در تابستان گذشته سه سازمان سیاسی- مدنی در ارمنستان ابتکاری را شروع کردند که "طرح عضویت ارمنستان در اتحادیه اروپا" نامیده می شد. نیروهای سیاسی مبتکر این طرح در واقع، نیروهای اپوزیسیون خارج از پارلمان بودند که عبارتند از "حزب جمهوری" به رهبری آقای آرام سرکیسیان، از نخست وزیران سابق، "حزب اروپایی ارمنستان" و حزب "به خاطر جمهوری"․
نیروها و کنشگران صاحب نام دیگری که اساسا دارای تفکر لیبرال-دموکراتیک و طرفدار پیوستن ارمنستان به اتحادیه اروپا می باشند نیز از این حرکت حمایت کردند، مانند سازمان سیاسی"شهروند آزاد"، مرکز تحقیقات امنیتی و سیاسی ارمنستان، مرکز تحقیقات مسایل گلوبالیزاسیون و همکاریهای منطقه ای، انستیتوی مسایل امنیتی بین المللی، "حزب شایسته سالاری ارمنستان" و غیره
گفتنی است که نیروهای اپوزیسیون داخل پارلمان، کلا مخالف این برنامه هستند و معتقدند که روابط با روسیه بایستی ترمیم شود و مقصر در تیره شدن روابط با روسیه دولت آقای پاشینیان و سیاستهای غرب گرایانه اوست. این نیروها عبارتند از:
- پیمان "ارمنستان" متشکل از حزب "فدراسیون انقلابی داشناکسوتیون" و حزب "تولد دوباره". رهبری این پیمان را آقای کوچاریان، رییس جمهور دوم ارمنستان، به عهده دارد؛
- ائتلاف "شرف و حیثیت" شامل "حزب جمهوری ارمنستان" و "حزب وطن". آقای سرژ سرکیسیان، رییس جمهور سوم، رهبر این ائتلاف محسوب می شود.
در زبان روزمره سیاسی ارمنستان به این نیروها، با اصطلاح "قبلی ها" اشاره می شود. در انتخابات ژوئن ۲۰۲۱ که متعاقب جنگ ۴۴ روزه بر گذار شد، این نیروها نیز در انتخابات شرکت کردند و کمی بیش از ۲۰ در صد آراء را کسب نمودند. در طول چند سالی که از انتخابات یادشده گذشت، آنها چند بار تلاش کردند که از طریق مبارزات خیابانی دولت پاشینیان را ساقط کنند، اما پشتیبانی کافی از عامه مردم به دست نیآورده و موفق نشدند. میزان مقبولیت آنان، عمدتا به علت سیاستهای خصمانه روسیه پوتین علیه ارمنستان، نسبت به زمان انتخابات به نحو قابل ملاحظه ای کاهش یافته است.
ناگفته نماند که مقبولیت دولت پاشینیان نیز به دلایل بی تصمیمی در اقدام قاطع و رویکرد روشن در سیاست خارجی، هم چنین عقب نشینی های مداوم در برابر زیاده خواهی ها و گستاخی های علی یف و تلاش برای عقد قرار داد صلح با رژیم باکو به هر قیمت، به میزان زبادی صدمه دیده است. بیشتر شهروندان ارمنستان، هم از حکومت پاشینیان و هم از اپوزیسیون پارلمانی خسته شده و خواهان تحول در معادلات قدرت داخلی و رهبرانی تازه با عزم و اراده و تفکری روشن می باشند. واکنش آنان نسبت به ابتکار جمع آوری امضا برای طرح عضویت در اتحادیه اروپا گویای این واقعیت است.
آگهی جمع آوری امضا برای پیوستن به اتحادیه روپا
"به سوی اتحادیه اروپا"
"امضا می کنم"
"طرح عضویت در اتحادیه اروپا چیست؟ طبق این طرح، گروه مبتکر جمع آوری امضا می بایستی ظرف دو ماه، از ۱۴سپتامبر تا ۱۴نوامبر تعداد ۵۰۰۰۰ امضا در حمایت از طرح جمع آوری می کرد و آنرا پس از تایید صحت امضاها توسط کمیسیون مرکزی انتخابات به پارلمان جهت تصویب به عنوان قانون ارائه می داد.
نتیجه این اقدام فراتر از انتظار بود، به طوری که ظرف یک ماه حدود ۶۰۰۰۰ هزار امضا جمع آوری شد. دولت، که با وجود سیگنالهای فراوان از جانب اتحادیه اروپا از اقدام عملی در این جهت خودداری می کرد، نتایج را تایید کرد و حمایت دولت از طرح را اعلام نمود.
گفته می شود که یک دلیل تعلل آقای پاشینیان از اقدام قاطع در این موضوع ترس وی از واکنش روسیه است. طبق نظر صاحب نطران سیاسی، روسیه اما، در حال حاضر توان جلوگیری از این حرکت در ارمنستان را ندارد و خود از قفقاز جنوبی، همانند سوریه، در حال عقب نشینی، به قصد سپردن آن به دست ترکهاست.
ضرورت پیوستن ارمنستان به اتحادیه اروپا
با توجه به شکنندگی اوضاع در منطقه ای مانند قفقاز جنوبی ضروری است تا امنیت کشور در برابر تعرضات خارجی و حفظ دست آوردهای دموکراتیک تضمین گردد، زیرا در شرایط جنگ ساختن نظام مردمسالار با مشکلات جدی مواجه می شود. حد اقل سه کشور دارای نظامهای اتوکراتیک در منطقه، روسیه، آذربایجان و ترکیه با دموکراسی نو بیناد ارمنستان خصومت می ورزند و هدف ضربه زدن به این کشور تا مرحله اضمحلال آن را دنبال می کنند.
مولفه امنیتی - اتحادیه اروپا البته یک مجموعه دفاعی نیست، گرچه بسیاری از عضوهای آن عضو پیمان نظامی ناتو هستند. اتحادیه یادشده عمدتا یک مجموعه سیاسی- اقتصادی است که دارای مولفه های دفاعی برای ارمنستان نیز می تواندباشد. مثلا، ارمنستان می تواند با عقد پیمان نظامی با هریک از اعضای این اتحادیه سلاحهای پیشرفته ناتو را به دست آورد، چنانکه با فرانسه این کار را انجام می دهد، گرچه با فرانسه هنوز پیمانی، خواه نظامی یا غیر نظامی بسته نشده است.
لازم است یاد آوری شود که آذربایجان به کمک ترکیه، که خود عضو ناتوست، ارتش خود را طبق استاندادهای ناتو آموزش می دهد، که از این نظر ارمنستان عقب مانده است.
نتیجه دیگر اینست که حتی کسب موقعیت کاندیداتوری برای عضویت در اتحادیه اروپا خود دارای حدی از مولفه بازدارندگی در برابر رژیم علی یف است، زیرا حمله به یک کشور عضو اتحادیه یا حتی کاندیدای عضویت نمی تواند عواقب جدی بر طرف متجاوز نداشته باشد.
صرف حضور دیده بانان غیر مسلح اروپایی در طول مرزهای ارمنستان و آذربایجان سبب شده است که رژیم باکو از تعرض به مرزهایی که عملا مرزهای اروپایی شناخته می شوند خود داری نماید.
علاوه بر موارد بالا، قوام و استحکام ارکان کشوری با نظام دموکراتیک در منطقه بدون شک مورد استقبال و حمایت نیروهای دموکراسی خواه منطقه خواهد بود و در واقع یک پیروزی برای این نیروها به شمار خواهد رفت. در این میان، به ویژه نیروهای دموکراسی خواه ایران از این تحول سود خواهند برد، زیرا وجود یک کشور مردمسالار در همسایگی جمهوری اسلامی می تواند از عوامل کمکی در تحولات مثبت و از منظر سیاسی-اخلاقی تاثیر گذار باشد.
اوضاع گرجستان
به طوری که در خبرها آمده، در پی انتخاباتی که در مورد شفاف و آزاد بودن آن تردیدهای زیادی ابراز شده، در گرجستان حزب "رویای گرجی" طرفدار روابط نزدیک با روسیه و فاصله گرفتن از غرب اکثر کرسی های پارلمان را به دست آورد و قدرت را به دست گرفت. اما اعتراضات با اتهام تقلب در انتخابات و نیز اعتراض به فاصله گرفتن رهبران جدید از سیاست پیوستن به اتحادیه اروپا، ادامه دارد و شواهد حاکی از آنست که گرجستان به سمت بی ثباتی پیش می رود. گرجستان، همسایه شمالی ارمنستان و یکی از دو همسایه ای است ارمنستان با آن دارای روابط کمابیش عادی است و بی ثباتی در این کشور البته به سود ارمنستان، که در حال تلاش برای ایجاد یک دموکراسی و برقراری روابط با کشورهای آزاد جهان است، نیست.
روسیه نشان داده است که با وجود ادامه جنگ تجاوزکارانه در اوکرایین، عقب نشینی از سوریه و عقب نشینی نسبی از قفقاز جنوبی هنوز اهرمهای کافی برای بی ثبات کردن همسایگانش دارد و دشمنی قدار برای دموکراسی در منطقه است.
کرملین توانست با دادن وعده های توخالی راجع به مناطق اشغالی اوستیای جنوبی و آبخازیا، رهبران حزب رویای گرجی را بفریبد و آنها را به دادن وعده اعاده مناطق یادشده در قلمرو گرجستان به مردم، تشویق نماید. بدین طریق توانست هواداران فریب خورده اش را پیروز انتخابات گرداند.
به هر جهت، تغییر مشی سیاسی رهبران گرجستان باعث تیره شدن روابط این کشور با اتحادیه اروپا و غرب شده است. اتحادیه یادشده روند عضویت گرجستان در اتحادیه را به حالت تعلیق در آورده و رژیم ویزای آزاد برای رهبران و مراجع سیاسی این کشور را لغو کرده است. بدین نحو، می توان گفت دموکراسی در گرجستان در سال گذشته عقب گرد جدی داشته است.
اوضاع در جمهوری آذربایجان
رژیم باکو هم چنان به ایفای نقش به عنوان ابزار روسیه پوتین برای ضربه زدن به ارمنستان ادامه می دهد. باکو کماکان در روند عقد پیمان صلح با ارمنستان سنگ انداز می نماید و هر روز شرطها و پیش شرطهای بی پایه تاره ای را برای عقد قرار داد صلح پیش می کشد. درضمن، سیاست سرکوب مخالفان در داخل با وجود اعتراضات و انتقادات مراجع بین المللی، از جمله اتحادیه اروپا، عفو بین الملل و غیره هم چنان ادامه دارد. حدود سیصد کنشگر سیاسی، از جمله کنشگران محیط زیست در زندان به سر می برند. ۲۵ نفر از ارمنیان قره باغ، از جمله رهبران جمهوری منحل شده آرتساخ نیز در بند به سر می برند و در حال محاکمه می باشند.
تداوم تغییر معادلات قدرت در قفقاز جنوبی
در هشتم دسامبر جاری، طی مراسم بازگشایی کلیسای نوتردام در پاریس، که سران بسیاری از کشورهای جهان به آن دعوت شده بودند، دیداری به ابتکار آقای ماکرون، رییس جمهوری فرانسه میان ایشان، آقای ترامپ، رییس جمهور منتخب ایالات متحده و آقای پاشینیان، نخست وزیر ارمنستان صورت گرفت.
ماکرون، پاشینیان و ترامپ در مراسم باز گشایی کلیسای نوتردام
بعد از مراسم نیز، ماکرون از پاشینیان و همسرش در کاخ الیزه پذیرایی نمود و ضمن خوش آمدگویی، بر تعهد فرانسه در کمک همه جانبه به ارمنستان اشاره و از آذربایجان خواست که مناطق اشغالی ارمنستان در ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳ را تخلیه کند.
نخست وزیر ارمنستان در صفحه فیس بوک خود نوشت: "در جریان مراسم بازگشایی کلیسای نوتردام پاریس، فرصت ارزشمندی برای گفتوگو با دونالد ترامپ رئیسجمهور منتخب آمریکا و امانوئلماکرون رئیسجمهور فرانسه به دست آوردم".
البته، نطر به اینکه ترامپ به عنوان شخصیتی غیر قابل پیش بینی شناخته شده، بایستی منتظر جلوس وی بر تخت قدرت در ۲۰ ژانویه آتی، و اقدامات وی بعد از آن، باشیم.
رژیم باکو و رهبر آن علی یف، به وضوح از این رویدادها خوشحال نیست. پیش از انتخابات، واکنون نیز، علی یف لفاظی های تندی علیه دولت بایدن، که باکو را به دلیل نقض حقوق بشر در آذربایجان و پاکسازی قومی ارمنیان مورد انتقاد و تخت فشار قرار می داد، به کار می برد و از همکاری خوب خود با دولت ترامپ در دوره ریاست قبلی وی تمجید می کرد به این امید که حسن نظر ترامپ را در صورت پیروزی وی جلب کند. حال که واقعیات تا اینجا خلاف انتظارات بوده، علی یف دست به یک اقدام عجیب زده است. باکو ضمن تخریب و امحای کلیساها، بناها و نماد های مذهبی- فرهنگی ارمنیان قره باغ با قدمت چندین هزار ساله اقدام به ساخت کلیسای کاتولیک در باکو نموده است، ظاهرا با عنایت به اظهارات ترامپ در تعهد وی به حمایت از مسیحیان تحت ستم در جهان!
رویدادهای جدید خاورمیانه و کریدور کذایی زنگه زور
گرچه جنگ خاورمیانه، رویدادهای سوریه و تنش میان اسراییل و ایران بیشتر خبرهای هفته های اخیر را تحت الشعاع قرار داده است، با این حال موضوع "کریدور کذایی زنگه زور" هم چنان در رده موضوعات حادی است که در رسانه های آذربایجان و ارمنستان و قدرتهای منطقه ای، ایران، روسیه و ترکیه بدان پرداخته می شود.
نقش روسیه - روسیه پوتین هرروز در باتلاقی که خود در اوکراین به وجود آورده بیشتر فرو می رود، اما به نقش مخرب خود در منطقه قفقاز جنوبی و خاور میانه ادامه می دهد. اصرار این کشور بر دست یافتن به کریدور کذایی (به کمک رژیم باکو و ترکیه) و مخالفت ایران با این نقشه، و اکنون پس از سقوط بشار اسد و اتهامات متقابل در مورد خیانت به متحد مشترک، شکاف میان منافع و مصالح دو کشور را نمایان کرده است. حتی پیش از رویدادهای اخیر سوریه، سفیر جمهوری اسلامی در ایروان طی مصاحبه ای صریحا اظهار داشته بود که "ایران و روسیه در مواردی دارای منافع مشترک هستند، اما متحد نیستند.".
به هر روی، پیش از رویدادهای جدید و شکستهای مکرر جمهوری اسلامی در منطقه، ارمنستان می توانست تا حدودی روی حمایت سیاسی- دیپلماتیک ج. اس. در برابر تهدیدات استبدادهای سه گانه روسیه، ترکیه و آذربایجان در رابطه با کریدور کذایی یادشده حساب کند. اما اکنون که شبح جنگ علیه ایران یا به عکس آغاز جنگ از سوی ج. ا. بر منطقه سایه افکنده است، توان و ظرفیت حمایتی جمهوری اسلامی مورد شک و تردید قرار گرفته است، هرچند که مراجع در صحبت از دالان کذایی یادشده بر لزوم ایستادگی قاطع ایران در برابر زیاده خواهی های قدرتهای منطقه ای دیگر تاکیدمی ورزند.
پیش از آن، سفیر جمهوری اسلامی در ایراوان در مورد دالان کذایی گفته بود که "ما اصلا مخالف کاربرد این اصطلاح هستیم و مرزهای شناخته شده بین المللی خط قرمز ماست ...". البته جناب سفیر محترم نگفت که در صورت نقض این خط قرمز، جمهوری اسلامی به چه اقدامی دست خواهد زد، آن هم در حالی که رهبر کشور مرتب فراخوان "اتحاد مسلمانان جهان" را می دهد.
به دلایل بالا، ارمنستان ضمن حفظ روابط حسنه با ایران، به دنبال شرکای راهبردی دیگر برآمده و در چند سال گذشته، اقدامات قابل توجهی را در جهت ایجاد حدی از تعادل سیاسی- دیپلماتیک با رژِیم باکو به عمل آورده است. ارمنستان با وجود اینکه هنوز رسما عضو پیمان امنیت جمعی به سرکرداگی روسیه است، مقادیر قابل توجهی سلاحهای مدرن از فرانسه و نیز از هند در یافت کرده است. یونان نیز اعلام داشته است که آماده است سیستم دفاع ضد هوایی سی-۳۳۰ روسی به ارمنستان تحویل بدهد.
وزیران دفاع ایالات متحده و ارمنستان در پنتاگون
پنجم دسامبر جاری نیز دیداری میان آقای پاپیکیان، وزیر دفاع ارمنستان و آقای لوید آستین، وزیر دفاع ایالات متحده در پنتاگون صورت گرفت. آقای آستین در این دیدار اظهار داشت که "روابط نظامی ارمنستان و ایالات متحده هیچگاه در این حد نزدیک نبوده است". طبق گفته آقای پاپیکیان هدف همکاریهای نظامی ایالات متحده و ارمنستان بهبود و اصلاح ساختار ارتش ارمنستان، آموزشهای رزمی و بالا بردن توان و آمادگی نظامی کشور است.
به نظر پاره ای از تحلیلگران، تعلل آقای پاشینیان در خروج رسمی از سازمان پیمان امنیت جمعی و بر چیدن پایگاه نظامی روسی در ارمنستان مانعی در تحویل سلاحهای پیشرفته تر از جانب غرب است که بتواند به نحو بایسته ای پاسخگوی تعرضات احتمالی رژیم باکو باشد.
آرسن نظریان
سوم دیماه ۱۴۰۳ برابر با ۲۳ دسامبر
دیدگاهها
با علاقه فراوان مقاله را…
گرجستان را به حال خود رها کنید.
به نظر می رسد که این مطلب حداقل در مورد گرجستان، با رفتار قلدر منشانه پارلمان اروپا، همسوئی و همدلی بسیار دارد. چگونه است که 530 نفر از ناظران انتخابات در گرجستان که اکثریت آن نیز از سازمان امنیت و همکاری اروپا بودند، درستی انتخابات را مورد تأیید قرار می دهند، اما پارلمان اروپا آن را مخدوش ارزیابی کرده و خواهان تکرار آن می شود، در غیر اینصورت این کشور تهدید به قطع امکانات از جانب اتحادیه اروپا می گردد. چگونه است که رئیس جمهور این کشور که عملاً و قانوناً دوره ریاست جمهوری اش پایان یافته، خود را برتر از پارلمان می داند و بی شرمی را تا به آن حد می رساند که دانش آموزان مدارس را به اعتراض علیه انتخابات فرامی خواند. گفتنی بسیار است. خوب بود که این مطلب به عوض تبلیغ برای اتحادیه اروپا که خود غرق در بحرانهای عمیق سیاسی اجتماعی است، کمی هم از وضعیت درون ارمنستان، از زندگی مردم و شرایط جامعه می نوشت.
افزودن دیدگاه جدید