بیم و امید در زمانۀ اتوماسیون انبوه: مباحثه در آیندۀ کار - بخش هشتم

رژۀ روبوتها: کار کمتر؟ - ادامه

برآمد شرکتهائی همچون اوبر و دلیورو به عنوان نمونه هائی از آنچه "اقتصاد فرفره ای" (gig economy) شناخته شده است، مثال دیگری است از درآمیختگی آخرین تکنولوژیها با واقعیات بازار کار در سطوح نازل است. استفاده از تکنولوژی برای ایجاد نیروی کار جایگزین پذیر با حقوق کار محدودتر، سود کلانی را، به هزینۀ دیگر کارگران در استخدام، نصیب صاحبان این گونه شرکتها می کند. به طور خاص این روند موجب ساعات کار اضافی کارگران میگردد، بی آن که دستمزد تضمین شدۀ بیشتر، حق تعطیلات یا حتی دستمزد حداقل نصیب آنان شود. کار در اقتصاد "فرفره ای"، در حالی که در شیپور "عرضۀ کار متعطف" دمیده می شود، به وسیله ای برای فرسایش بیشتر کارگر و تضعیف حقوق آنان که به دشوای به دست آمده اند، می گردد.

علاوه براین، تکنولوژی برای سفت و سخت کردن محل کار و نظارت بر آن، و شدت بخشیدن به ضرب اهنگ کار مورد استفاده قرار می گیرد. امروزه روز کارگران با این اجبار مواجه اند که اجازه دهند کار آنان لحظه به لحظه توسط تکنولوژی ثبت و داوری شود. آنان در بیرون از محیط و ساعات مرسوم کار نیز از طریق ایمیل و دیگر اشکال دیجیتالی زمانبندی، که ایجاب می کنند کارگران هر دم "روی خط" باشند، کنترل می شوند. ناقدان این وضع به خلق اشکال جدید از "تایلوریسم دیجیتالی" انگشت می گذارند، که در آن کارگران در معرض موقعیتهای به مراتب اجباری تر و مشدداند. با استفاده از تکنولوژیهای پیچیدۀ نظارت، که در دست تکمیل اند، با پوشاندن آنها به کارگران یا حتی کار گذاشتن آنها "در" کارگران، منظرۀ تلخ آینده ای که در آن کار شدت بیسابقه ای یافته است، آشکار شده است. در این حالت ترس چندان این نیست که روبوتها جای انسان را گرفته باشند، بلکه آن است که کار به فعالیتی درخور روبوت با کیفیتهای تحمل ناپذیر تبدیل شده باشد.

به طور خلاصه می توان گفت مسئلۀ پیش بینی در بارۀ افول کار، هم از منظر جریان اصلی و هم از منظر رادیکال، این است که هر دو منظر از دیدن توسعۀ کار و پیشرفت تکنولوژی در روندی واحد و دست در دست هم، عاجز اند. به عبارت دیگر، این هر دو منظر چشم اندازی را که در آن سرمایه داری قادر است کار را بازتولید کند و در عین حال مانع از انتقال به آینده ای با کار کمتر گردد، نادیده می گیرند. مسئلۀ دیگر این است که آنها تهدیدی را که متوجه کیفیت کار است دست کم می گیرند یا از آن غفلت می ورزند؛ منظور تهدیدی است که در اثر تکنولوژی و جانسختی کار کم کیفیت برای بقا و حتی افزایش چندبارۀ آن در جوار پیشرفت تکنولوژیک، متوجه کیفیت کار می شود. از این زاویه لفاظی دایر بر "برآمد روبوتها" می تواند به انحراف اذهان و توجهات از دیگر مسائل حادی بیانجامد که تکنولوژی به تحول خویش در جامعۀ سرمایه داری به بار آورده و به بار می آورد.

ما در دو فصل آینده به موضوعات سیاست گزاری و رفرم برمی گردیم؛ خاصه به این پرسش که چگونه می توان تکنولوژی را مهار کرد و به آینده ای با کار کمتر اما بهتر نائل شد.

پاسخ به اتوماسیون: صرفه جوئی در کار یا نفی آن؟
پاسخهای مرسوم سیاست‌گزارانه به موضوع اتوماسیون ملهم از نقطه نظرات متفاوتی اند در بارۀ طبیعت و نقش کار، و در بارۀ فواید یا، اگر اینها نشد، ایجاد شرایطی که ادامۀ کار در جامعه را ممکن می سازند. ما در ادامۀ این نوشته دو تا از این پاسخها را که جای شامخی در ادبیات مربوطه دارند، مرور می کنیم. استدلال خواهیم کرد که هر دوی این پاسخ‌ها، در اصل، پاسخ نیستند، مسئله اند. دومین "پاسخ" پا را از پیش بینی افول کار فراتر می‌گذارد و مسائل اساسی بیشتری را پیش می کشد، از جمله در این باره که چگونه باید تکنولوژی را در ارتباط با کمیت و کیفیت کار مدیریت کرد.

پاسخ نخست دلایلی را به دست می دهد که به موجب آنها کار، علیرغم بافتاری که در راستای افول آن عمل می کند و فشار می آورد، باید حفظ شود. یک قرائت از این نقطه نظر به کار همچون "چیز ذاتاً خوبی" نگاه می کند و انجام کار را به عنوان الزامی پایه ای برای نیک بودگی انسان، صرف نظر از دریافت دستمزد، تلقی می کند. براین یولسون و مک آفی این نظر را نمایندگی می کنند. آنها به نفس کار به عنوان "امر مفید" می نگرند و سیاستمداران به نجات کار در برابر اتوماسیون فرا می خوانند. استدلال پایه ای آنان این است که زندگی بشری در اثر کار غنا می یابد و افول کار به بحرانی وجودی در جامعۀ انسانی منجر خواهد شد. یک واریاسیون از این نظر کار را به علت نقش آن در امکان تداوم مصرف مهم میشمارد. این واریانت، از کار بابت نقش آن در بازتولید تقاضای مصرف و جلوگیری از بحران کمبود مصرف حمایت می کند. تأثیرات مخرب اتوماسیون باید با تأمین درآمد پایه خنثی شوند. درآمد پایه باید به کمک کارگران در دنیائی بشتابد که در آن کار مدام کمیاب و کمیاب تر می شود.