد. اتحادیه همچنین به منظور ارتقاء حضور و مشارکت زنان در اتحادیه، آموزش و تربیت کادر در مین اعضای زن را امر مقدم خود دانست. متمم اساسنامۀ اتحادیه با هدف تأمین 40 درصد نمایندگی زنان در تمام سطوح رهبری اتحادیه، زمینۀ حقوقی مشارکت وسیعتر زنان را فراهم آورد.

در مقایسه با انجمنهای سنتی خیاطان مستقل، که فاقد نفوذ سیاسی بودند، این اقدامات اتحادیه گام بزرگی به سمت این گروه از خیاطان بود. نشان دادن کارت عضویت اتحادیه کافی بود که محسوساً از آزار و اذیت پلیس بکاهد. این اقدامات امکان جلب هزاران خیاط را در سراسر کشور برای انجمنهای خیاطان و اتحادیه نامبرده فراهم آورد.

سازماندهی محلی در صنایع جهانی

پیرامون اثرات جهانی شدن بر کارگران محلی مباحثات بسیاری انجام گرفته اند، اما گزارشهای بسیار کمی در بارۀ مبارزۀ این کارگران با اثرات مورد نظر انتشار یافته اند. این در حالی است که اگر به اطراف مان دقت کنیم بسیاری از این مبارزات را خواهیم دید. نکتۀ بسیار مهم دیدن این واقعیت است که چگونه اتحادیه ها با کوشش شان برای آن که کارگران غیررسمی را نیز نمایندگی کنند، خود دستخوش تغییر می شوند. آنها غالباً به سازمانهائی "التقاطی" با اشکال مختلف سازماندهی ارتقاء می یابند، و تمایز سنتی بین اتحادیه، انجمن کارگران غیررسمی و تعاونی کارگری تا حدودی محو می شود. درک این اشکال جدید سازمانی باید در مرکز هر کوششی باشد که در صدد فهم جنبش جهانی درحال ظهور کارگران است

1. "دیمی کار" به جای کلمۀ precarious worker استفاده شده است. precarious در زبان انگلیسی به معنای نامطمئن، متزلزل، ناپایدار و ... است. منظور از precarious worker قشری از کارگران اند که وضع شان به لحاظ شغلی و معیشتی بسیار نامطمئن و ناپایدار است. به اعتبار عدم اطمینان در زراعت دیم، دیمی کار یا کارگر دیم می تواند رسانندۀ معنا باشد.