در سال جاری نسبت به سال های قبل، تعداد روزهائی که کلان شهرها با آلودگی هوا مواجه بودند، بيشتر و روزهای هوای پاک کمتر شده است. در سال جاری و براساس روزشمار شاخص آلودگی در تهران تا روز ۳ دی ۱۴۰۲ کیفیت هوای پایتخت، ۹ روز در وضعیت پاک، ۱۸۳ روز در وضعیت قابل‌قبول، ۷۶ روز در وضعیت ناسالم برای گروه‌های حساس و ۱۰ روز ناسالم برای همه شهروندان بود. با شروع فصل پاییز، تعداد روزهایی که کلانشهرهای ایران هوایی آلوده به خود دیده‌اند، رو به افزایش بوده است. بررسی وضعیت آلودگی هوا در فصل پائيز در تهران نشان میدهد، از هر چهار روز، یک روز، هوا در وضعیت نارنجی یا قرمز بوده است. بنا به گزارش خبرگزاری فارس در آذرماه امسال شهروندان تهرانی تنها یک روز هوای پاک، هشت روز هوای قابل قبول داشته‌اند و ۱۷ روز ناسالم برای گروه‌های حساس و چهار روز برای همه مردم ناسالم بوده است.
براساس گزارش سازمان جهانى بهداشت سالانه حدود ۷ میلیون نفر در جهان در اثر بیماری‌هاى مربوط به آلودگى هوا جان خود را از دست میدهند. آلودگی هوا، از مهم‌ترین عوامل موثر در بروز بیماری‌های قلبى- عروقى و مرگ‌ومیر ناشى از آن است. در کشور ما مسئله حادتر است. به گفته محمد درویش، کارشناس محیط زیست در گفت‌وگو با سایت دیده‌بان ایران، "هشت درصد مرده‌زایی جنین در کشور به دلیل تأثیر مستقیم آلودگی هواست" و به کفته رئیس گروه سلامت هوا و تغییرات اقلیم وزارت بهداشت در سال ۱۴۰۰: "مرگ‌های منتسب به آلودگی هوا در کشور ۲۰ هزار و ۸۰۰ مورد است و آلودگی هوا در سال گذشته خسارت اقتصادی حدودا ۸ میلیارد دلاری داشته است." رئیس مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت ایران از افزایش ۳۰ درصدی مرگ و میر ناشی از آلودگی هوا در ایران خبر داده و رئیس سازمان اورژانس تهران نیز گفته است "ماموریت‌های اورژانس" بخاطر آلودگی هوا افزایش پیدا کرده است.
با حاد شدن آلودگی در فصل پائيز، امسال هم مسئولان حکومت اسلامی همان واکنش کلیشه‌‌‌ای سه سال اخیر را در ارتباط با بحران آلودگی هوا را تکرار کردند: تشدید آلودگی هوا در روزهای اخیر ارتباطی به «مازوت» ندارد. این در حالی است که از سال ۹۹ تاکنون، شواهد و گفته‌‌‌های برخی دیگر از مسوولان در کلانشهرهای مختلف از جمله تهران و البرز نشان داده، «به دلیل کمبود گاز در فصل پاییز و زمستان و تشدید این کمبود طی سال‌‌‌های اخیر، عوامل توزیع سوخت به نیروگاهها و صنایع، برای روزهایی از نیمه دوم سال، به آنها مازوت و گازوئیل جای گاز تحویل میدهند».
آلودگی هوا در شهرها از جمله شهر تهران عمدتا ناشی از افزايش عبور ذرات معلق با قطر کمتر از ۲.۵ میکرون، ذرات معلق با قطر کمتر از ۱۰ میکرون و همچنین گازهای دی‌‌‌اکسیدگوگرد، منوکسیدکربن، ازن و دی اکسید نیتروژن، از حد متعارف و مجاز است. اما، بررسی‌‌‌های که روزنامه "دنیای اقتصاد" انجام داده نشان میدهد، حکومت گران درباره "منشأ آلودگی"، آدرس غلط می دهند. یعنی خودروهای شخصی به عنوان «عامل اصلی» معرفی میشوند. هر چند وزن بالای خودروهای شخصی در تولید و تشدید آلاینده‌‌‌های هوا را نمی‌‌‌توان انکار کرد و قطعا خودروها نقش قابل توجهی در این موضوع دارند اما این همه واقعیت نیست.
آمارها نشان میدهد، سهم اتوبوس‌‌‌های داخل شهر تهران که عمدتا متعلق به شهرداری است در تولید ذرات معلق، ۶ درصد و سهم کامیون‌‌‌ها هم، ۱۶ درصد است. در حالی‌که سهم خودروهای شخصی، از مجموع این دیزلی‌‌‌ها کمتر و ۱۴ درصد است. از سوی دیگر، سهم صنایع از تولید ذرات معلق هوای تهران، حتی از هر سه این خودروها هم بیشتر و معادل ۱۸ درصد است. سهم نیروگاهها ۱۲درصد و سهم پالایشگاه‌‌‌ها نیز ۴.۴ درصد است. ارقام بالا نشان میدهد، سهم ۳۴ درصدی نیروگاهها، پالایشگاه و صنایع در تولید ذرات معلق، بیش از دو برابر خودروهای شخصی است.
نیروگاه‌های بخاری سهم درخور توجهی در تولید برق کشور دارند. نزدیک به ۲۰ درصد برق تولیدی کشور توسط نیروگاه‌های بخاری تولید می‌شود که میزان درخور توجهی مازوت مصرف می‌کنند. در گزارشی که در روزنامه های ايران در مورد وضعیت مصرف سوخت هشت نیروگاه بزرگ بخار ایران بررسی شده است، نشان میدهد سهم مازوت از کل سوخت مصرفی آنها رقم بزرگ و درخور توجهی است. بر اساس این گزارش‌ها، سهم مازوت از کل سوخت مصرفی این نیروگاهها، گاهی به بیشتر از ۶۵ درصد می‌رسد.
با اين وجود مسئولان حکومتی مرتبأ می گويند که ما در نيروگاه ها مازوت نمی سوزانيم. در حالی که آن ها مازوت می‌سوزانند. ولی پنهان می کنند. مدیرکل حفاظت محیط زیست استان مرکزی با بیان اینکه استفاده از سوخت مازوت در نیروگاه حرارتی شازند از ۲۰ آذرماه آغاز شده است، گفت: هم‌اکنون در هر شبانه‌روز چهارمیلیون لیتر مازوت در این واحد مصرف می‌شود. ۷۲ مشعل نیروگاه حرارتی شازند فعال است که از این تعداد، ۵۰ مشعل با سوخت مازوت و ۲۲ مشعل با سوخت گاز است. مسئولان حکومتی می گويند که مثلاً نیروگاه بعثت در سطح شهر تهران به شدت کنترل می‌شود که سوخت تمیزی مصرف کند. اما در اطراف تهران نیروگاه‌های زیادی هستند که مازوت مصرف می‌کنند و به دلیل جانمایی اشتباه در گذشته، آلودگی این سوخت به سمت شهر تهران می‌آید. نیروگاه‌های اطراف تهران مثل منتظرقائم در جنوب غرب و در منطقه ملارد، نیروگاه شهید رجایی قزوین، نیروگاه دماوند در پاکدشت و... مازوت مصرف می‌کنند. این نیروگاهها طوری قرار گرفته‌اند که علاوه بر کرج، تهران را نیز آلوده می‌کنند.
در حالی در نيروگاه ها به علت ناترازی مازوت مصرف می شود که در قانون هوای پاک، مصوب سال ۱۳۹۶ مجلس شورای اسلامی تاکید شده است که نیروگاهها اجازه ندارند برای جبران کمبود سوخت، مازوت بسوزانند. بعلاوه استفاده از مازوت آلوده، دو سال است که در جهان متوقف شده است. اما گزارش کمیسیون اصل ۹۰ مجلس یازدهم تأکید کرده که نه‌تنها مصرف چنین سوخت منسوخ و به‌شدت آلاینده‌ای در کشور متوقف نشده، بلکه ناترازی انرژی سبب استفاده بیشتر از مازوت شده است.
در مورد سوخت خودروها نيز بايد گفت که سن فرسودگی خودروها در طول این دو دهه افزایش یافته است. خودروها تولید داخل هم تکنولوژی پایینی دارد. وضعیت سوخت نیز همین‌طور است و سوخت تولیدی در ایران از استانداردی بالاتر از یورو ۴ برخوردار نیست. سال‌هاست بر استاندارد یورو ۴ باقی مانده، در حالی که در دنیا سوخت یورو ۵ و حتی یورو ۶ استفاده می‌کنند.
نکته قابل تاکيد اينکه شدت مصرف انرژی در ایران رکورددار جهان است. در حال حاضر ۷۰ درصد از سبد سوخت کشور تنها به گاز طبیعی وابسته شده است و این گاز هم به بدترین شکل ممکن در کشور مصرف می‌شود. چنان‌که ایران بعد از آمریکا، روسیه و چین که بزرگ‌ترین اقتصادهای جهان هستند، مصرف‌کننده عمده سوخت فسیلی است.
آنچه مشخص است جمهوری اسلامی تاکنون گام جدی برای اجرای قانون هوای پاک مصوب مجلس برنداشته است. عملأ همه چیز به دست رخدادهای آب‌و‌هوایی حواله می‌شود. اگر باد و باران نیاید شاید وضع آلودگی هوا از رنگ‌های قرمز به بنفش و سپس به رنگ خطرناک قهوه‌ای تغییر یابد. تهران و شهرهای کلان کشور و حتی برخی شهرهای کوچک عملاً به اتاق‌های مرگبار گاز شبیه هستند که شهروندان بی‌گناه یکی‌یکی و آرام‌آرام مثل برگ‌های پاییزی درختان به زمین می‌افتند.
جای خوشحالی است بتدريج مردم در اعتراض به آلودگی هوا به خيابان می آيند و به اعتراض برمی خيزند. سه شنبه، پنجم دی، شماری از ساکنان شهرستان اردکان در استان یزد در اعتراض به فعالیت صنایع آلاینده و آلودگی هوا در این شهر، راهپیمایی اعتراضی برگزار کردند. آن ها شعار می دادند: "اردکان هوا ندارد"، "نفس کشیدن حق مسلم ماست". اردکان در سال جاری، تقریباً بیش از نیمی از روزهای سال را به دلیل آلایندگی‌های صنعتی با شرایطی ناسالم سپری کرده‌است.
اعتراضات و تلاش های مستمر سازمان‌های مردم نهاد محيط زيست بايد حکومت را وادار سازد که سند هوای پاک را که محصول کارشتاسان محيط زيست است، اجرا کند. آلودگی هوا، جان شهروندان را تهديد می کند.
گروه کار محيط زيست حزب چپ ايران
۲۷ دسامبر ۲۰۲۳
افزودن دیدگاه جدید