بیست و چهارمین سالروز جنبش اعتراضی به حمله وحشیانه نیروهای حکومتی به خوابگاه دانشجویان دانشگاه تهران در ١٨ تیر سال ١٣٧٨ در شرایطی فرا می‌رسد که جنبش دانشجویی در زیر فشار سنگین نهادهای امنیتی و قضائی است. ۱۸ تیر چون ۱۶ آذر نماد کنشگری نقادانه دانشجویان ایران است که علی‌رغم گذشت بیش از دو دهه کماکان در حافظه دانشگاه و جامعه زنده‌است. دفاع دانشجویان از آزادی‌های مطبوعاتی باعث سرریز شدن خشم و کینه دیرینه اقتدارگرایان علیه جنبش دانشجویی شد. آن فاجعه بزرگ که نگاه هراسزده، منفی و تهدید بنیاد نظام جمهوری‌اسلامی به دانشگاه را عریان ساخت، وجدان دانشگاه و دانشجو را جریحه‌دار کرده و زخمی عمیق بر پیکره جنبش دانشجویی به جای گذاشت. این زخم هنوز تازه است و پرونده آن رویداد فاجعه‌بار در پیشگاه ملت و دانشگاه گشوده است. هنوز گرمای خون عزت ابراهیم‌نژاد در خیابان امیرآباد حس می‌شود و بانگ اعتراضی اکبر محمدی که مظلومانه در زندان اوین چشم‌هایش را برای همیشه بست، در اطراف کوی دانشگاه تهران به گوش می‌رسد.
آمران و عاملان آن جنایت در سایه نبود قوه قضائیه مستقل و حمایت نهاد ولایت‌فقیه از دار مکافات گریخته‌اند، عدالت در حق آنان اجرا نشده است. اما ماجرا پایان نیافته و دادخواهی برای آن پرونده بزرگ ملی ادامه دارد.
۱۸ تیر فرصتی مناسب برای بازخوانی ماهیت سیاسی و اجتماعی جنبش دانشجویی ایران به عنوان یکی از ستون‌های جامعه مدنی است که به شکل مستمر و خستگی‌ناپذیر و در مسیری پر فراز و نشیب فعالیت انتقادی و اعتراضی برای بهبود شرایط میهن و ملت را جلو برده و در این راه هزینه‌های سنگینی پرداخته است. منظور از ویژگی اجتماعی و سیاسی جنبش دانشجویی توجه به بیرون از مرزهای دانشگاه برای هموار کردن مسیر توسعه، دموکراسی و به‌سامان شدن زندگی مردم ایران است که نهادهای موجود توجهی به مطالبات آنها ندارند و در نتیجه نیاز به تحرک جنبش‌های اجتماعی دارند که پژواک خواسته‌های شان باشند. جنبش دانشجویی بمانند گذشده حلقه وصل مبارزات اقشار مختلف اجتماعی و مبارزات کارگران، زنان، دانش‌آموزان و معلمان بوده‌است.
از زاویه‌ای دیگر ۱۸ تیر نمایانگر درهم تنیدگی بالای دانشجو و مردم و عمق استراتژیک دانشگاه در جامعه به مثابه حلقه اتصال تغییرخواهی سیاسی است. در آن برهه زمانی اراده و اصرار فعالان دانشجویی در کوتاه کردن دستان ویرانگر اقتدارگرایی و ایجاد گشایش سیاسی و فرهنگی در کشور باعث و رویارویی اجتناب ناپذیر با ساخت قدرت مطلقه شد. پتانسیل و ظرفیت‌هایی که در نیمه اول دهه هفتاد خورشیدی در دانشگاه‌های ایران جمع شده و بعد از سال ۷۶ به اوج خود رسیده بود، نهادهای اطلاعاتی حکومت را به وحشت انداخته بود تا به هر شیوه ممکن آن را مهار کرده و خنثی سازند. این موضوع بستر اصلی یورش سنگین به کوی دانشگاه تهران وسرکوب خشن جنبش دانشجویی در سال ۷۸را تشکیل داد که هنوز ابعاد کامل آن و چگونگی و چرایی تعرض به کیان دانشگاه آشکار نشده‌است.
در پیوستگی و تجدید عهد با آرمان‌های جنبش دانشجویی و خواسته‌های دانشجویان فعال در جنبش اعتراضی علیه حمله ویرانگرانه به کوی دانشگاه تهران در سال ٧٨، نسل‌های مختلف فعالان جنبش دانشجویی در ۲۴ سال گذشته در چارچوب توان، امکانات، موازنه قوا در جامعه بین مردم و حکومت، اقتضائات زمانه و ویژگی‌های نسلی تلاش‌های گوناگون نهادهای اطلاعاتی، نظامی و ایدئولوژیک حاکمیتی را نقش بر آب ساخته و تشکیل دانشگاه مطیع و منقاد برای ولی‌فقیه را به آرزویی محال تبدیل کرده‌اند. اگرچه در این مدت خوابگاه‌های دانشجویی و از جمله کوی دانشگاه تهران باز آماج انتقام‌جویی کینه‌توزانه نهادهای حاکمیتی قرار گرفته‌اند. اما دانشگاه و دانشجو پرچم دفاع از آزادی، استقلال دانشگاه و مخالفت با سلطه را استوار برافراشته‌اند. در طول دو دهه گذشته دانشگاه رساترین صدای مخالفت و مقاومت در برابر استبداد دینی و حکمرانی ظالمانه، فسادآفرین و ضدمردمی خامنه‌ای بوده‌است. اگر پیوند مردم و دانشجویان در سال ۷۸ منجر به حمایت مردم از دانشجویان شد اما در سال‌های ۹۶ و ۹۸ دانشجویان به یاری مردم معترض و به جان آمده از فساد سیستماتیک، گرانی، بی‌عدالتی‌ها و اختناق آمدند.
جنبش انقلابی «زن زندگی آزادی» باعث شکل‌گیری موج جدید فعالیت گسترده جنبش دانشجویی شد به گونه‌ای که بعد از یک دوره فترت چندساله ناشی از بحران زیستی کرونا و رکود نسبی در دهه نود شمسی، کنش‌های اعتراضی رادیکال در سطحی گسترده در دانشگاه‌های کشور بروز یافت. دانشگاه خیلی زود تبدیل به یکی از کانون‌های اصلی تحرک این جنبش انقلابی شد که با گذشت نه ماه توانسته به شکل مستمر به مبارزه و مقاومت ادامه دهد. الان دانشگاه یکی از مراکز اصلی مقاومت و نافرمانی مدنی در برابر حجاب اجباری و اعتراض به صدور و اجرای احکام اعدام برای مخالفان سیاسی و عقیدتی است.
خشم و ناراحتی حکومت از ناتوانی برنامه‌ها و اقدامات سرکوبگرانه در متوقف کردن موج جدید کنشگری جنبش دانشجویی باعث شده تا محرومیت‌ها و مجازات‌های بی‌سابقه و کمسابقه در سطحی گسترده اعمال شود. صدور گسترده احکام محرومیت از تحصیل موقت و دائمی، محرومیت از خوابگاه، جلوگیری از ورود به دانشگاه، ممانعت از شرکت دانشجویان دختر کشف حجاب کرده در امتحانات پایان ترم و حتی برخوردهای شدید فیزیکی تا کنون نتوانسته خللی در عزم دانشجویان در ایستادگی بر روی خواسته‌های صنفی و سیاسی خود ایجاد کند.
در نگاه کلان، دانشگاه‌های مختلف ایران در سراسر کشور در سال تحصیلی ٠٢-١٤٠١ صحنه نمایش با شکوه مقاومت و مبارزه برای حق‌طلبی، ستیز با استبداد، پاسداشت کرامت انسانی، تبعیض‌زدایی، پذیرش آزادی سبک زندگی، مبارزه با تجاری سازی دانشگاه‌ها و تحقق آزادی‌های اساسی بودند. شکاف عمیق و پرناشدنی آنها با حکومت در بیانیه دانشجویان متحصن دانشگاه هنر به خوبی تجلی یافت که گفتند:«هیچ حرفی با شما نداریم، الا یک کلمه: نه»
حرکت امروز جنبش دانشجویی در تمرکز بر خیابان و رویکرد جامعه‌محور و تاکید بر گذار به دمکراسی تناسب زیادی با فرجام جنبش اعتراضی ۱۸ تیر ۷۸ دارد. اگرچه آن روز اصلاح‌طلبی جامعه‌محور نگاه غالب در جنبش دانشجویی بود. اما ۱۸ تیر نخستین جرقه ضرورت استفاده از قدرت مردم و جنبش‌های اجتماعی در شرایط انسداد سیاسی را مشتعل ساخت. بذرهای تردید در خصوص اصلاح‌پذیری جمهوری‌اسلامی در دل آن رویداد تاریخی در جامعه پاشیده شد و پشتوانه رویکردهای از پایین به بالا در تکاپوی سیاسی و اجتماعی و تمرکز مبارزات به خارج از ساختار قدرت جمهوری‌اسلامی و عبور از کلیت آن در سال‌های بعد شد. ضرورت اتکا به قدرت برخاسته از اجتماع سازمان‌یافته و هماهنگ بین اقشار مختلف مردم و جنبش‌های اجتماعی برای عبور از موانع در مسیر آزادی و عدالت و تقویت گذار به دمکراسی پیوند دهنده ۱۸ تیر و موقعیت کنونی جنبش دانشجویی ایران است.
«همگامی برای جمهوری سکولاردمکرات در ایران» ضمن قدردانی از تلاش مجموعه نیروهایی که در برابر تعرض به کیان دانشگاه جنبش اعتراضی ۱۸ تیر را پدید آوردند بر ضرورت استمرار دادخواهی برای کشف حقیقت و اجرای عدالت در این پرونده مهم تاریخی تاکید می‌کند. «همگامی» جنبش دانشجویی را از ارکان اصلی جنبش دمکراسی‌خواهی ایران دانسته و بار دیگر حمایت خود از مطالبات دانشجویان را اعلام می‌کند. به باور ما برخوردهای سرکوبگرانه و انقباضی در دانشگاه‌ها باید هر چه سریعتر متوقف گشته، دانشجویان زندانی آزاد شده و احکام محرومیت از تحصیل و امکانات دانشجویی بدون قید و شرط لغو شوند.
همگامی برای جمهوری سکولاردمکرات در ایران
١٧ تیر ١٤٠٢ برابر با ٨ جولای ٢٠٢٣
افزودن دیدگاه جدید