سوال فصلنامه ی مُروا: با سپاس از شما برای قبول مصاحبه با مُروا. آقای نائب هاشم، شما در فضای سیاسی ایران بیشتر به عنوان یک فعال حقوق بشر شناخته می‌شوید. لطفاً به عنوان اولین سوال فعالیت‌هایتان در زمینه‌ی حقوق بشر در ایران را برای مخاطبان مُروا توضیح دهید.
پاسخ حسن نایب هاشم:با سلام. مقدمتاً از شما تهیه‌کنندگان نشریه‌ی وزین مُروا تشکر می‌کنم که در آستانه‌ی «انتخابات» فرمایشی و نمایشی، توجه ویژه‌ای به این اتفاق مهم تأثیرگذار در جامعه‌ی ما پرداخته‌اید. می‌دانید که من و تعدادی از همراهان من، به‌ویژه پس از تشکیل شورای حقوق بشر، تلاش کرده و می‌کنیم که با استفاده از ظرفیت‌های سازمان ملل متحد و ارگان‌های حقوق بشری آن، با حضور در این شورا، در حد امکاناتمان از منافع ملی کشورمان دفاع کنیم و به سهم خود همچنین صدای بی‌صدایانی باشیم که حقوق انسانی اساسی‌شان نقض می‌شود. شعار اصلی ما در این حرکت «همه‌ی حقوق بشر، برای همه، در ایران» است. به این معنی که تلاش می‌کنیم به همه حقوق بشر و نه بعضی از حقوق بشر توجه داشته باشیم و همه‌ی آحاد و گروه‌های مردمی را که در کشورمان زندگی می‌کنند، در نظر داشته باشیم.
سوال فصلنامه ی مُروا: به نظر شما و با توجه به تجربیاتتان، مساله‌ی حقوق بشر در انتخابات‌های ایران چقدر اهمیت دارد؟ رای‌دهنده‌ی ایرانی هنگام شرکت و یا عدم شرکت در انتخابات چه میزان به این موضوع اهمیت می‌دهد؟
پاسخ حسن نایب هاشم: حق مشارکت سیاسی که در انتخابات گوناگون تبلور می‌یابد، سیاسی‌ترین حق سیاسی بشر است که در ماده ۲۱ اعلامیه جهانی حقوق بشر و ماده ۲۵ میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی، تسجیل شده است و جمهوری اسلامی ایران نیز با قبول ضمنی تعهدات و مصوبات رژیم پیشین خود را متعهد به آن نشان می‌دهد. طبیعی است که این حق سیاسی بیش از همه با حقوق سیاسی دیگر مانند حق مشارکت در اجتماعات و تشکل‌ها به شمول احزاب و حقوق مدنی و همچنین حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در ارتباط تنگاتنگ است و در مقاطع انتخاباتی تا حدی جلوه می‌کند. بر این مبانی و همچنین اسناد فراوانی که در ارتباط با این حق تهیه و تصویب شده است، انتخابات باید آزاد، منصفانه و شفاف باشد. از آنجا که تمامی «انتخابات»ها از ابتدای جمهوری اسلامی تاکنون هیچیک آزاد، منصفانه و شفاف نبوده است، مسلم است که شرکت‌کنندگان در این «انتخابات»ها در زمان یک انتخاب مشخص هیچیک به مختصات انتخابات آزاد، منصفانه و شفاف اهمیت نداده‌اند. اما این «انتخابات»ها جنبه‌ی دیگری نیز دارند و آن رقابتی بودن بعضی از این «انتخابات»ها است. در چنین مواردی با توجه به تأثیرگذاری معین آنچه که به انتخاب بین بد و بدتر موسوم است، موضوع مشارکت و عدم مشارکت تنها از این زاویه مورد نظر قرار می‌گیرد و با در نظر گرفتن تأثیر احتمالی رأی‌شان در «انتخابات» معینی ممکن است شرکت کنند یا نهایتاً مشارکت ایشان تأثیری نخواهد داشت و از شرکت صرف نظر می‌کنند.
سوال فصلنامه ی مُروا: می‌دانیم که جمهوری اسلامی از جهاتی در حال برگزاری امنیتی‌ترین و بسته‌ترین انتخابات تاریخش است. تاثیر این انتخابات بر فضای سیاسی ایران را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
پاسخ حسن نایب هاشم: من فکر می‌کنم که علی‌القاعده فضای سیاسی کشور بعد از این «انتخابات» حداقل برای مدتی بیش از پیش بسته شود. ولی در عین حال تصور نمی‌کنم که شرایط کشور و بین‌المللی به شکلی باشد که عمده‌ی مردم کشور مقهور این فضا شوند و به آن وضعیت تن دهند. به گمان من، مقاومت و نافرمانی‌های مدنی، اعتصابات گروه‌های مختلف اجتماعی و چه‌بسا اعتراضات گسترده‌ی خیابانی و میدانی شکل خواهد گرفت و در ارتباط با حق انتخابات آزاد و منصفانه و شفاف، جنبش رفراندوم‌خواهی برای نه گفتن به جمهوری اسلامی، نسبتاً به سرعت شکل خواهد گرفت.
سوال فصلنامه ی مُروا: تا جایی که از مصاحبه‌ها و نوشته‌های شما برمی‌آید، شما طرفدار تحریم انتخابات هستید. اما برخورد شما با مساله‌ی تحریم شکلی متفاوت از روندهای معمول است و در حرکتی به نام «انتخابات موازی» صورت‌بندی شده است. لطفاً قدری این ایده را توضیح دهید.
پاسخ حسن نایب هاشم: بله. همانطور که می‌دانید من در ده‌ها سال اخیر همواره مبتنی بر مبانی عرض شده در فوق، خواهان تحریم انتخابات بوده‌ام. در این سال‌ها من نیز همواره در آستانه‌ی هر «انتخاباتی» مواجه با دو رویکرد مردم، یکی شرکت به هر قیمت در «انتخابات» و دیگری تنها تحریم مواجه بوده‌ام. از ۱۶ سال پیش، این ایده در ذهن من شکل گرفت که از این دوگانه خارج شویم و از تنها تحریم، فراتر رویم و پروژه‌ای در جهت تحریم فعال را تعریف کنیم و در این ارتباط فعال‌ترین شکل تحریم از نظر من «انتخابات موازی» بود و هست. به این معنی که بر مبنای اسناد بین‌المللی مرتبط با انتخابات آزاد، منصفانه و شفاف، ساختار انتخابات راستین را در هر حد ممکن تعریف کنیم و ضمن آموزش، آن را ایجاد کنیم. حق انتخاب شدن و انتخاب کردن در چنین ساختاری، مطابق هنجارهای متعارف در سطح جهان باید تضمین شود.
سوال فصلنامه ی مُروا: واکنش احزاب و گروه‌های سیاسی به این حرکت چه بوده است؟
پاسخ حسن نایب هاشم: در این حرکت، در وهله‌ی نخست لازم بود که شهروندانی از کشور در راستای «انتخابات موازی» اعلام کاندیداتوری کنند. در این ارتباط ابتدا ۶ شخصیت سیاسی ابراز تمایل نمودند که نهایتاً ۴ شخصیت اعلام کاندیداتوری کردند. دو کاندیدا یعنی آقایان زعیم و امین به یکی از احزاب سیاسی شناخته شده تعلق دارند و خانم شهلا انتصاری از مؤسسان تشکلی سیاسی به نام اتحاد دموکراسی خواهان ایران می‌باشند. آقای محمد مهدوی‌فر مصدوم شیمیایی جنگ ایران و عراق بدون آنکه حزب سیاسی مشخصی داشته باشند، محبوبیت و همراهان زیادی در جامعه دارند که به همراهی یکدیگر در شرایطی چون یک حزب می‌توانند برآمد داشته باشند. احزاب و گروه‌های سیاسی دیگر و بسیاری از شخصیت‌ها، از آنجا که یا در حد جزئیات با این پروژه آشنایی نیافتند و یا قابلیت اجرایی شدن آن را در حدی که قدم در این میدان بگذارند، نمی‌دیدند.
سوال فصلنامه ی مُروا: ارزیابی خودتان از میزان موفقیت این طرح تا به امروز چیست؟
پاسخ حسن نایب هاشم: این پروژه با اینکه از بیش از ۱۶ سال پیش مطرح شده است، از آنجا که تنها در آستانه‌ی «انتخابات»ها با توجه به جو سیاسی حاکم اندکی باز تعریف می‌شود و پیشنهاد می‌شود، هرچند که در هر مرحله موفقیت معین بیشتری پیدا کرده است، این بار هم موفقیت نهایی در حد اجرایی شدن را پیدا نکرد. این ایده این بار بسیار بیش از پیش در میان مردم طرح شد و در گفتمان عمومی در ارتباط با مقوله‌ی انتخابات جا پیدا کرد. ولی نتوانست بر گفتمان عمومی‌تر شرکت به هر قیمت در انتخابات و یا تنها تحریم و حداکثر درجاتی از تحریم فعال، غلبه پیدا کند. این پروژه ایجابی و اثباتی است و ایجاد یک ساختار با دشواری‌های فراوان همراه است. در مقابل تعامل با ساختار انتخاباتی شکل‌یافته به صورت شرکت به هر قیمت و دیگری تحریم کماکان به شدت جا افتاده است. بنابراین حرکت نفی‌کننده و سلبی تنها تحریم، طبیعی است که در مقابل فعال‌ترین شکل تحریم انتخابات که ساختارسازی موازی است، به‌خصوص در فرصت‌های کوتاهی که هر چند سال یک‌بار جامعه به موضوع انتخابات می‌پردازد، در دسترس‌تر و عملی‌تر می‌نماید و به این ترتیب اکنون شعارهای گوناگونی که در چهارچوب «نه به انتخابات فرمایشی و نمایشی» قرار دارند، بازتاب بیشتری در جامعه یافته و می‌یابند.
سوال فصلنامه ی مُروا: فکر می‌کنید چه ابزارها و امکان‌هایی می‌تواند انتخابات موازی را تا حد یک انتخابات سراسری ملی و آلترناتیو انتخابات جمهوری اسلامی بالا ببرد؟
پاسخ حسن نایب هاشم: مهمترین ابزار ساختارسازی انتخابات موازی، اسناد بین‌المللی مرتبط به حق مشارکت سیاسی از جمله اعلامیه‌ی جهانی حقوق بشر، میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی، بيانيه‌ی اتحاديه بين‌المجالس مصوب ۲۶ مارس ۱۹۹۴ و اعلاميه‌ی اصول نظارت بين‌المللى بر انتخابات ثبت‌شده در تاريخ ٢۷ اکتبر ٢٠٠۵ اشاره شده در قطعنامه‌های مربوط به انتخابات در چندسال اخیر مصوبه‌ی مجمع عمومی سازمان ملل متحد (آخرین آن A/RES/74/158) و شورای حقوق بشر (آخرین آن A/HRC/RES/39/11) که با رای اکثریت یا اتفاق آراء کشورهای عضو سازمان ملل و از جمله جمهوری اسلامی ایران تصویب شده‌اند و همچنین «اعلامیه اصول جهانی نظارت بی‌طرفانه بر انتخابات توسط سازمان‌های مدنی».مصوبه ۳ آوریل ۲۰۱۲ است. چنین انتخاباتی، بر مبنای قانون انتخابات منطبق با این موازین برگزار می‌شود و با توجه به اینکه اکثر کشورها درصدد تشکیل دولت الکترونیک و در روند آن برگزاری انتخابات‌های الکترونیک هستند و سیستم‌های ثبت اطلاعات مانند بلاکچین که می‌تواند شفاف بودن و قابل کنترل بودن روندهای انتخاباتی را با ضریب خطای بسیار پایین تضمین کند، ایجاد شده و تکامل یافته است، انتخابات‌های آزاد، منصفانه و شفاف می‌توانند از طریق الکترونیک نیز انجام پذیرند.
سوال فصلنامه ی مُروا: شما هنگام گفتگو در مورد انتخابات موازی، به تاکید با نمادین و مجازی خواندن آن مخالف بودید. دلیلش چیست؟ حرکت‌های نمادین را مفید وضعیت فعلی جنبش نمی‌دانید؟
پاسخ حسن نایب هاشم: بر مبنای آنچه که در پاسخ به سوال قبلی عرض کردم، اکنون می‌توان انتخابات الکترونیک را مجازی نیز نامید. مخالفت قبلی من با اطلاق این واژه در سال‌های قبل از این رو بود که این واژه گاه در برابر واژه‌ی حقیقی به کار می‌رفت و تا حدی مفهوم صوری بودن یا همانا نمادین بودن از آن استنباط می‌شد. با عنوان نمادین از آن رو مخالف بوده و هستم که تلاش من این است که تا زمانی که امکان انتخابات غیر فرمایشی و غیر نمایشی در کشورمان میسر نیست. یک انتخابات کامل با تأمین تمامی مختصات لازمه، سازمان داده شود که به نظرم به هیچ وجه نمادین و سمبولیک نخواهد بود.
در پایان مراتب تشکر خود را از اینکه این فرصت را در اختیارم گذاشته‌اید، اعلام می‌کنم و برایتان آرزوی موفقیت هرچه بیشتر را در رسیدن به اهداف انسان‌دوستانه‌تان دارم.
فصلنامه ی مُروا: ما هم از شما بابت وقتی که برای مصاحبه کذاشتید تشکر می کنم.
افزودن دیدگاه جدید