مولکولهای آب – چنان که در مجامع حرفه ای مرسوم است نامیده شوند – در ماه: این کشف پراهمیتی است که نشریۀ حرفه ای ستاره شناسی طبیعت امروز در آخرین شمارۀ خود از آن خبر داده است. یک خبر دست اول، زیرا اگرچه اخبار مربوط به کشف آب در ماه – این همدم آسمانی زمین - خاصه در قطبهای آن، در خلال ده-پانزه سال اخیر مکرر و مکررتر اعلام شده اند، اما ابزارهای اندازه گیری ما تا کنون قادر نبودند تمایزی را بین ملکولهای آب "واقعی" (H2O)، چنان که در رودخانه ها و دریاهای زمین جاری است، و ملکولهای هیدرواکسیل (HO) تشخیص دهند.
اکنون پژوهشگران ماه توانسته اند به کمک اندازه گیر متحرک سوفیا (تلسکوپی که بر یک بوئینگ 747 سوار شده) این دو نوع ملکول را از هم تشخیص دهند. احتمالاً آب پیداشده، بر سطح مواد شیشه ای که در اثر سقوط صخره های آسمانی بر ماه ایجاد شده اند، یا همچون لایۀ بسیار نازکی از آب در فضاهای خالی بین دانه های سطح ماه، که آب را می گیرند و نگه می دارند، جاگیر شده است.
در همان شماره از نشریۀ مذکور مقاله ای منتشر شده است که در آن از کشف منطقه ای به مساحت 40هزار کیلومتر مربع خبر می دهد، که از شرایط مساعدی برای شکل گیری یخ و یخبندان برخوردار است: نه فقط در اعماق دهانه های ماه، بلکه در هر گوشه کوچکی از این منطقه، دما چندان پائین است که ملکولهای آب می توانند در آنها پناه گیرند و سالهای بسیاری را بگذرانند.
پژوهشگران فضا و ستاره شناسان این کشف را کشف عالی و دست اولی ارزیابی می کنند، اما بر این نظر اند که هنوز کمکی به یافتن پاسخ به مهمترین سؤالات مربوط به زمین شناسی ماه و نحوۀ شکل گیری اجرام آسمانی نمی کند. آنها پاسخگوئی به این سؤالات را در گرو نمونه برداری واقعی از ماه و آوردن نمونه ها به زمین می دانند.
با این حال کشفیاتی که در دو مقالۀ گفته شده تشریح شده اند، مجوز کافی را در اختیار ناسا (مرکز سفرهای فضائی امریکا) قرار داده اند تا دست به یک کارزار تبلیغاتی بزند. هفتۀ گذشته این مرکز با سروصدای بسیاری برگزاری یک کنفرانس مطبوعاتی مجازی را اعلام کرد تا "جدیدترین نتایج علمی تحقیقات در بارۀ ماه را، که بر درک بشری از فضای لایتناهی اثر خواهند گذاشت، و نیز در بارۀ برنامۀ آرتمیس" با رسانه ها در میان بگذارد. طبق برنامۀ آرتمیس قرار است، پس از توقف چندین دهه مأموریتهای آپولو، دو باره انسان به ماه فرستاده شود و یک ایستگاه فضائی قابل حیات در مدار ماه ایجاد شود*.
بنا به نظر کارشناسان مستقل سفرهای فضائی، وجود آب در ماه به واقع برای برنامۀ آرتمیس و نظیر دارای اهمیت بسیار است. آب یکی از اجزاء مهم، مثلاً برای موشکهای سوختی، است که ممکن است بتوان در آینده در ماه تولید کرد. به این ترتیب مأموریتهای فضائی می توانند از ماه متوجه زمین و در آینده ای دورتر مثلاً متوجه مریخ شوند. همچنین می توان اقدامات نگهداری ایستگاه های فضای احتمالی آینده را از طریق ماه انجام داد، بدون این که نیازی به انتقال سوخت از زمین به ماه باشد. این امکانات می توانند موجب تغییر بازی در تسخیر فضا شوند.
کشف آب در ماه از زاویۀ مسافرتهای سیاحتی به ماه نیز دارای اهمیت است. اما نقاطی از ماه که در حال حاضر در آنها ملکولهای آب کشف شده اند، برای این منظور خیلی مساعد نیستند. از آبی که در مواد شیشه ای محبوس شده باشد، استفادۀ چندانی نمی توان کرد. در این صورت جستجو برای یافتن یخ به جای آب معقولتر خواهد بود.
از این رو نقاطی در ماه که محتملاً در آنها یخ وجود دارد، توجه بیشتری را به خود جلب کرده اند. البته این امکان برای دستیابی به آب در ماه نیز دشواری های خود را دارد. هنوز بسیار زود است که از فضانوردان انتظار صخره نوردی هم داشته باشیم تا بتوانند به اعماق دهانه های ماه بروند.روبوتهائی هم که بتوانند این کار را انجام دهند باید بتوانند در سرمای 200 درجه زیر صفر کار کنند.
کیفیتی که اکنون ناسا با ارجاع به نتایج گفته شده به میدان آمده است، مقدمتاً یک بازی سیاسی است. در بودجه گذاری آتی برای ناسا، بودجه ای برای ادامۀ کار اندازه گیر متحرک سوفیا منظور نشده است. آشکار است که ناسا می کوشد تا این اندازه گیر را ابزاری ضرور برای برنامۀ آرتمیس معرفی کند: برنامه ای که خود در اساس اهمیت سیاسی دارد.
* برای اطلاع بیشتر از برنامۀ آرتمیس نگاه کنید به:
افزودن دیدگاه جدید