فشار بیش از این در جامعه قابل تحمل نیست!

توافق سران سه قوه و رهبر نظام بر سر گران کردن بنزین
سران سە قوە در اقدامی ناگهانی قیمت بنزین را به بهانه حمایت معیشتی از مردم در پنج شنبە هفتە گذشتە افزایش دادند. از روز جمعه ۲۴ آبان با افزایش سه برابری قیمت بنزین، فضای شهرهای ایران در تنشی کم سابقە فرو رفت. سران سه قوه و رهبر جمهوری اسلامی بر سر گران کردن بنزین متفق‌القول بوده اند. حسن روحانی ادعا می کند که درآمد حاصل از افزایش قیمت بنزین بطور کامل میان ۶۰ میلیون ایرانی (۱۸ میلیون از ۲۵ میلیون خانوار) توزیع خواهد شد. یعنی ۶۰ میلیون ایرانی که بیش از ۷۵ درصد جمعیت کشور را تشکیل می دهند نیازمند کمک های معیشتی هستند. وجود این درصد بزرگ از نیازمندان حکایت از وضعیت بد معشیتی مردم دارد. شش سال از ریاست جمهوری حسن روحانی می گذرد او به مردم آنقدر وعده و قول های پوچ و دروغین داده است که دیگر کسی به صحبت های او باور ندارد.
افزایش قیمت بنزین ظرف دهه ی گذشته 
در طی یک دهه گذشته قیمت هر لیتر بنزین در ایران ۳۰ برابر شده است. قیمت بنزین در سال ۱۳۸۶ لیتری ۱۰۰ تومان بود و اکنون به لیتری سه هزار تومان رسیده است. اما با هر افزایش قیمت، نرخ سایر کالاهای ضروری بویژه مواد غذایی هم در ایران افزایش یافته است. افزایش نرخ بنزین همواره بر افزایش تورم در ایران تأثیر داشته است و سهمیه‌بندی بنزین هم نتوانستە مانع از گران شدن دیگر کالاها در اثر افزایش بهای سوخت شود. سهمیە کردن بنزین نیز در درازمدت مصرف حامل‌های انرژی را کاهش ندادە است. در ایران بنزین یک کالای لوکس نیست که فقط ثروتمندان از آن استفاده کنند. وضعیت معیشت و زندگی روزانه طیف های زیادی از جامعه به قیمت سوخت وابسته است. و نمی شود براحتی و بدون در نظر گرفتن این واقعیت قیمت بنزین را یک شبە سە برابر کرد و انتظار واکنش اعتراضی شمار بزرگی از مردم را کە کار و معیشت شان در اثر گرانی بە مخاطرە می افتد، نداشت.
شروع اعتراضات مدنی با افزایش قیمت بنزین
تبدیل تظاهرات های مدنی در چند شهر از جمعه ۲۴ آبان و ادامه و گسترش اعتراضات در بیش از ۱۲۰ شهر کشور ظرف هفت روز از نظر حجم، اندازه، وسعت، و جمعیت درگیر در آن و نیز خصوصیت افراد و طبقات شرکت کننده نشان می‌دهد که تنها مساله گرانی بنزین نمی تواند دلیل اصلی گستردگی این اعتراضات باشد و موضوع بسیار جدی ‌تر است. نارضایتی انباشتە شدە از وضعیت معیشتی در واقع گرانی بنزین عاملی شد برای سر ریز کردن صبر و تحمل مردم و به سرازیر شدن شان بە خیابانها و گسترش این اعتراضات در سراسر کشور. مردم علاوه بر فشارهای شدید اقتصادی و اجتماعی همواره زیر سرکوب خشونت آمیز و شدید سیاسی حکومت نیز قرار دارند و بطور روزانه به اشکال گوناگون با آن درگیرند. آنها از همه‌ این فشارها خشمگین‌اند. بنابراین این اعتراضات بە راحتی مهار نخواهند شد.

مردم نه فقط از دولت ورشکسته و ناکارآمد حسن روحانی بلکه از کل نظام ناراضی‌اند. بخش قابل توجهی از شعارها رهبری نظام و مرکز اصلی قدرت علی خامنه ای را هدف خود قرار داده است. در این دور از اعتراضات چند صد نفر از مردم بشکلی خشونت بار توسط ارگان های امنیتی و انتظامی حکومت کشته شدند و چند هزار نفر زخمی و بیش از دو هزار نفر دیگر دستگیر و در زندان های مختلف جمهوری اسلامی تحت فشار و آزار و اذیت و شکنجه قرار دارند.
پس از یک هفته سرکوب خشن، علیرغم قطع کردن ارتباطات اینترنتی با جهان خارج، تمامی اخبار رسیده حاکی است که اعتراض ‌ها خاموش نشده‌اند. حکومت با چنان خشمی از جانب مردم روبروست که به راحتی قادر بە سرکوب مردم نیست. کشتار صدها نفر توسط رژیم بر این خشم افزودە و کار سرکوب را بسی دشوارتر نمودە است. حکومت تا کنون برای فرو نشاندان خیزش سراسری مردم هزینه سنگینی متحمل شدە است. در این میان تسلیم شدن بدون چک و چانە مجلس پس از سخنرانی خامنەای بە رغم جار وجنجال های اولیە برخی از نمایندگان بخاطر دور زدە شدن مجلس، بر فرمایشی بودن آن و تدارکچی بودن دولت روحانی بار دیگر صحە نهاد و نشان داد نهادهای بە اصطلاح "منتخب" ابزارهای بی خاصیت در دست ولی فقیە بیش نیستند.
افزایش عدم اعتماد به حکومت و رادیکال شدن جنبش ها 
بیش از دو دهه است که فقر در ایران، تامین حداقل معیشت را برای سە چهارم جمعیت با دشواری مواجە کردە است. در این مدت طبقه متوسط مدام در حال ریزش به سمت طبقات پایین و کارگری راندە شدە. فقر، بیکاری، گرانی و تورم، مشکلات تامین معیشت، محرومیت‌ها، محدودیت‌ها، تحقیرات، نابرابری ها، تبعیضات، ناامنی و عدم اطمینان از آینده، عامل اصلی اعتراضات در ایران می باشند.
در جمهوری اسلامی هیچ مکانیزم‌ و سازوکار‌ی که مردم بتوانند در حکومت دخالت کنند وجود ندارد و تا وقتی این امکان فراهم نشدە باشد شکاف بین حکومت و مردم بیشتر خواهد شد و جنبش‌های اجتماعی به سمت رادیکال شدن سوق پیدا می کنند.
حق اعتراض در جمهوری اسلامی
این واقعیتی است که در جمهوری اسلامی حق اعتراض به‌عنوان یکی از حقوق شهروندی به رسمیت شناخته نشده است. در ماده ۲۷ قانون اساسی جمهوری اسلامی به ظاهر "تشکیل اجتماعات و راهپیمایی‌ها، بدون حمل سلاح، به شرط آن که مخل به مبانی اسلام نباشد آزاد است". اما در عمل هیچگاه این اصل قانونی رژیم رعایت نشده است. در هر اکسیون مدنی و اعتراضی مسالمت آمیز در نقاط مختلف ایران، همواره فعالین عرصه های اجتماعی و مدنی دستگیر، زندانی، شکنجه و محکوم به زندان های بلند مدت شده اند.
پس در جمهوری اسلامی حق شهروندی و حق اعتراض مدنی وجود ندارد. رسانه های آزاد، سندیکاها، اتحادیه ها، نهادها و سازمان های فرهنگی و اجتماعی اجازه فعالیت و سازماندهی ندارند. شکل گیری جامعه مدنی در چنین وضعیتی با موانع بسیار همراه است. اعتراضات و نارضایتی ها فضایی برای بروز ندارند و کانال‌های لازم و نهاد‌های ضروری برای این کار تشکیل نشده است؛ بنابراین هر اعتراض اجتماعی در جمهوری اسلامی به‌عنوان یک نافرمانی مدنی و نقض قوانین و جرم محسوب می شود و فعالین صنفی، مدنی و سیاسی با هزینه های سنگین زندان مواجه می شوند.
 

فشار بیش از این قابل تحمل نیست
بر کسی پوشیده نیست که تحریم‌های آمریکا نیز بە نوبە خود اقتصاد ایران را در شرایط دشواری قرار داده است. ناکارآمدی دولت و حکومت در عرصه اقتصاد و سیاست بر تداوم و گسترش این بحران افزوده است. مجموعه این فشارها به همراه افزایش تورم عرصه زندگی را بر قشرهای تهی دست و کم‌درآمد جامعه هر چه بیشتر تنگ کرده است. جامعه ایران به قدر کافی تحت فشار است و فشار بیش از این قابل تحمل نیست. قبلا فقط اقشار ضعیف تحت این فشارها بودند اما مدتهاست که طبقه متوسط هم تحت فشار سنگینی قرار دارد و روزبروز به لحاظ اقتصادی توان آنها ضعیف و ضعیف تر می شود. فشار اقتصادی و معیشتی کمر بخش های بزرگی از مردم را خم کرده است و افزایش مداوم قیمت کالاهای ضروری به ویژه مواد غذایی و سقوط قدرت خرید مردم دم بە دم بر این فشار می افزاید. 
افزایش تورم بیش از همه طبقاتی که در شرایط سیاسی کنونی از قدرت چانه زنی و تاثیرگذاری سیاسی برخوردار نیستند، را تحت فشار شدید قرار داده است. 
دولت روحانی و موضوع تامین کمبود بودجه
حسن روحانی در سفر استانی اخیرش به کرمان با اشاره به کاهش شدید درآمدهای نفتی گفته بود که هزینه دولت در سال ۴۵۰ هزار میلیارد تومان است و درآمدهای مالیاتی و گمرکی فقط حدود ۳۰ درصد آن را تامین می‌کند. و بخش مالیه کشور با یک حفره ۳۰۰ هزار میلیاردی مواجه خواهد بود. جالب است حسن روحانی و بیژن زنگنه، وزیر نفت، در انتقاد از دولت محمود احمدی‌نژاد، گفته بودند که "بنزین دو نرخی موجب فساد می‌شود، اما امروز خود این دولتمردان جمهوری اسلامی به همان سیاست دوران احمدی نژاد روی آورده اند.
بسیاری از کارشناسان و فعالین مدنی و سیاسی بر این اعتقادند که به غیر از افزایش حامل‌های انرژی می توان از امکانات دیگری برای تامین کمبود بودجه دولتی استفاده کرد. مثلا "حذف هزینه‌های زاید دولت، کاهش هزینه‌های تشریفات و حذف برخی فعالیت‌های حکومتی و نیز مشخصا حذف بودجه‌ های هنگفت ده ها محافل و نهادهای مذهبی و ایدئولوژیک که سالانه صدها میلیارد تومان از بودجه عمومی کشور را به خود اختصاص می دهند و هیچ فعالیت مفیدی هم برای جامعه ندارند و مالیاتی هم پرداخت نمی کنند. 
افزایش نرخ بنزین و مصرف بیشتر سوخت توسط ثروتمندان
اگر بیاد داشته باشیم در دوره اجرای برنامه "هدفمند سازی یارانه ها" در دولت احمدی نژاد، حذف یارانه و افزایش بهای سوخت به منظور خدمت به نیازمندان مطرح گردید. در آن هنگام هم کاهش و لغو یارانه سوخت و توزیع عواید ناشی از افزایش قیمت بین خانوارهای نیازمند در ابعاد مختلف طرح شد. دلایل مقامات دولتی این بود که افراد ثروتمند سوخت بیشتری مصرف می کنند، پس نفع بیشتری از یارانه های سوخت می برند. بنابراین عادلانه و ضروری است که یارانه ها حذف و عایدی ناشی از افزایش بهای سوخت بین افراد نیازمند توزیع شود همین ادعا را نیز دولت حسن روحانی می کند.
با افزایش شدید قیمت بنزین، افزایش نرخ کالاهای اساسی ناگریز می شود و مشکلات معیشتی و اقتصادی افزایش می یابند. حامل های انرژی مانند بنزین نقش استراتژیک و بسیار تعیین کننده بر اقتصاد دارند. پس از گرانی بنزین، البته فشار معیشتی بر طبقات کم درآمد و متوسط منحصر به گران شدن رفت و آمد نیست، همە عرصە ها را تحت تاثیر قرار می دهد.
افزایش نرخ بنزین و رشد هزینه ها
هزینه استفاده از ماشین شخصی با گران شدن بنزین افزایش می‌یابد. با افزایش قیمت سوخت هزینه استفاده از وسایل نقلیه عمومی نیز بالا می رود. این افزایش با شتاب در کرایه ماشین های شخصی مورد استفاده برای حمل و نقل مسافر و بار اثر می گذارد. بدین ترتیب، هزینه وسایل نقلیە عمومی که مورد استفاده طبقات کم درآمد است نیز افزایش می‌یابد و فشار تورمی بیشتری را به این افراد وارد می‌کند. به این ترتیب، بالا رفتن قیمت بنزین زنجیره‌ای از افزایش قیمت‌ها را به جریان می‌اندازد و بر طیف گسترده‌ای از عوامل اقتصاد از جمله تولید کالا و خدمات تاثیر می‌گذارد.
قیمت بنزین ارزان در ایران در قیاس با دیگر کشورها
این واقعیتی است که قیمت بنزین در قیاس با کشورهای دیگر ارزانتر است. برای داشتن تصویری واقعی از ارزانی یا گرانی یک کالای اساسی در اقتصاد کشورها لازم است به قدرت خرید جامعه توجه کرد. در این میان باید دید که حداقل دستمزد کارگران در کشورهایی با شرایط مشابه ایران چقدر است و با آن چند لیتر بنزین می شود خرید؟ در نتیجه گفتن این جمله آشنای ارزان بودن بنزین در ایران، گویای همه واقعیت‌ها در کشوری مانند ایران نخواهد بود. 
آیا اعتراضات وسیع کنونی در ایران رهبری دارند؟
اعتراضات آبان ماه ۹۸ همانند اعتراضات دی ماه ۹۶ خودجوش و خودبخودی بوده است. این جنبش دارای رهبری نیست. این واقعیتی است که هیچ جریانی رهبری آنرا بە عهدە ندارد. 
در اعتراضات خودجوش، مردم بدون سازماندهی به خیابان می‌روند. اگر سازماندهی و رهبری وجود داشته باشد، اعتراضات بسیار گسترده‌تر، سراسری تر و بهتر مدیریت می شوند. تغییرات هنگامی بوجود می آیند که مشارکت گسترده طبقات و قشرهای مختلف جامعه بوجود آمده باشد، و اعتراضات از سازماندهی و برنامه ریزی مشخص، با اهداف روشن، با رهبری جمعی، و از یک گفتمان مشخص و مشترک برخوردار باشد. در چنین وضعیتی امکان پیروزی جنبش های دمکراتیک مدافع تغییرات اساسی فراهم می شود. زیرا گوناگونی نیروهای تشکیل دهنده این جنبش ها امکان گذار به دمکراسی و آزادی را افزایش می دهد.

اقشار و طبقات شرکت کننده در اعتراضات
اعتراضات در شهرهای کوچک و بزرگ اتجام شده است. طیف شرکت کنندگان فقط به اقشار فقیر و حاشیه ای شهرهای بزرگ محدود نیست. در این سری از اعتراضات جوانان، بیکاران، بخش های قابل توجهی از طبقه متوسط، مردم مناطق ملی- قومی و زنان شرکت داشته اند. جامعه ایران در دو دهه گذشته با ویژگی هایی مانند تغییر نسل جمعیت کشور(جوان شدن)، تغییر سبک زندگی جوانان و اقشار دیگر جامعه و تغییرات تکنولوژیک مواجه بوده است. حضور این طیف، و دسترسی به امکانات شبکه های اجتماعی، و این دنیایی دیدن زندگی، قدرت سازماندهی و اطلاع رسانی حرکات اعتراضی و را گسترش داده است. اما وجود هزینه های سنگین و انواع مجازات ها گاه فعالیت های آنها را با مشکلات و موانع مواجه می سازد. اما کنجکاوی و امید به زندگی و تغییرات دمکراتیک و مدرن در جهان کنونی، و امروزی بودن باعث می شود نوجوانان و بویژه جوانان از حوزه اطلاع رسانی و اعتراض به وضع موجود عقب نشینند. هنگامی که حرکات مدنی و اجتماعی جنبه‌ نارضایتی در ایران به خود می‌گیرد. رساندن پیام معترضان و ایفای نقش در اعتراضات مناطق مختلف کشور از جمله کارکردهای مهم شبکه‌های اجتماعی و تغییرات تکنولوژیک محسوب می شود و جوانان نقش بزرگی در این عرصه ایفا می کنند. همه شواهد نشان می دهند که شبکه‌های اجتماعی به شکل قابل توجهی آگاهی توده‌های اجتماعی را بالا برده‌اند و  آنرا به یک عامل تاثیرگذار در تحولات سیاسی تبدیل کرده اند. و همه این موارد، محدودیت های مختلف حکومت را کم اتاثیر و بی اثر می کند.
نقش شبکه های اجتماعی در انتشار اخبار اعتراضات
رسانه های اجتماعی علاوه بر نقش رسانه ای خود در فضای مجازی، ظرفیت ساماندهی و سازماندهی حرکت های اجتماعی و مانورهای خیابانی را در فضای حقیقی دارند. شبکه های اجتماعی مانند فیسبوک، توئیتر، اینستاگرام، تلگرام، واتس آپ و ... از فناوری هایی هستند که امکان تعامل اطلاعاتی و دیدگاه ها را در محیط اینترنت به وجود می آورند. شبکه‌های اجتماعی در چند ساله اخیر نقش بسزایی در جنبش‌های مدنی و اجتماعی ایفا کرده اند. شبکه‌های اجتماعی و ماهواره‌ای بیش از رسانه‌های داخل کشور طرفدار داشته و مخاطب بیشتری را به خود جذب کرده‌اند. صدا و سیمای جمهوری اسلامی سالهاست که اعتبار خود را از دست داده است. از آنجا که مردم به خصوص بخش های مهمی از نسل جوان کشور که در تحولات اجتماعی نقش برجسته‌ ای دارند و فعالیت‌های گسترده‌ای در شبکه‌های اجتماعی انجام می دهند باعث شده است که بسیاری از سیاستمداران و رهبران احزاب، جنبش‌ها، انجمن ها و ارگان های مختلف به شبکه‌های اجتماعی توجە بیشتری نشان دهند و در آن حضور بیشتری داشته باشند. 
با شروع اعتراضات اولیه ‌به افزایش بهای بنزین، خبر تظاهرات در شبکه های اجتماعی در سطحی وسیع انتشار یافت. با افزایش اعتراضات ترافیک اینترنت به شدت در شهرهای مختلف کشور کاهش یافت. نت ‌بلاکس که سرعت اینترنت در سراسر دنیا را رصد می‌کند همزمان با آغاز اعتراضات مردم به افزایش نرخ بنزین، گزارش داده که در تهران، مشهد و شیراز و با ادامه آن در بسیاری از شهرهای دیگر سرعت اینترنت بعد از اعتراض‌های شهرهای ایران علیه گرانی بنزین دچار اختلال شده و در این میان نیز سرعت اینترنت به شدت کاهش پیدا کرده است. در اعتراضات روزهای اخیر و اعتراضات گذشته در ایران اینترنت و شبکه های اجتماعی مهمترین راه تماس، هماهنگی، خبر رسانی و انتشار ویدئوهای اعتراضی توسط مردم را داشته است.
به علاوه واقعیت این است که تلفن‌های هوشمند و شبکه‌ های اجتماعی، صدا و نظر همه را براحتی انتشار می دهند. و به راه انداختن حرکت‌های اعتراضی را بسیار آسان کرده‌اند. این نوع اعتراضات شبکه‌ای از قابلیت رشد بسیار سریعی برخوردار هستند. و با تکنولوزی های جدید هر فردی قادر است از طریق توییت یا پست‌های آنلاین بلافاصله هزاران نفر را به حرکت درآورد تا صدای اعتراض شان را به گوش صاحبان قدرت برسانند. شبکه‌های اجتماعی همین نقش را در حرکت اعتراضی دی ماه ۹۶ و اعترضات اخیر بازی کردند.
 

خواست مهم در این نوشته
دستگیری های معترضین خیزش اعتراضی ظرف هفت روز گذشته بسیار زیاد بوده است و همچنان بازداشت شهروندان و فعالین مدنی و اجتماعی ادامه دارد. باید ما با هم و مشترکاً بدون گذاشتن مرزهای کاذب، یک دل و یک زبان علیە محکومیت زندان برای معترضین بازداشت شده روزهای اخیر و همه فعالین محیط زیست، کارگری، دانشجویی، اجتماعی و ... اقدامات مشترکمان را سازمان دهیم. اقداماتی مانند برگزاری تجمعات‌ و حرکات های حمایتی، گردآوری طومار در دفاع از بازداشت شدگان و دفاع از حقوق فردی، مدنی و شهروندی آنان انجام گیرد. ما باید با مراجعه به ارگان های بین المللی و حقوق بشری، ضمن حمایت از مطالبات آنان در جامعه، خواهان غیرامنیتی شدن فعالیت در اعتراضات مسالمت آمیز در ایران، بازتاب وسیع وضعیت بازداشت شدگان در زندانهای مختلف کشور و دیگر ابتکارات و فعالیت هایی که بتواند فشارها به مسئولین جمهوری اسلامی را افزایش دهد و از این طریق امکان آزادی بدون قید و شرط تمامی بازداشت شدگان خیزش اعترضی را فراهم کند انجام دهیم.
22 نوامبر 2019