چکیده
جمهوری اسلامی ایران از فناوری‌های پیشرفته شنود، فیلترینگ، و کنترل اطلاعات برای سرکوب مخالفان و کنترل جامعه استفاده می‌کند. این اقدامات شامل شنود از طریق سیم‌کارت‌ها، نفوذ به حساب‌های دیجیتال، مسدودسازی رسانه‌های مستقل، و محدودیت گسترده اینترنت است. در عین حال، این رژیم با سوءاستفاده از ابزارهای محدودکننده، درآمد اقتصادی قابل توجهی کسب می‌کند. این مقاله، ضمن تحلیل این اقدامات، مقاومت مردمی در برابر این محدودیت‌ها و راهکارهای ابتکاری برای دسترسی به اطلاعات آزاد را بررسی می‌کند.
---
مقدمە
دسترسی آزاد به اطلاعات، یکی از حقوق بنیادین بشر، در بسیاری از حکومت‌های استبدادی به خطر افتاده است. جمهوری اسلامی ایران، با بهره‌گیری از فناوری‌های پیشرفته شنود و فیلترینگ، به یکی از نمونه‌های برجسته نقض این حق تبدیل شده است. هدف این مقاله بررسی روش‌های رژیم برای کنترل اطلاعات و رسانه‌ها و تحلیل تأثیرات آن بر جامعه، همراه با مرور مقاومت‌های مردمی است.
---
۱. تکنیک‌های شنود و نظارت دیجیتال
۱.۱ شنود از طریق سیم‌کارت‌ها و تلفن‌های همراه
اپراتورهای تلفن همراه مانند ایرانسل و همراه اول تحت نظارت کامل نهادهای امنیتی قرار دارند. تجهیزات پیشرفته شنود به رژیم امکان می‌دهد مکالمات، پیامک‌ها، و حتی موقعیت مکانی کاربران را رهگیری کند (Citizen Lab, 2019). این ابزارها به‌ویژه در جریان اعتراضات برای شناسایی و بازداشت معترضان استفاده می‌شوند.
۱.۲ نفوذ به حساب‌های دیجیتال
حملات فیشینگ و بدافزارها از ابزارهای رایج رژیم برای دسترسی به اطلاعات شخصی مخالفان هستند. همچنین، پیام‌رسان‌های داخلی مانند «سروش» و «روبیکا» به‌عنوان ابزارهای جاسوسی عمل می‌کنند و داده‌های کاربران را به نهادهای امنیتی منتقل می‌سازند (Amnesty International, 2022).
۱.۳ همکاری با فناوری‌های خارجی
تا پیش از اعمال تحریم‌های شدید، شرکت‌هایی مانند نوکیا-زیمنس تجهیزات شنود و فیلترینگ را در اختیار جمهوری اسلامی قرار داده بودند. این همکاری‌ها به توسعه زیرساخت‌های نظارتی رژیم کمک کرده است (Reporters Without Borders, 2023
---
۲. کنترل رسانه و اطلاعات
۲.۱ انسداد اینترنت و فیلترینگ
قطع اینترنت و محدود کردن دسترسی به پلتفرم‌های جهانی از اصلی‌ترین روش‌های سرکوب اعتراضات در ایران است. این اقدامات جریان اطلاعات را مختل کرده و از هماهنگی معترضان جلوگیری می‌کند (Human Rights Watch, 2021).
۲.۲ محدودیت در رسانه‌های داخلی و خارجی
رسانه‌های داخلی تحت کنترل مستقیم حکومت قرار دارند و هرگونه گزارش مخالف با سیاست‌های رسمی سرکوب می‌شود. رسانه‌های خارجی نیز با محدودیت‌های شدید برای فعالیت در ایران مواجه هستند (Reporters Without Borders, 2023).
۲.۳ سوءاستفاده از پلتفرم‌های داخلی
پلتفرم‌های داخلی، مانند پیام‌رسان‌های طراحی‌شده توسط دولت، به‌عنوان ابزارهایی برای نظارت و تبلیغات حکومتی عمل می‌کنند. این پلتفرم‌ها کاربران را به استفاده از خدمات نظارتی وادار کرده و اطلاعات آن‌ها را برای سرکوب سیاسی جمع‌آوری می‌کنند (Salehi & Keshavarz, 2021)
---
۳. سوءاستفاده اقتصادی حاکمیت از محدودیت‌ها
۳.۱ کسب درآمد از وی‌پی‌ان‌ها
حکومت ایران با فروش وی‌پی‌ان‌های کنترل‌شده، علاوه بر درآمدزایی، امکان نظارت و دسترسی به اطلاعات کاربران را فراهم کرده است. این اقدام یکی از روش‌های دوگانه‌ای است که رژیم از آن بهره‌برداری می‌کند (OpenNet Initiative, 2022).
۳.۲ تحمیل هزینه‌های اقتصادی بر جامعه
با اعمال تعرفه‌های بالا برای اینترنت بین‌المللی و تبلیغ اینترنت ملی، رژیم هزینه‌های سنگینی را بر دوش کاربران تحمیل می‌کند. این سیاست‌ها علاوه بر محدود کردن دسترسی آزاد، منابع مالی جدیدی برای رژیم فراهم می‌کنند (Zolfaghari, 2020).
۳.۳ ترویج پلتفرم‌های نظارتی داخلی
پلتفرم‌های نظارتی داخلی که به‌ظاهر جایگزین پلتفرم‌های خارجی هستند، ابزارهایی برای کنترل کاربران بی اطلاع بوده و به شناسایی و سرکوب فعالان مدنی کمک می‌کنند (Citizen Lab, 2019).
---
۴. مقاومت مردمی در برابر محدودیت‌ها
۴.۱ استفاده از ابزارهای ایمن
فعالان مدنی از پیام‌رسان‌های رمزنگاری‌شده مانند Signal و سرویس‌های ایمیل امن مانند ProtonMail استفاده می‌کنند تا ارتباطات خود را ایمن نگاه دارند (Salehi & Keshavarz, 2021).
۴.۲ عبور از فیلترینگ
وی‌پی‌ان‌ها و فیلترشکن‌های امن از ابزارهای اصلی مردم برای دسترسی به اطلاعات آزاد هستند. گروه‌های مدنی نیز با طراحی ابزارهای جدید، امکان عبور از محدودیت‌ها را فراهم کرده‌اند (Access Now, 2023).
۴.۳ آموزش امنیت دیجیتال
فعالان حقوق بشر و گروه‌های مدنی با ارائه آموزش‌های امنیت دیجیتال، آگاهی مردم را افزایش داده و به آن‌ها کمک می‌کنند تا از خود در برابر نظارت‌های حکومتی محافظت کنند (Amnesty International, 2022)
---
نتیجه‌گیری
جمهوری اسلامی ایران با استفاده از تکنولوژی‌های پیشرفته و سیاست‌های محدودکننده، آزادی اطلاعات را سرکوب کرده و هزینه‌های اقتصادی و امنیتی گسترده‌ای بر جامعه تحمیل کرده است. با این وجود، مقاومت مردمی از طریق ابزارهای دیجیتال امن و ابتکارهای خلاقانه، نشان‌دهنده پتانسیل جامعه ایران برای مقابله با این سیاست‌ها و حفظ دسترسی به اطلاعات آزاد است
---
منابع
Amnesty International. (2022). Iran: Mass Surveillance Technology Violates Privacy Rights. Retrieved from https://www.amnesty.org.
Citizen Lab. (2019). The Big Brother in Tehran: Digital Surveillance in Iran. Retrieved from https://citizenlab.ca.
Human Rights Watch. (2021). Iran: Internet Shutdowns Used to Suppress Protests. Retrieved from https://www.hrw.org.
OpenNet Initiative. (2022). Economic Impact of National Internet Policies in Iran.
Reporters Without Borders. (2023). Iran's Internet Under Siege. Retrieved from https://rsf.org.
Salehi, M., & Keshavarz, A. (2021). Digital Resistance in Iran: VPNs and Secure Messaging Platforms. Digital Society Journal, 12(3), 89-104.
Zolfaghari, A. (2020). The Role of State-Controlled VPNs in Authoritarian Regimes. Journal of Surveillance Studies, 15(4), 345-367.
۱۷_ نوامبر _ ۲۰۲۴
رضا ت
افزودن دیدگاه جدید