کار کودک، تحصیل، گزینه های سیاستگزاری بخش دوم

1. مفاهیم و تعاریف

   هیچ راه واحدی برای تعریف «کار کودک» وجود ندارد. مفاهیم و تعاریف این پدیده متنوع و گاه مبهم اند. برخی از صاحبنظران استدلال می‌کنند که کار کودک آنقدر پدیدۀ پیچیده ای است که تعریف واحدی که تمام جنبه‌های آن را دربر گیرد، به سادگی امکانپذیر نیست. کار کودک به عنوان یک ساختار اجتماعی در نظر گرفته می شود که در هر جامعه بر حسب طرفهای سیاستگزاری، تاریخ، زمینه و هدف فهم متفاوتی از آن وجود دارد. بنابراین، تعریف کار کودک امری است که به همان اندازه بر اساس فرهنگ یا موازین سیاسی انجام می گیرد، که به عنوان یک تحلیل اقتصادی و علمی. در نتیجه، از نظر پژوهشگران دستیابی به هر تصدیقی برای این یا آن "تعریف جامع" از کار کودک یا اثبات این که یک تعریف بهتر از دیگری است، امر دشواری است.

   حتی بین سازمانهای کلیدی که روی مسائل کار کودک متمرکز اند، بر سر مفاهیم و تعاریف تفاوتهایی وجود دارند. مثلاً بانک جهانی کار کودک را به عنوان یک «تهدید جدی» از نقطه نظر آسیبی که می تواند به سرمایه گذاری ملی بلندمدت وارد کند، توصیف می کند. سازمان بین المللی کار این پدیده را با آسیبهائی مرتبط می داند، که به دلیل کشیده شدن کودکان به انواع خاصی از فعالیتهای اقتصادی به آنان وارد می شود. یونیسف تأکید دارد که این موضوع بسیار فراتر از نگرانیهای سرمایه گذاری یا ارتباط آن با فعالیتهای اقتصادی است و شامل چندین جنبه از کار خانگی است که با پایه ای ترین منافع کودک در تضاد اند. از این قرار، نیل به نگاه مشترک در بارۀ آنچه که موجب کار کودک می شود، دارای اهمیت است، زیرا موضع نسبت به علل کار کودک، پیامدهایی برای نوع و دامنه سیاستهایی دارد که توسط این سازمانها ترویج می شوند. تحقیق حاضر از مفاهیم و تعاریف سازمان بین المللی کار و یونیسف بهره می گیرد.

   1.1 مفهوم و تعریف سازمان بین المللی کار از کار کودک

مفهوم سازمان بین المللی کار از کار کودک برگرفته از کنوانسیون شمارۀ 138 این سازمان مربوط به حداقل سن کار، منعقده در سال 1973، است که 15 سالگی را به عنوان حداقل سن عمومی برای اشتغال تعیین می کند. هر کاری که مغایر با کنوانسیون شماره 138 باشد، کار کودک و غیرقانونی محسوب می شود و باید از میان برداشته شود. سازمان بین المللی کار بین نوعی از کار کودک، که ممکن است قابل قبول باشد، و کار کودک، که باید از میان برداشته شود، تمایزی قائل است. این تمایز بر شناسائی چهار گروه از کودکانی که درگیر کار اند، استوار است:

1. کودکان کارگر،
2. کودکانی که به کار کودکان اشتغال دارند: از جمله تمام کودکان 5 تا 11 ساله که از نظر اقتصادی فعال اند؛ کودکان 12 تا 14 ساله از نظر اقتصادی فعال، به استثنای آنانی که کمتر از 14 ساعت در هفته کار سبک انجام می دهند؛ و کودکان 15 تا 17 ساله که درگیر هر نوع کار خطرناک اند،
3. کودکان مشغول به کارهای خطرناک، یعنی کاری که احتمالاً به سلامت، ایمنی یا رشد اخلاقی کودک آسیب می رساند. این گروه علاوه بر کودکانی که در معادن، کارهای ساختمانی یا سایر فعالیت‌های خطرناک کار می‌کنند، شامل همه کودکان زیر 18 سال می‌شود که 43 ساعت یا بیشتر در هفته کار می‌کنند،

4. کودکان شاغل در اشکال معینی از کارهای با شرایط بدون تردید بد، چنان که در کنوانسیون شماره 182 سازمان بین المللی کار تعریف شده است. این گروه شامل کودکانی است که در کارهای اجباری، درگیری مسلحانه، فحشا و پورنوگرافی، و انواع فعالیتهای غیرقانونی به کار گرفته می شوند.

   شایسته است دو نکته را در بارۀ این رویکرد متذکر شویم: اولاً، گروه اول فوق الذکر فعالیتهایی را منظور دارد که ممکن است از نظر سازمان بین المللی کار مثبت تلقی شوند. گروه دوم و سوم کارهای "مرسوم" کودکان را شامل می شود که سزاوار است از میان برداشته شوند. گروه چهارم انواع کارهائی اند که باید بیدرنگ از میان برداشته شوند. کودکان زیر پنج سال که در این چهار گروه قرار نمی‌گیرند، عموماً کوک تر آز آن به حساب آمده اند که به کار گماشته شوند. نکتۀ دوم این که تعریف سازمان بین المللی کار فقط فعالیت اقتصادی، یعنی کارهای ناظر بر تولید کالا و خدمات را دربر می گیرد. در این تعریف کارهای خانگی مانند پخت و پز، نظافت، یا مراقبت از کودکان نادیده گرفته می شوند. انتقاد عمده به این تعریف این است که محدود است؛ از این بابت که بار کار بر دوش کودکان را دست کم می گیرد، به ویژه در حق دخترانی که در مقایسه با پسران، احتمال بیشتری هم وجود دارد که به کارهای خانگی گماشته شوند.