فایل صوتی - تصویری به همراه گزارش برگزاری سمینار پژوهشی بمناسبت پنجاهمین سالگشت جنبش فدائی

به مناسبت پنجاه سالگی جنبش فدائی سمينار پژوهشی در روز ۱۸ بهمن (۶ فوريه) با شرکت پژوهشگران در اتاق وبينار زوم برگزار شد. این رویداد همزمان به طور زنده در شبکه يوتيوب و اينستاگرام منتشر گرديد.

با پخش تيرز معرفی کننده برنامه راس ساعت ۲۰ شب به وقت تهران آغاز شد و سپس رزا روزبهان ـ گرداننده سمينار هدف برگزاری این سمینار پژوهشی و روند تدارک آن را چنین توضیح داد:

"سمينار امروز به مناسبت پنجاهمين سالگرد جنبش فدائی برگزار می شود. جنبشی که نيم قرن پيش در ۱۹ بهمن پا به حيات گذاشت، مبارزه پيگيرانه و سرسختانه ای را عليه رژيم حاكم پيش برد، در خيابان ها جنگيد، در زندان ها شکنجه  شد، عليه ياس، رخوت، بی عملی و نگرش های حاکم بر چپ جهانی شورش کرد و تجربه نوينی را در جنبش چپ ايران و در سپهر سیاسی کشور به ارث گذاشت.

اين جنبش هم ضعف ها و خطاها و هم دستاوردهای ارزنده ای داشته که برای جامعه سیاسی و فرهنگی ايران درس آموز و گرانقدر است. شايد بتوان گفت بزرگترين دستاورد جنبش فدائی، شکل گيری يک چپ مستقل و باورمند به خود است که عليرغم فراز و فرودها و تلاطمات سياسی کشور، تاکنون به حیات خود ادامه داده است.

جنبش فدائی پاره ای از تاريخ چپ و تاريخ ايران است و تدوين تاريخ آن در دستور کار پژوهشگران قرار گرفته است. در دو دهه گذشته ادبيات نسبتا وسیعی در اين زمينه توليد شده است. سمينار امروز ما در همين موضوع است که خوشبختانه پژوهشگرانه با سابقه ای در آن شرکت دارند.

در اين سمينار پروفسور یرواند آبراهاميان، به سیر تکوین و اثرگذاری «چریکهای فدایی خلق» مروری خواهد داشت، پروفسور علیرضا بهتوئی کتاب «فراخوان به مبارزه مسلحانه» نوشته آقای علی رهنما که ماه گذشته به انگلیسی منتشر شده را بررسی خواهد کرد. دکتر رقیه دانشگری (فران) ناگفته هایی از نخستین سال جنبش فدائی را بيان خواهد کرد، دکتر سیاوش رنجبر دائمی به بررسی ۳ روز از تاريخ فدائیان خلق از ۱۹ تا ۲۲ بهمن ۱۳٥۷ خواهد پرداخت، پروفسور افشین متین عسگری به مناسبات چریک های فدایی و جنبش دانشجویی خارج از کشور خواهد پرداخت که موضع رساله تحقیقی او در همين زمينه است.

اين سمينار به ابتکار دکتر سیاوش رنجبر دائمی و با همکاری فرخ نگهدار و بهروز خليق طراحی شد و در تداوم کار روزا روزبهان و گودرز اقتداری به جمع تدارک کنندگان پيوستند."

فشرده سخنرانی ها

پروفسور یرواند آبراهامیان

سخنرانی استاد به زبان انگلیسی بود که توسط دکتر رنجبر به فارسی ترجمه شد. او گفت که نظام سیاسی حاکم کوشيده است که جنبش فدائی و فدائيان را از صحنه سیاسی کشور حذف کند. یرواند آبراهامیان بخشی از سخنرانی خود را به اهميت اين جنبش اختصاص داد و به شرایط سیاسی کشور که زمینه ساز شکل گیری جنبش فدائی و رويكرد آن به مبارزه مسلحانه بود، پرداخت و از چه گوارا قل کرد که "وقتی مسير برای کار سياسی بسته می شود، راه مبارزه مسلحانه باز می شود". به گفته او رژيم شاه با کودتا سرکار آمد و امکان روش مبارزه سنتی را از فعالين سياسی سلب کرد و آن ها را به سوی مبارزه مسلحانه سوق داد. اساس استدلال و تحلیل آبراهامیان در توضیح چرایی شکل گیری جنبش فدائی و منتهی شدن مبارزات مردم به انقلاب، بر پایه تاثیر عمیق کودتای ۲۸ مرداد در مشروعیت زدایی از حکومت استوار بود.

پروفسور علیرضا بهتوئی

دومين سخنران پروفسور علیرضا بهتوئی بود. صحبت او بر دو نکته متمرکز بود. او ابتدا در تائيد نظر آبراهامیان گفت هدف تاریخ نگاری برخی روشنفکران در ایران به فراموشی سپردن فدائيان است. و زمانی که قرار است از «آنها» ياد شود، به عنوان فدائيان جهل و روشنفکران تروريست نام گذاری می شوند. با توجه به همين نام گذاری به ارنستو لاکلائو و باکسر مراجعه کردم تا نظر آن ها را در مورد پارتيزان و تروريست بدانم. آن ها می گویند جنگ چریکی يک مبارزه آزادیبخش است عليه حکومت دست نشانده. بعد از سال ۳۲ دست نشانده بودن رژيم شاه به باور عمومی بدل شده بود. فدائیان مورد ستایش شورانگیز روشنفکری ایران بودند.

در قسمت دوم بهتویی به کتاب «فراخوان به مبارزه مسلحانه» پرداخت و گفت منابع کتاب: گزارش های ساواک، اعلاميه ها، نشريات و نوشته های تئوريک فدائيان، گزارش های ديپلمات ها و گفتگوها و مصاحبه ها با بازماندگان این جنبش است. در اين كتاب نويسنده پرويز پويان، مسعود احمدزاده و حميد اشرف را قهرمان و بيژن جزنی را ضد قهرمان قلمداد می کند. بهتوئی سپس به توضیح نظرات بيژن جزنی پرداخت. او گفت جنبش فدایی محصول همپیوندی محافل روشنفکری متعدد است از جای جای ایران، در پاسخ به مجموعه شرایط داخلی و بین المللی، به طور خودپو برخاستند و پس از یکی دو سال با تلاش بیژن جزنی روند تصحیح آن آغاز شد. در حالیکه کتاب آقای رهنما تصویری عکس از این سیر تحول عرضه می کند و رواج نظرات جزنی را نوعی انحراف از مسیر اصیل معرفی می کند.

پخش شعر مرثيه جنگل الف. سايه با صدای شاعر

بعد از دومين سخنران شعر مرثيه جنگل با صدای شاعر گرانقدر هوشنگ ابتهاج (الف. سايه) که به مناسبت پنجاهمين سالگرد جنبش فدائی بازخوانی کرده است، پخش شد. او اين شعر را در فروردين ماه سال ۱۳۵۰ بعد از اعدام رزمندگان سياهکل سروده است.

دکتر رقیه (فران) دانشگری

سومين سخنران دکتر رقیه (فران) دانشگری بود که به بود و باش گروه تبریز، نکته هائی از زندگی تیمی به عنوان نخستین تجربه فدائیان و چگونگی پیدایش نام و آرم چریک های فدایی خلق پرداخت. او گفت که از سال ۱۳۴۵ در ارتباط با گروه تبريز بود که کار مطالعاتی را پیش می بردند. در سال ۱۳۴۹ دیداری بين گروه تبريز با پرويز پويان صورت می گيرد و در آن ديدار مبارزه مسلحانه مطرح می شود. در آن سال از من خواسته شد که روی مبارزه مسلحانه و پيوستن به آن فکر کنم. من بعد از دو سه ماه پذيرفتم و در ارتباط با مناف فلکی تبریزی قرار گرفتم. در اوایل اردیبهشت ۱۳۵۰ زندگی مخفی را برگزيدم و در تيم احمد زیبرم، اسدالله مفتاحی و مناف فلکی تبریزی قرار گرفتم. به گفته او نخستين آرم سازمان را فرامرز شريفي که دانشجوی هنرهای زيبا بود و در سال ۱۳۵۱ جان باخت، طراحی کرده است. ابتدا کلمه ايران در نام سازمان و علامت داس و چکش در آرم نبود که بعدا اضافه شد. او توضیح داد که در خانه تیمی بحث و جدل درباره «چه باید کرد» همیشه جریان داشت. از جمله درباره امپریالیسم و سوسیال امپریالیسم که برخی آن را می پذیرفتند و برخی نمی پذیرفتند.

بعد از آن شعر هنر گام زمان الف. سايه با صدای شاعر پخش شد.

دکتر سیاوش رنجبر دائمی

سخنران چهارم دکتر سیاوش رنجبر دائمی بود که به بررسی ۳ روز از تاريخ فدائیان خلق از ۱۹ تا ۲۲ بهمن ۱۳٥۷ خواهد پرداخت و توضيح داد که سخنرانيش فصلی از کتاب "راه ديگر" است که جلد اول آن چهار سال پيش منتشر شده و جد دوم آن فروردين سال آتی منتشر می شود. به گفته او سازمان بهد از جان باختن حميد اشرف توانست به فعاليت خودش ادامه دهد و رهبری خود را با کادر هایی که از زندان آزاد شده بودند، تقويت کند. در آن سال ها اعلاميه متعددی منتشر شد و در آستانه انقلاب در مطبوعات درج گرديد. در آن زمان نامه سرگشاده ای خطاب به خمینی منتشر شده که از توسل به شريعت اسامی برای سرکوب ساير نيروها توسط طرفدارن وی انتقاد شده بود. دکتر سیاوش رنجبر سپس به تظاهرات ۱۹ بهمن اشاره کرد که به علت تظاهرات در حمايت از نخست وزیری مهدی بازرگان برگزار نشد و عقب افتاد. در روز ۲۱ بهمن اولين تظاهرات نيروی چپ بعد از سال ۳۲ برگزار شد. به نوشته روزنامه آيندگان در اين تظاهرات ۲۰ هزار نفر شرکت داشتند. دکتر رنجبر باتکای اسناد و شواهد نشان داد که فدائیان خلق در روزهای منتهی به انقلاب یگانه نیرویی بودند که به جز طرفداران آیت الله خمینی قادر به برگزاری تظاهرات و اجتماعات، و ارائه برنامه مستقل برای انقلاب بودند.

پروفسور افشین متین عسگری

پنجمين سخنران پروفسور افشین متین عسگری بود که به نتيجه گیری کتابش در مورد کنفدراسيون اشاره کرد و گفت که اين تشکل پايگاه اجتماعی جنبش راديکال ايران بود. به گفته او رويداد سياهکل نقطه عطفی در حيات کنفدراسيون تبديل شد و می توان گفت پشت جبهه مهم جنبش چریکی به حساب می آمد. در آن زمان هواداران فدائی و مجاهد در کنفدراسيون جريان غالب بودند. به دنبال انشعاب در كنفدراسيون، هواداران جريان های سیاسی تشکل خود را راه انداختند. اين امر به جهت همکاری که بین آن ها صورت گرفت، به تاثیرگذاری جنبش دانشجوئی در خارج از کشور افزود. او سپس به شرکت در تظاهرات ۲۱ بهمن پرداخت و گفت در آن روز هواداران فدائی در دانشگاه تهران و اطراف آن جمع شده بودند. آنها به سمت پایگاه نیروی هوائی حرکت کردند. شعارها در حمايت از فدائيان بود. از جمله شعار: ايران را سراسر سیاهکل میکنیم. برای اولين بار من فدائيان خلق را ديدم که سوار بر موتور سيکلت بودند و رویشان را پوشانده بودند.

در این جا سومین شعر اهدایی هوشنگ ابتهاج به نام «زندگی» با صدای شاعر پخش شد.

مرثیه جنگل، هنر گام زمان و زندگی، این سه شعری که شاعر گرانقدر به مناسبت پنجاه سالگی جنبش فدایی آنها را بازخوانی کرد، حضور او، و حس و حال او، و سخن او با جنبش فدایی را به زیباترین و شیواترین شکل بازتاب داده است.

پرسش و پاسخ و پايان سمينار

نوبت به بخش دوم برنامه رسيد که در آن بخش سخنرانان به سوالات مطروحه توسط حاضرين پاسخ گفتند.

در پايان گرداننده برنامه از جانب گروه برگزاری سمينار از سخنرانان عزيز و از حاضرين تشکر کرد و گفت اميدوار است برگزاری اين سمينار زوایایی از تاريخ جنبش فدائی را روشن کرده باشد. او اضافه کرد سمينار ضبط شده و در يوتيوپ و ديگر شبکه های اجتماعی منتشر خواهد شد.

سمينار با پخش کليپ "من فدائيم" خاتمه يافت.

آدرس کليب در يوتيوب: https://youtu.be/t6yXHBr2Y4Y

کارگروه برگزار کننده سمینار

۱۹ بهمن ۱۳۹۹ برابر با ۷ فوريه ۲۰۲۱