پیروزی چپ در انتخابات مکزیک و چالش‌های فراروی آن

12 سال طول کشید تا لوپز اوبرادور، توانست رئیس جمهور منتخب مکزیک شود. این یک لحظه تاریخ‌ساز برای چپ در مکزیک بود که او در رهبری یک ائتلاف چپ به ریاست جمهوری رسید و در عین حال حزب ائتلافی او در پارلمان هم به اکثریت دست یافت. اما مبارزه تازه شروع شده است.

پيروزی بی چون و چرای آندره مانوئل لوپز اوبرادور در انتخابات عمومی مکزیک در اول ژوئن غیرمترقبه نبود ولی کسب اکثریت مطلق حزب او، جنبش احیای ملی، و متحدین ائتلافیش در انتخابات پارلمانی را به سختی می‌توان مترقبه دانست. لوپز اوبرادور، که در میان دوست دارانش املو (1) نامیده می‌شود، %53 آرا راکسب کرد. رقبایش در 2006 و 2012 به زحمت به پیروزی‌هائی شکننده دست یافتند.

پس از املو، ریکاردو آنایا 23% و هوزه آنتونیو معاد 16% آراء را به دست آوردند. آنایا در ائتلافی به رهبری حزب عمل ملی (پان) و معاد از حزب انقلابی نهادین (پی آر آی) می‌آمد، حزبی که در یک سیستم کمابیش تک حزبی تا سال 2000 در مکزیک حکومت می‌کرد و سپس در دوره رئیس جمهور کنونی، انریکه پینا نیتو (2018- 2012)، حکومت را در دست داشت.

کمی بعد از نیمه شب دوم ژوئیه، املو سخنرانی پیروزی در انتخابات را انجام داد و در آن سخنرانی روشن کرد که ارجحیت شماره یک وی فقرای مملکت بودند. او اعلام کرد که "از زاویه منافع همگان، فقرا در درجه اول قرار می‌گیرند". در همان حال او اشاره کرد که دولت او از درافتادن با نخبگان اقتصادی و سیاسی احتراز می‌کند. در ادامه همین روال، او از رسانه‌ها به خاطر "احترام به موازین حرفه‌ای" در طی دوره انتخاباتی 2018 یاد کرد. درست بر عکس دو دوره ماقبل انتخاباتی که "خبر رسانی برای جنگی زشت"، برقرار شده بود. در همین حال او از رفتار دموکراتیک پینا نیتو در دوره انتخاباتی، بر عکس دوره‌های قبل، یاد کرد.

از سخنان دوستانه وی برای رقبایش دو نکته برمی‌آید. از یک طرف لحن معتدل‌تر او، که مخصوصا در ماه‌های آخر تبلیغات انتخاباتی مشهود بود. از طرف دیگر، دقیقا به خاطر لحن معتدل‌تر بود که گروه‌های نخبگان مقاومت کمتری در مقابل او نشان دادند، که او را خطر کمتری به منافع خود می‌یابند.

نتایج یکشنبه گذشته در عین حال بازتاب نارضایتی‌های گوناگون علیه وضعیت سیاسی موجود دو حزب جا افتاده پان و پی آر آی بود. رسوایی‌های گوناگون، رفتار غیراخلاقی پینا نیتو و کمبودهای رهبری او را برملا کرده و در همان حال ملت از رشد خشونت و خرابی اقتصاد رنج می‌برد. در فاصله ژانویه 2015 و مارس 2018 نرخ قتل عمد تقریبا دو برابر شده و نرخ پزوی مکزیک به شدت سقوط کرده است. در همین حال نتایج "قرارداد تجارت آزاد امریکای شمالی" (نفتا) پس از دو دهه هنوز هم مکزیک را گرفتار کرده است. این مسئله فرصت‌های اشتغال را محدود کرده و همانطور که تولید ذرت نشان می‌دهد، وابستگی به محصولات خارجی را، به جای تولید خانگی افزایش داده است.

نتایج انتخابات کنگره مخصوصا برای پیش‌بینی استراتژی آتی فرمانروائی املو مهم هستند. بسیاری، مخصوصا در میان خبرگان، نگران بودند که ریاست جمهوری املو حاوی تغییرات انقلابی از بالا به پائین خواهد بود. برای رفع همین نگرانی بود که در دوره انتخاباتی، املو تعهد داد که برای همه تصمیمات مهم به رای اکثریت در قوه مقننه تکیه می‌کند و در همان حال اجرای قوانین با تصمیم رئیس جمهور را مردود شمرد. با توجه به شکست‌های او در دو دوره انتخاباتی و با توجه به عمر کوتاه حزب او، بعید به نظر می‌رسید که مورنا (2) بتواند کنترل هر دو مجلس کنگره را بدست آورد.

در ماه‌های آخر تبلیغات انتخاباتی، جهش هواداری از کاندیداتوری املو نشان می‌داد که مورنا شانس معقولی برای کسب اکثریت در کنگره را دارد. عکس‌العمل سرمایه، هراس و قابل پیش‌بینی بود. در ماه مه شاخص بورس مکزیک 7.6% سقوط کرد که این سقوط در دهه اخیر بیسابقه بود. آقای هورخه مارسیکال که در شرکت "مدیریت ثروت"(3) سویس کار می‌کند، در مصاحبه با تلویزیون ان بی سی توضیح داد "انتظار می‌رفت که او برنده شود و دیگر احزاب کنگره را کنترل کنند".

زمانی که املو با شخصیت‌های ممتاز بازرگانی، در 5 ژوئن ،در پشت درهای بسته ملاقات کرد، مسلما اینگونه نگرانی‌هایشان را در نظرداشت و می‌کوشید که آنها را رفع و رجوع کند. آن جمع شامل ژرمان لاریا، یک سخنگوی اتحادیه معدنچیان، میلیاردر و رئیس بزرگترین شرکت معدنی مکزیک، "گروه مکزیک"، می‌شد که به کارمندانش گفته بود علیه کاندیدای پوپولیست رای بدهند چرا که او مدعی بود اگر (کاندیدای پوپولیست) برنده شود شغل آنها در خطر می‌افتد. یک سخنگوی اتحادیه معدنچیان منطقه معدنی مشهور کانانی در شمال مکزیک به شدت به حرف‌های تهدیدآمیز لاریا حمله کرد و از کمیسیون نظارت انتخابات درخواست کرد که کاربرد تهدیدهای ارعابی او را که نقض قانون اساسی مکزیک است، بررسی کند.

املو، آن نشست با سرمایه داران را "سازنده" تعریف کرد. لیست مبسوط سرمایه داران درجه یک شامل کارلوس اسلیم می‌شود، که هفتمین ثروتمند دنیاست. او در این دیدار شرکت نکرد.

در طی دوره تبلیغات انتخاباتی، املو چهره‌هائی خارج از کادرهای اصلی مورنا را بعنوان مشاور کارشناس در بخش‌های معینی از سیاست‌گذاری منصوب کرد. این کوششی برای جلب یا لااقل در حال حاضر، خنثی کردن گروهی از سرمایه‌داران بود. به نظر می‌رسد این کوشش به نتایج مطلوب رسید. در جوانبی از برنامه‌های املو که مبهم بودند، مخصوصا در زمینه برنامه‌های اقتصادی، این مشاورین مواضعی را فرموله کردند که نسبت به مواضع گذشته املو معتدل‌تر بودند.

یک مشاور کلیدی و هماهنگ‌کننده برنامه املو، آلفونسو رومو سرمایه‌دار صنعتی/ کشاورزی بود. انتظار می‌رود که او مدیر کابینه املو شود. رومو سابقا ارتباطاتی با "اوپوس دای"(4) داشت و از طرفداران دولت‌های پی آر آی یا پان بود او اطمینان می‌داد که املو در مورد انتقادات وارده از مشاورین غیرحزبی خود گوش شنوا دارد و می‌گفت "همه ما در حال تغییر و یادگرفتن هستیم". بطور مشخص او به دو موضوع مسئله‌ساز گذشته اشاره می‌کرد: او به تعهد سابق املو در مورد تعلیق خصوصی‌سازی و باز ملی کردن صنعت نفت اشاره می‌کرد. همچنین اشاره می‌کرد که پروژه ساختن فرودگاه شهر مکزیک که او (رومو) به هدر دادن سرمایه می‌دانست، متوقف خواهد شد.

با تمام اینها، مشاورینی از قبیل رومو، جای این احتمال را باز گذاشتند که زمانی که املو به ریاست جمهوری برسد، به جای الغای برنامه‌های ابتکاری پینا نیتو، وی آنها را تکمیل می‌کند. در هر دو مورد، سازمان‌های دولتی قراردادهای موجود را به دقت بررسی کرده و فسادها را ریشه‌کن خواهند کرد. اما رومو گفت "اگر لکه‌ای از فساد نبود پروسه مناقصه‌ای همچنان ادامه می‌یافت". در جواب به او، نویسنده مشهور چپ و هوادار تندروی مورنا ، پاکو ایگناسیو تایبو، اشاره کرد که موضع رومو در مورد خصوصی‌سازی با موضع حزب در تضاد می‌افتد و سئوال کرد "رومو به نام چه کسی نظر می‌دهد؟"

املو در همین روال، "آلفونسو دورازو " را به عنوان رئیس امنیت شهروندان انتخاب کرد. آلفونسو قبلا در کابینه پی آر آی و پان خدمت کرده بود. در دوره تبلیغات انتخاباتی املو پیشنهاد کرده بود که به همه افرادی که "در خارج از محدوده قانون" بودند، اگر قول بدهند که در آینده از فعالیت‌های تبهکارانه خودداری کنند، عفو اعطا کند. دورازو به سرعت پیشنهاد املو را پس گرفت، عفو فله‌ای جنایات خشن را منتفی دانست و به مردم اطمینان داد که تصمیمات کلیدی تنها بر مبنای بحث سرتاسری و تصویب کنگره اتخاذ خواهند شد. او به مردم همچنین اطمینان داد که دولت املو به تعهدات بین‌المللی مکزیک در مورد جنایاتی مانند آدم دزدی وفادار می‌ماند. بالاخره دورازو همچنین قول داد که اقداماتی از این قبیل در مشورت با خانواده قربانیان خشونت وابسته به مواد مخرب، گرفته خواهد شد. سوابق دورازو در تضاد با کوشش‌های آلترناتیو برای کاهش جنایت و خشونت قرار می‌گیرند. اخیرا املو اظهار پشتیبانی از ابتکار عمل کشیش‌های کاتولیک کرد که برای کاهش خشونت در ایالت گوررو با سردمداران مواد مخدر به مذاکره نشستند.

پیشنهاد عفو عمومی املو جواب منطقی‌ای بر کوشش‌های نظامی‌گرانه‌ی ورشکسته قبلی در رابطه با فعالیت‌های مواد مخدر در مکزیک بود. دولت فلیپه کالدرون (2012- 2006) جنگ ضد مواد مخدر را در 2006 شروع کرد و سپس در 2008 به مثابه بخشی از برنامه "ابتکار مریدا" با کمک مالی امریکا ادامه داد. ابتکار مریدا بودجه و ابزار مورد نیاز نیروهای مسلح و پلیس مکزیک را افزایش داد و نیروهای نظامی مکزیک را در هرگونه عملیات پلیس دخالت داد. این اقدام موجب افزایش تجاوز به حقوق بشر و رشد خشونت توسط نیروهای مسلح و همچنین توسط کارتل‌های مواد مخدر شد چرا که به گروه‌های رقیب تبدیل شده و راه‌های درآمدشان وسیعتر شد. املو پیشنهاد چرخشی در برنامه‌های دولتی و تمرکز روی جنایات درون کشوری، و تاکید کمتر روی نقل و انتقال بین‌المللی مواد مخدر را داد. استدلال مرکزی املو اینست که وجود -عملا جنگ داخلی- در نواحی مختلف کشور ، تغییری اساسی در استراتژی را می‌طلبد.

به نظر می‌رسد که بریدن از سیاست خارجی گذشته نزدیک، مسلم است. وزیر امور خارجه املو، هکتور واسکونسلوس (پسر هوزه واسکونسلوس، یکی از چهره‌های نمادین انقلاب مکزیک) قول داده است که به "اصول تاریخی سیاست خارجی" مکزیک وفادار بماند. بدین معنی، مکزیک با کشورهائی که واشنگتن می‌خواهد ایزوله کند، روابط معمولی برقرار می‌کند. در دو دهه گذشته، دولت‌های مکزیک آن سیاست را به کنار گذاشته بودند، در ابتدا نسبت به کوبا و در این اواخر نسبت به ونزوئلا. همچنین، واسکونسلوس اشاره کرده است که او دخالت سربازان مکزیکی در عملیات "حفظ صلح" سازمان ملل را دوباره بررسی خواهد کرد. آقای رافائل دو لا گارزا تالاورا – دانشمند علوم سیاسی – گفت که پینانیتو آن برنامه را بسط می‌داد چون می‌خواست چهره "برنده" خود را در میان هموطنان خود و در افکار عمومی بین‌المللی جا بیاندازد.

در مورد ونزوئلا، علیرغم قول‌های واسکونسلوس مبنی بر عدم دخالت در امور "داخلی" آن کشور، املو خواستار آزادی رهبر اپوزیسیون، لئوپولدو لوپز، شده است. با تمام اینها سیاست خارجی املو دستگاه واشنگتن و متحدینش را نگران کرده است. نویسنده "میامی هرالد"، آندره ئاس اوپنهایمر، اظهار نگرانی کرده است که سیاست خارجی املو برای دموکراسی ونزوئلا یک عقب‌گرد خواهد بود و "گروه لیما" که برای محکوم کردن دولت ونزوئلا برپا شده است، محتملا "یکی از بزرگترین و فعالترین اعضایش را از دست خواهد داد."

در دوره انتخاباتی 2018 املو انتقاد از نفتا را کم‌رنگ‌تر کرد. در ژوئن، املو همراه با آنایا، معاد و پینا نیتو حملات تهدیدآمیز رئیس جمهور ترامپ را، مبنی برمذاکره جداگانه و قرارداد جداگانه، در همان حال که تعرفه‌های جدیدی بر واردات فولاد و آلومینیوم کانادا و مکزیک بار می‌شدند، رد کرد. معذلک موضع او نسبت به نفتا همچنان انتقادیست. املو گفته است که اگر قرار شود معاهده‌ای بدتر از نفتای موجود عنوان شود او حاضر است که نفتا را ترک کند اما او در هر صورت به عقیده خود باقیست که دولت باید تولید ملی را برای کاهش وابستگی به محصولات امریکا تشویق کند. در هر مذاکره جدیدی با امریکا در مورد نفتا، دولت او موضوعات مهاجرت و کشیدن دیوار مرزی را پیش می‌کشد.

بعضی از چپ‌های مکزیک، یه املو، مورنا و حزب ماقبل او جهت رقیق کردن و یا رها کردن مواضع سابقا چپ انتقاد می‌کنند. بعضی در چپ افراطی، مانند حزب تروتسکیست ایزکویدرای انقلابی (آی آر)، مورنا را جهت اتحاد با سازمان‌ها و افراد کمتر میلیتانت مورد انتقاد قرار می‌دهند و اعلام می‌کنند که آنها، "همه اقدامات حزب را منوط به تبلیغات انتخاباتی می‌کنند" معذلک آی آر از همه اعضای خود و اعضای مورنا می‌خواهد که در چارچوب مورنا فعالیت کنند و از املو پشتیبانی انتقادی داشته باشند.

اعضای جریان چپ مورنا معمولا احساس می‌کنند زمان لوپز اوبرادور برای حاکمیت کردن رسیده است. آنها لوپز اوبرادور را جهت شجاعتش در منتفی دانستن کوشش‌های پی آر آی و پان می‌ستایند. آن دو می‌خواستند تحت عنوان "وفاق ملی" به یک برنامه نئولیبرال دست یابند. بدون شک رشد محافظه‌کاران در سرتاسر جهان و عقب‌گردی که دولت‌های "موج صورتی" متحمل شدند، به املو اثر کردند و برای اینکه بتواند در مکزیک کاندیدای قابل قبولی باشد شعارهایش را کم‌رنگ‌تر کرد. دقیقا به همین دلیل، اهمیت پیروزی املو – در مقایسه با روندهای کاملا متضاد دیگر نقاط حهان– را نمی‌توان دست کم گرفت. هرچند به نظر نمی‌رسد که املو بتواند اصلاحات نئولیبرالی را – که در دوره پینا نیتو به اوج رسیدند – متوقف کند، پیشنهادهای املو پتانسیل تحولات دور و درازی دارند. برای مثال الغای قراردادها با کمپانی‌های چند ملیتی نفتی (یا کمپانی‌های ساختمانی که روی پروژه ساختن فرودگاه شهر مکزیک کار می‌کردند)، قراردادهائی که منافع ملی و قوانین کشوری را زیر پا می‌گذارند یا حاوی عناصری از فساد هستند، با آنچه که توجیه‌گران نئولیبرال، حقوق مقدس سرمایه خصوصی می‌شمارند، در تقابل می‌افتد. علاوه بر آن املو حاضر نشد که محکومیت بین‌المللی علیه دولت‌های کوبا و ونزوئلا را تایید کند. این امتناع، نقش بلند بالائی در بی‌اعتبار کردن سیاست‌های دخالت‌جویانه ترامپ دارد. بعلاوه، پیشنهاد املو در عفو مجرمین و گرایش املو برای کوچک کردن یا حذف "ابتکار مریدا" نشانه تاکید بر حقوق ملی است و مکزیک را از غولی که در شمال مکزیک است، دور نگاه می‌دارد.

در حالی که بعضی از چپ‌ها با لحنی اهانت‌آمیز املو را یک سوسیال دموکرات و یا "چپ میانه‌رو" می‌نامند، در قطب دیگر سیاست، برنامه او را کهنه و به درد نخور می‌دانند. هورخه کاستاریدا، که سابقا چپ بود، و اکنون هماهنگ‌کننده تیم ریکاردو آنایا در دوره انتخاباتی ریاست جمهور است، از املو انتقاد می‌کند "لوپز اوبرادور به ناسیونالیسمی باور دارد که دوره آن گذشته است، به دولت‌گرائی از کار افتاده، به حمایت‌گرائی (از محصولات داخلی) منسوخ و به سوبسید دادن منسوخ در همه زمینه‌ها باور دارد". با تمام اینها، چارچوب بحث مهمترین موضوع است. از زمان سقوط دیکتاتوری‌های دست راستی امریکای جنوبی در دهه 80 میلادی، هیچ مدل اقتصادی‌ای در منطقه موفقیت نداشته است. در دنیائی تحت کنترل نئولیبرال‌ها و دست راستی‌ها، انتخاب املو، امید و فرصت‌هائی برای نیروهای مترقی در مکزیک و دیگر نقاط بدست می‌دهد.

در عین حال، کوشش‌های املو برای متقاعد کردن نخبگان و قدرتمندان به این که او تهدید سیستماتیکی برای ایشان نیست، او را با یک محدودیت روبرو می‌کند. همچنان که در برزیل و دیگر حکومت‌های "موج صورتی" شاهد بوده‌ایم، بسیاری از آنها که از نظم جا افتاده دفاع می‌کنند، به محض اینکه دولت چپ‌گرا با مشکلات جدی اقتصادی و ریزش هواداران سیاسی روبرو می‌شود، به بی‌ثباتی و تغییر رژیم دم می‌دهند. تنها جواب موثر، بسیج اقشار خلقی است. حکومتی که به قول‌های توده‌پسند و ملی‌گرای خود وفادار نمانده، نمی‌تواند روی اینچنین هواداران توده‌ای حساب کند. رای اکثریت که دستاورد املو ، مورنا و متحدین در اول ژوئیه است، اقدامات بسیار ضروری برای مکزیک را تسهیل می‌کنند. معذلک، بحثی که صاحبان قدرت قبلی ارائه می‌دهند، اینست که برای هر قانون مهمی، سیستم فدرالی مکزیک نیازمند اکثریت در سطح ایالتی است – اکثریتی که مورنا و متحدینش فاقد آن هستند. کنترل کنگره فدرال مسلما مفید است اما نمی‌تواند به برآوردن همه انتظاراتی بیانجامد که به خاطر آنها در اول ژوئیه، مکزیکی‌ها به او رای دادند.

* نویسنده – استیو النر – از اواخر دهه 80 میلادی برای ناکلا مقاله نوشته است. آخرین مقاله او "نتایج تئوری دولت در مارکسیسم و برآمدهایش در ونزوئلا" است. او سردبیر شماره مخصوص نشریه، "دیدگاه‌های امریکای لاتین"، است. "دولت‌های مترقی امریکای لاتین، غربال دستاوردهای اقتصادی و اجتماعی، و کمبودها"، قرار است این شماره در ژانویه 2019 منتشر شود.

López Obrador’s Moment

https://nacla.org/news/2018/07/04/l%C3%B3pez-obrador%E2%80%99s-moment

1. AMLO-Andrés Manuel López Obrador
2. MORENA -MovimientoRegeneración Nacional
3. Switzerland-based UBS Wealth Management
4. Opus Dai