امسال، در ۱۹ بهمن ۱۳۹۹ و در آستانه‌ی ورود به قرن پانزدهم هجری خورشیدی، پنجاهمین سالروز رویداد سیاهکل فرا رسیده است. در آن روز تاریخی، گروهی از چریکهای روشنفکر جوان مارکسیست برای آزادسازی رفیق هادی(کامران) بنده خدا لنگرودی از رفقای خود به پاسگاه سیاهکل در استان شمالی گیلان حمله کردند و به این نحو، پس از نزدیک به یک دهه تدارک درونی، برآمد جنبشی را اعلام کردند که در نیم قرن گذشته نقشی ماندگار در تاریخ مبارزاتی نیروهای چپ ایران ایفا کرده است.
در آن روز تاریخی و در توهم ثبات، آرامش و امنیت حکومت کودتایی و استبدادی شاه، که امر سیاسی با ترس، تهدید، وحشت‌افکنی، سکوت، عدم امنیت، فرار، محرومیت، سرکوب، تبعید، زندان، شکنجه و کشتار هم معنی بود، جوانانی مصمم و مبارز با از خود گذشتگی در جهت تغییر در وضعیتی که اختناق و سرکوب ایجاد کرده بود برآمدند و با عزمی راسخ ایستادند تا با مقاومت خود به دیکتاتوری و استبداد حاکم، نه بگویند! آنان با قبول هزینه‌های سنگین آن مبارزه در راه رهایی مردم از استبداد و برای رسیدن به آزادی و عدالت اجتماعی، را به دور از جاه‌طلبی و فرقه‌بازی و با دادن جان شیفته‌شان به پیش بردند.
قیام، رستاخیز، حماسه، رویداد حماسی و رخداد ، کلماتی‌اند که در طول پنجاه سال اخیر، برای توصیف آن چه در ۱۹ بهمن سال ۱۳۴۹ در پاسگاه سیاهکل گذشت استفاده شده‌اند. سیاهکل و جنبش فدایی توانستند در آن دوره‌ی تاریخی نقشی تعیین‌کننده و تاثیرگذار بر جامعه، فرهنگ مبارزاتی، سیاست و بهبود وضعیت چپ میهن ما بگذارند. بنیان‌گذاران جنبش فدایی توانستند جریان چپ میهن‌دوست، عدالت‌خواه، فعال و مبارز، و مستقل طرف‌دار همبستگی بین‌المللی را در میان جنبش‌های رهایی‌بخش و دموکراتیک و چپ‌‌ها در جهان، تقویت کنند. به همین خاطر بسیاری از نیروهایی با تمایلات چپ آن روزگار توانستند پیرامون جنبش فدایی متحد شوند و بدین ترتیب چپ در آن روزگار مجدداً به نیروی سیاسی موثر و مطرحی در جنبش اعتراضی و سراسری کشور تبدیل شد و به سرگردانی‌ها و تفرقه‌های محافل چپ پایان داد. سیاهکل و جنبش فدایی هم چنین توانستند به گونه ای موثر زنان را به عرصه‌ی مبارزه بکشانند و بدین ترتیب نقش زنان در جنبش اعتراضی، آزادی‌خواه و عدالت‌طلبانه با شکل‌گیری و ادامه‌ی مبارزات این جنبش، افزایش یافت. جنبش فدایی نقطه تلاقی بسیاری از جنبش‌های مترقی میهن ما شد و این تاثیرگذاری متقابل موجب تعالی این مجموعه به هم پیوسته و تثبیت جایگاه آن در سپهر سیاسی میهن ما شد.
لَختی پس از قیام سیاهکل دو گروه جزنی- ضیا ظریفی و احمدزاده – پویان - مفتاحی که از مدت‌ها قبل در ارتباط با یکدیگر بودند، به صورت کامل در هم ادغام شدند و گروهی با نام «چریکهای فدایی خلق» تشکیل دادند؛ گروهی که بعدها نام سازمان چریکهای فدایی خلق ایران را برای خود برگزید.
رخداد سیاهکل البته نه آغازگر مبارزه بود و نه پایان آن، بلکه برآمد جنبشی بود به دنبال یافتن راه‌های نو در عمل و نظر برای ادامه‌ی مبارزه و تقویت چپ عدالت‌خواه و آزادی‌خواه، که ایران را مستقل از نفوذ سیاسی امپریالیسم و نفوذ اقتصادی سرمایه‌داری جهانی می‌خواست. سال‌های پیش از سیاهکل، هسته‌هایی از جوانان کمونیست کیفیت و ادبیاتی متفاوت با ادبیات چپ سال‌های دهه سی شکل گرفته بود. این هسته‌ها قدم اول برای مبارزه علیه وضعیت موجود را در مطالعه و تحلیل وضعیت موجود جامعه برداشته بودند و در نتیجه‌ی سال‌ها کار نظری، پژوهشی و تحلیلی، پایه‌های مبارزه پیگیرانه‌‌شان با رژیم کودتایی شاه بود. در آن زمان و در میان محافل مختلف ادبی، فرهنگی - هنری و سیاسی با آثاری روبرو هستیم که در آن‌ها سخن از جستجو، اعتراض، شورش، مقاومت، قهرمانی، حرکت و امید، فرا رفتن، راه نو و مفاهیم نظیر آن به میان می رود. بسیاری از محافل روشنفکری و دانشجویی جوانان آن دوره از چنین روحیه و روان‌شناسی مبارزاتی برخوردار بودند.
چریکهای فدایی محصول این سپهر و روحیه‌ی مبارزاتی در جامعه سیاسی و فرهنگی شدند. فراتر رفتن از تنگنای موجود برای ساختن جامعه و جهانی آزاد، مستقل و بری از ظلم، ستم، تبعیض و استثمار؛ جهانی آرمانی، مبتنی بر برابری کامل و عدالت اجتماعی.
چریکهای فدایی خلق را باید الزاماً در قاب و قلب زمانه خود بررسی کرد. در ارزیابی از فعالیت و مبارزات چریکهای فدایی خلق نباید صرفاً به تاکتیک‌ها و مشی مبارزه‌ی مسلحانه آنان متمرکز شد و بر اساس آن دست به داوری درباره‌ی فعالیت این جنبش اعتراضی روشنفکران جوان ایران از اواخر دهه‌ی چهل تا وقوع انقلاب بهمن ماه سال ۱۳۵۷، زد. سیاهکل و جنبش فدایی بر بستر اعتراضات جوانان مبارز از اواخر سال‌های سی تا اواخر سال‌های پنجاه قابل کنکاش است، در چارچوب جنبش نسلی معترض از جوانان پیشرو و رادیکال که برای خدمت به جامعه و مردم زحمتکش و در راه برقراری عدالت اجتماعی، آزادی و در تداوم فضای نارضایتی مردم علیه نظام استبدادی رژیم شاه نفس می کشید و فعالیت می‌کرد. سیاهکل پرچم جنبشی را دوباره به‌دست گرفت که به دلیل شکست‌های تلخ و سنگین آن جنبش بر خاک افتاده بود. چریکهای فدایی نه یک سازمان منفرد و مجرد از جامعه، بلکه یک جنبش سیاسی اعتراضی و سراسری، متشکل و همه‌جانبه بودند که با رشته‌های گوناگون با جنبش‌های بطن جامعه در پیوند تنگاتنگ قرار داشتند. جنبش فدایی، در تداوم خود، به جنبشی بدل شد که نقش عمده‌ای در درهم‌شکستن خفقان سلطنتی و اجتماعی کردن مبارزات مردم ایران ایفا کرد.
جنبش چپ ایران در کنار اشتباهات گاه بزرگ خود، دارای خدمات و صفحات بزرگ و پر افتخار بیشماری در تاریخ ایران نیز است. بی شک یکی از بازیگران عمده ی جنبش چپ در این تاریخ جنبش فدایی است و می توان فداییان خلق را به عنوان یک جریان مهم و پر اهمیت در مبارزات ضداستبدادی، آزادیخواهانه، عدالتخواهانه و سوسیالیست تاریخ ایران در نظر گرفت و از این منظر نام، میراث و مبارزات فداکارانه و حق طلبانه فداییان خلق در راه آزادی، عدالت اجتماعی و سوسیالیسم در تاریخ کشور و جنبش چپ ایران به یادگار خواهد ماند. در این شماره ی فصلنامه ی مروا به بررسی جنبش فداییان خلق ایران از زوایای مختلف اختصاص دارد. خوانشی بر نسبت مبارزات فداییان خلق با اخلاق، نگاهی به تاریخ و دلایل مبارزات چریکی و بررسی نسبت جنبش چریکی در ایران با تجارب مبارزاتی سایر کشورها، بخشی از مقالات این شماره از مرُوا هستند. علاوه بر این در این شماره از مرُوا خوانشی بر اقتصاد سیاسی عصر پهلوی از دید فداییان و همچنین نسبت مبارزات نسل جوان دهه های چهل و پنجاه با تحولات سیاسی آن دوره را خواهید خواند. مصاحبه با رفقا رقیه دانشگری از اعضای سازمان چریکهای فدایی خلق، مریم سطوت از رهبران سازمان جوانان پیشگام و مریم پورتنگستانی، زندانی در دو رژیم پهلوی و جمهوری اسلامی، بخش دیگری از مطالب این شماره ی مرُوا هستند. رفیق دیگری به نام مهرداد در مطلبی به اهمیت سوژه ی مقاومت در مبارزات جنبش فدایی تاکید گذاشته است. تاثیر واقعه ی سیاهکل بر موسیقی اعتراضی ایران و همچنین نگاهی به حضور ورزشکاران در جنبش فدایی، موضوع دیگری است که زیر ذره بین مرُوا رفته است. مطالبی هم از خاطرات رفقای نسل های مختلف جنبش فدایی در مورد تاکتیکهای مبارزاتی دهه های چهل و پنجاه در این شماره به نظر خوانندگان مرُوا می رسد. همچنین یک جمعبندی از عملکرد فداییان خلق در فردای انقلاب، حسن ختام این شماره ی فصلنامه است.
در پایان از تمام مخاطبان نشریه‌ی مُروا دعوت می‌شود، نظرات، پیشنهادات، انتقادات و البته مقالات خود را به آدرس ایمیل morva.lpi@gmail.com ارسال نمایند.
مراد رضایی و علی صمد
افزودن دیدگاه جدید