شگفتی قابل انتظار

دیروز، یکشنبه 10 سپتامبر، هجدهمین اجلاس گروه 20 (G20)، که در روزهای شنبه و یکشنبه در هند جریان داشت، به کار خود پایان داد. برگزاری 17 اجلاس پیشین این گروه موجبی برای انتظار ویژه از آن نبوده است، و آن را به عنوان اجلاسی که دستورکارهای "زیر میز" بر دستورکار رسمی آن غلبه داشته اند، شناسانده است. با این حال می توان گفت که اجلاس هجدهم آن شگفتی برانگیخت: سران کشورهای عضو گروه، در همان روز نخست، روی متن قطعنامۀ پایانی آن به اجماع رسیدند.
شگفتی از آن رو بود که قطعنامه حاوی بندهائی در بارۀ جنگ اوکراین است. در اجلاس سال گذشته، هم به دلیل عدم توافق در این باره، صدور قطعنامه ای به اجماع ممکن نشد، و ارزیابیهای پیش از اجلاس اخیر نیز عموماً حاکی از تکرار آن یا حتی احتمال بالای عدم صدور قطعنامۀ پایانی بودند. کیفیتی، که اگر رخ می داد، می توانست کلاً اهمیت ولو صوری وجود "گروه 20" و برگزاری اجلاسهای آن را زیر سؤال ببرد.
قطعنامه صحبتی از محکومیت روسیه نمی کند، بلکه این کشور را فرامی خواند که متعهد "صلحی عادلانه و پایدار" باشد و خواهان "اجرای کامل، به موقع و موثر" ابتکار دریای سیاه "برای اطمینان از ترانسپورت فوری و تحویل بدون مانع غلات" می گردد. بنا به نظر خبرگزاری تاس، که می توان آن را نظر روسیه تلقی کرد، قطعنامه "حاوی یک موضع متعادل است که در آن دیدگاه های مختلف پیرامون جنگ ملحوظ اند". جیک سولیوان، مشاور امنیتی بایدن، هم از متن رضایت دارد، زیرا، به گفتۀ او، "به روشنی بیان کرده است که دولتها مجاز نیستند برای تحصیل سرزمین به خشونت متوسل شوند".
شکی نیست که هند در نیل به این اجماع نقش اول را داشته است. امری که گویای وزن فزایندۀ این کشور در جهان امروز است. در عین حال نمی توان نقش افریقای جنوبی و برزیل، و در نگاهی کلیتر نقش "جنوب جهانی"، را نیز در حصول به این نتیجه نادیده گرفت. کشورهای غربی در بدو امر در صدد صدور قطعنامه ای شدیداللحن علیه روسیه بودند. بیهوده نیست که بی.بی.سی. از "تسلیم غرب در برابر فشار جنوب جهانی" نوشته است؛ واقعیتی که در آینده مکررتر خواهد شد.