زنان و انتخابات

۲۸ خرداد امسال، سیزدهمین دوره‌ی انتخابات ریاست جمهوری در عمر ۴۲ ساله‌ی جمهوری اسلامی برگزار می‌شود. شورای نگهبان کاملاً مردانه در تمام این سال‌ها، حاضر نشده برای دلخوش کردن زنان طرفدار رژیم اسلامی، نامزدی یک زن مسلمان معتقد به جمهوری اسلامی و ولایت فقیه را، که حتا بالاترین مقام کشوری در این رژیم هم نیست، تایید کند. در حالی که زنان در جمهوری اسلامی از امکانات و فرصت‌های سیاسی حذف می‌شوند، کشورهای جهان در جهت بهبود وضعیت زنان حرکت می‌کنند. متاسفانه بر اثر همه‌گیری بیماری ناشی از ویروس کرونا، این روند پیشرفت کند شد و بخش زیادی از بودجه‌ها و منابع انسانی در سطح جهان در جهت زنده نگه داشتن مردم هزینه شدند. با این‌همه حرکت روبه‌رشد با وجود کندی، ادامه دارد.

سوم مهر ۱۳۹۴ (۲۵ سپتامبر ۲۰۱۵) مجمع عمومی سازمان ملل قطعنامه‌ای با نام «دنیا را تغییر دهیم: دستورکار ۲۰۳۰ برای توسعه پایدار(۱)» را به اتفاق آرا تصویب کرد. هدف ۵ این دستور کار که قاعدتاً باید تا سال ۲۰۳۰ همه‌ی کشورها به آن عمل کنند، «رسیدن به برابری جنسیتی و توانمندسازی همه‌ی زنان و دختران» است و آماج ۵ این هدف، «تضمین مشارکت کامل و مؤثر و فرصت‌های برابر برای زنان جهت رهبری در تمام سطوح تصمیم‌گیری در زمینه‌های سیاسی، اقتصادی و زندگی اجتماعی» می‌باشد.

در همان سال، برنامه‌ی توسعه و نهاد زنان سازمان ملل با همکاری یکدیگر جزوه‌ای با نام «فرآیندهای انتخاباتی فراگیر: راهنمای نهادهای مدیریت انتخابات در رابطه با ارتقا برابری جنسیتی و مشارکت زنان(۲)» منتشر کردند.

این جزوه‌ی دوبخشی در بخش اول خود به این می‌پردازد که چگونه نهادهای مدیریت انتخابات با اجرای سیاست‌گذاری‌های داخلی و روندی، حساسیت جنسیتی در جهت برابری را در خود این نهادها اِعمال کنند و تعداد زنان برابری‌خواه را در همه سطوح منجمله تا سطح ریاست این نهادها افزایش دهند. به طوری که در حین کلیه مراحل انتخابات، این نهادها از ظرفیت و منابع لازم برای اطمینان از اینکه در روند انتخابات، دیدگاه برابری جنسیتی رعایت می‌شود، برخوردار باشند و هیچ‌کدام از اَعمال این نهادها حتی سهواً نیز در جهت تبعیض علیه زنان نباشد.

جزوه در بخش دوم به این پرداخته که نهادهای مدیریت انتخابات باید کاملاً بی‌طرف و تنها اجراکنندگان قوانین کشوری در رابطه با انتخابات باشند، با این حال، از آنجایی که آنها در حین کل روند انتخابات، یعنی قبل از اعلام کاندیداتوری، روند اعلام نامزدی کاندیداها، ثبت نام کاندیداها، تبلیغات انتخابات، وضعیت صندوق‌ها و رای‌دهندگان، نظارت و شمارش آرا بیشترین تماس را با این روند، روش اجرای آن و اطلاعات شرکت‌کنندگان و نامزدها را دارند، می‌توانند پیشنهادهای خوبی برای تغییر در جهت بهبود قوانین و روندها بدهند تا اشکالات روندی و قانونی که باعث عدم برابری جنسیتی در انتخابات هستند، از بین بروند.

از جمله مسائلی که در این جزوه مطرح شده، تامین امنیت زنان کاندیدا قبل، در حین و پس از انتخاب شدن یا نشدن، امنیت رای دهندگان زن و همینطور اطلاع‌رسانی به جامعه و رای‌دهندگان در رابطه با حق انتخاب شدن زنان برای بالاترین مقام‌های انتخابی و حق رای‌دادن زنان است.

آموزش احزاب و رسانه‌ها برای ساختن فرهنگ عمومی برابری جنسیتی در انتخابات و افزایش حساسیت این دو گروه در کنار افزایش حساسیت نهادهای مدیریت انتخابات نیز از جمله مسائل مهمی است که در این جزوه به آن پرداخته شد است.

کشورهای گوناگون از مناطق مختلف کره‌ی زمین با فرهنگ‌های مختلف در جهت رسیدن به استانداردهای حقوق بشری که در سازمان ملل توسط همین کشورها تصویب می‌شوند، حرکت می‌کنند و رسیدن به برابری جنسیتی در سطح رهبری سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و قضایی کشورها هم ازجمله همین استانداردها است.

۳۵ کشور از کشورهای سازمان ملل از جمله ۵ کشور همسایه ایران، که در تهیه‌ی این جزوه با نهادهای سازمان ملل همکاری کرده‌اند، امکان همکاری نزدیک نهادهای سازمان ملل با نهاد مدیریت انتخابات کشور خودشان را به وجود آورده‌اند. همچنین کشورهای لبنان، لیبی، مولداوی و نپال با همکاری نهاد توسعه سازمان ملل توانستند قدم‌های مثبتی را با کشیدن نقشه‌ی جنسیتی انتخابات(۳) و در جهت بهبود برابری جنسیتی در انتخابات بردارند.

نقشه‌برداری جنسیتی انتخابات چیست؟ هرگاه اراده‌ی سیاسی کافی برای حرکت در جهت رفع کامل تبعیض علیه زنان در کشوری وجود داشته باشد، انتخابات می‌تواند به عنوان یکی از امکانات در جهت رفع تبعیض علیه زنان عمل کند. داشتن اطلاعات کافی در رابطه با وضعیت موجود و حرکت در جهت دسترسی به وضعیت هدف تنها با بررسی و گذاشتن نیرو چه از لحاظ منابع انسانی و چه از لحاظ منابع مالی امکان‌پذیر خواهد بود. برای شناسایی شرایط، چهارچوبی از طرف برنامه توسعه و نهاد زنان سازمان ملل به نام نقشه‌برداری جنسیتی انتخابات پیشنهاد شده است. پاسخ به سوالات و دسترسی به آمار مطرح شده در نقشه‌برداری جنسیتی انتخابات می‌تواند برای طراحی استراتژی‌ها از طریق شناخت خلاءها و فرصت‌ها برای ارتقاء وضعیت در جهت برابری زنان در سیستم‌های حکومتی که اراده‌ی سیاسی برای برابری جنسیتی داشته باشند، استفاده شود.

با وجود اینکه همگی می‌دانیم قوانین انتخاباتی در جمهوری اسلامی در نقطه‌ی مقابل انتخابات شفاف، عادلانه و آزاد قرار دارند و نظام حکومتی مردسالاری دینی در ایران هیچگاه حاضر به تن دادن به برابری جنسیتی در حد بالاترین مقام‌های انتخابی کشور نخواهد بود، لازم است تا همراه با افکار عمومی، احزاب، سازمان‌های غیر دولتی و کارکنان رسانه‌ها با مرور سوالاتی که در زیر می‌آید نه‌تنها وضعیت فعلی را که برای همگان روشن است دوباره و به شکل سیستماتیک بررسی کنیم بلکه استراتژی‌هایی که در کشورهای دیگر نتیجه‌های مثبت داشته نیز نگرانی‌ها و چالش‌های پیش رو را نیز از بین سوال‌ها دریابیم.

پاسخ به سوالات زیر نقشه‌ی جنسیتی انتخابات‌ها را نشان می‌دهد.

۱- افراد کلیدی در بحث‌های انتخاباتی:

· دست‌اندرکاران مدیریت انتخابات (شامل وزرا، کمیسرها ، کارمندان انتخابات)

· اعضای مجلس

· اعضای احزاب سیاسی و نامزدهای انتخابات

· سازمان‌های جامعه مدنی و فعالان برابری جنسیتی

· دانشگاهیانی که مشارکت زنان در انتخابات را رصد می‌کنند

· محققان نظرسنجی‌های انتخاباتی (به عنوان مثال، گالوپ)

· روزنامه‌نگاران رسانه‌ای و سایر مفسران انتخابات، از جمله در رسانه‌های اجتماعی

· نمایندگان سازمان‌های بین‌المللی و منطقه‌ای

افراد کلیدی در بحث‌های انتخاباتی می‌توانند تاثیر بسیار زیادی در شکل دادن نظرات عمومی داشته باشند. هر چه تعداد بیشتری از این افراد کسانی باشند که خود به برابری جنسیتی معتقدند و بحث شرکت زنان برابری‌خواه به عنوان کاندیدا را در جلسات عمومی، جلسات تصمیم‌گیری و در رسانه‌ها مطرح کنند، نوع نگاه جامعه در هنگام انتخابات، تنها نگاه مردمحور نخواهد بود.

۲- منابع اطلاعاتی
در حالی که نقشه‌برداری جنسیتی انتخابات توسط سوالات بخش بعدی هدایت می‌شوند، اسناد و منابعی که می‌توانند برای جمع‌آوری این اطلاعات استفاده شوند عبارتند از:

· وضعیت تصویب معاهدات حقوق بشر (کنوانسیون رفع کلیه اشکال تبعیض علیه زنان و میثاق بین‌المللی حقوق مدنی سیاسی)

· آخرین گزارش کشور به کمیته کنوانسیون رفع کلیه‌ی اشکال تبعیض علیه زنان و مشاهدات نتیجه‌گیری کمیته

· قانون اساسي

· قوانین انتخابات و مقررات مربوط

· اساسنامه‌ها و اعلامیه‌های احزاب سیاسی

· لیست مردان و زنان در سِمت‌های رهبری در احزاب اصلی سیاسی

· سیاست‌ها یا برنامه‌های دولت و احزاب مخالف در مورد برابری جنسیتی

· قوانین مربوط به برابری جنسیتی که توسط مجلس تصویب شده است

· آمار ملی در مورد وضعیت زنان، از جمله سواد و سطح تحصیلات زنان؛

· مشارکت نیروی کار مالکیت ثروت؛ نرخ تولد؛ میزان مرگ و میر مادران؛ و غیره.

· نسبت زنان در قوه‌ی مجریه، در پارلمان و در شوراها (در حال حاضر و در گذشته نزدیک)

· نسبت نامزدهای زن در انتخابات گذشته، توسط احزاب و یا نامزدهای مستقل

· تعداد زنان و مردانی که در انتخابات گذشته ثبت نام کرده و رأی داده‌اند

· لیست زنان و مردان شاغل در نهاد مدیریت انتخابات (در هیئت مدیره یا کمیسیون مدیریت نهاد انتخابات در سمت‌های مدیریت ارشد، دبیرخانه و به عنوان کارمند موقت)

· سیاست‌های نهاد مدیریت انتخابات، از جمله برنامه‌ی استراتژیک، سیاست استخدام و سیاست‌های ارتقاء وضعیت زنان، سیاست‌های آموزش و توسعه‌ی حرفه‌ای، سیاست‌های ضد تبعیض، سیاست‌های ارتباطات، مقررات مربوط به مرخصی زایمان / پدری

· گزارش ناظران انتخابات داخلی و بین‌المللی

· مطالعات یا گزارش‌های مربوط به مشارکت سیاسی زنان در این کشور

لازم به تذکر است که از آنجایی که تنها 8 کشور در جهان منجمله جمهوری اسلامی ایران، کنوانسیون رفع کلیه اشکال تبعیض علیه زنان را تصویب نکرده‌اند، تقریباً در تمامی فعالیت‌ها و پیشنهادهای سازمان ملل در رابطه با مسائل زنان رجوع و عمل به این کنوانسیونِ تقریباً همه‌گیر و پیشنهادهای کمیسیون آن به عنوان راه‌کار در جهت رفع تبعیض به شکل استاندارد جای دارد. با اینکه جمهوری اسلامی این کنوانسیون را تصویب نکرده ولی مراجعه‌ی فعالان برابری‌خواه به پیشنهادهای کمیته‌ی این کنوانسیون برای رفع تبعیض در کشورهای مختلف جهان و استفاده از نظر تخصصی این کمیته همواره می‌توانند مورد استفاده قرار بگیرند.

این وظیفه‌ی فعالان برابری‌خواه است تا در مورد تک تک موارد بالا و سوال‌های زیر در جمهوری اسلامی که اجازه‌ی حضور رسمی ناظران بین‌المللی برای انتخابات را نمی‌دهد، گزارش‌های خود را در اختیار مردم و نهادهای بین‌المللی قرار بدهند.

۳- سوالات کلیدی نقشه برداری جنسیتی انتخابات

۱- چارچوب قانونی و سیاست‌گذاری‌های انجام شده برای مشارکت سیاسی زنان

۲- وضعیت مشارکت سیاسی زنان

۳- مشارکت زنان در مبارزات انتخاباتی و در احزاب سیاسی

۴- زنان به عنوان رأی‌دهنده – آماده‌سازی و ترتیب ثبت نام و رأی‌گیری

۵- نهادهای مدیریت انتخابات حساس به جنسیت

۶- هماهنگی کمک‌های انتخاباتی

3.1. سوالات کلیدی مربوط به چهارچوب قانونی و سیاست‌گذاری‌های انجام شده برای مشارکت سیاسی زنان عبارتند از:

3.1.1 - کشور کدام یک از معاهدات اصلی حقوق بشر سازمان ملل متحد را تصویب کرده است؟ کنوانسیون رفع کلیه اشکال تبعیض علیه زنان؟ میثاق بین المللی حقوق مدنی سیاسی؟

3.1.2 - آیا کشور طرف معاهدات و کنوانسیون‌های منطقه‌ای مربوط به برابری جنسیتی، است؟ اگر چنین است، کدام معاهدات و کنوانسیون‌ها؟

3.1.3 - آیا قانون اساسی حقوق برابر زن و مرد را تضمین می‌کند؟ اگر بله، چه تدارکاتی برای تضمین این برابری دیده شده است؟ چه زمانی این برابری وارد قانون اساسی شده است؟

3.1.4 - آیا در روند تهیه‌ی پیش‌نویس قانون اساسی، بحث و مشارکت عمومی صورت گرفت است؟ زنان چگونه امکان دخیل بودن در مذاکرات تهیه‌ی پیش‌نویس قانون اساسی را داشته‌اند؟

3.1.5 - آیا قوانینی که مستقیماً به انتخابات و احزاب سیاسی مربوط می‌شوند، اشاره به زنان و برابری جنسیتی دارند؟ لطفاً نام قانون، تاریخ تصویب آن و مفاد کلیدی قانون را بنویسید.

3.1.6 – قانون‌گذاران کشور و رئیس حکومت (توضیح: در سیستم جمهوری اسلامی رئیس حکومت، ولایت فقیه است و با رئیس جمهور که ریاست قوه مجریه را دارد، تفاوت دارد) با چه نوع سیستم انتخاباتی انتخاب می‌شود؟ پیامدهای این سیستم انتخاباتی در میزان انتخاب زنان چیست؟

3.1.7 -آیا اقدامات موقت خاصی برای اطمینان از مشارکت و حضور زنان در نظر گرفته شده است؟ به عنوان مثال کرسی‌هایی که فقط با زنان می‌توانند اشغال شوند، سهمیه‌ی قانونی برای نامزدهای زن، تشویق احزاب سیاسی برای سهمیه‌های داوطلبانه‌ی زنان و قراردادن زنان در موقعیت‌های قابل انتخاب؟

3.2- سوالات و اطلاعات کلیدی لازم مربوط به وضعیت مشارکت سیاسی زنان

3.2.1- داده‌های تفکیک شده از نظر جنس مربوط به دولت‌های فعلی و قبلی و همینطور مجلس‌های فعلی و قبلی.

3.2.2- اطلاعات مربوط به تعداد زنان ثبت نام شده در انتخابات (زنان دارای حق رای) و میزان مشارکت رای‌دهندگان زن مربوط به آخرین انتخابات

3.2.3- فضای عمومی برای مشارکت سیاسی زنان چقدر مناسب است؟ آیا موانع اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، مذهبی یا سایر موانع برای مشارکت سیاسی زنان وجود دارد؟

3.2.4- آیا وضعیت زنان در کل کشور یکسان است یا وضعیت در بخش‌های مختلف کشور با توجه به مکان محل زندگی آن‌ها یا وضعیت اتنیکی زنان متفاوت است؟

3.2.5- آیا جامعه‌ی مدنی، دانشگاهی و رسانه‌ها مشارکت زنان در انتخابات را تقویت می‌کنند؟ نقش آن‌ها در این روند چقدر موثر بوده است؟

3.2.6- زنان نماینده‌ی مجلس چقدر فعال هستند؟ آیا آن‌ها برابری جنسیتی را در اولویت کارهای خود قرار می‌دهند؟

آن‌ها چگونه با جامعه‌ی مدنی ارتباط برقرار می‌کنند؟

3.3- مشارکت زنان در مبارزات انتخاباتی و احزاب سیاسی
روی این سوال‌ها به زنان نماینده مجلس، زنان نامزد انتخابات، اعضای احزاب سیاسی، سازمان‌های مدنی و کارشناسان است.
محیط انتخابات
3.3.1- سیستم انتخاباتی مورد استفاده در کشور چیست و چگونه بر میزان انتخاب شدن زنان تأثیر می‌گذارد؟ آیا سهمیه‌های جنسیتی در سیستم انتخابات درنظر گرفته شده است؟ آیا تحقیقی در مورد «قابل انتخاب» بودن زنان در مقابل مردان انجام شده است؟ آیا تعداد بیشتر زنان نامزد به معنای انتخاب بالقوه‌ی تعداد بیشتری از زنان است؟

3.3.2 آیا نهاد مدیریت انتخابات آمارهای تفکیک شده از نظر جنسیت را در زمان ثبت نام نامزدها جمع‌آوری می‌کند؟ اگر چنین است، این داده‌های جمع‌آوری شده در زمان نامزدی چگونه به روز می‌شوند؟ کجا یا چگونه نهاد مدیریت انتخابات داده‌های تفکیک‌شده از نظر جنسیت را که در اختیار دارد منتشر می‌کند؟

3.3.3- در غیر این صورت، مهمترین موانع جمع‌آوری این آمار چیست؟ آیا موانع قانونی برای جمع‌آوری و یا گزارش این داده‌ها وجود دارد؟ آیا این مجموعه از داده‌ها برای انتخابات‌های بعدی در نظر گرفته می‌شوند؟

3.3.4 عوامل اصلی تعیین‌کننده در «قابل انتخاب شدن» کدامند؟ آیا زن بودن باعث محدودیت اصلی است؟ یا عوامل تأثیرگذارتری هم وجود دارند؟ منجمله حمایت احزاب سیاسی، طایفه و یا تامین امکانات مالی؟

3.3.5- پول چقدر در سیاست تأثیرگذار است؟ آیا مقرراتی برای تخصیص بخشی از بودجه احزاب که از طریق بودجه‌ی عمومی تامین می‌شود در جهت برابری جنسیتی وجود دارد؟ (برای مثال ارتقاء شرکت زنان در مقام‌های تصمیم‌گیری؟)

3.3.6- آیا نهاد مدیریت انتخابات محدودیتی برای بودجه‌ی تبلیغات انتخاباتی تعیین کرده است؟ به عنوان مثال، منع هزینه و یا

محدودیت برای احزاب سیاسی و / یا نامزدها، ممنوعیت استفاده از بودجه‌هایی که توسط اهداکنندگان خارجی به احزاب و یا نامزدها داده می‌شوند، محدود کردن طول دوره‌ی مبارزات انتخاباتی و یا الزام‌آور کردن انتشار عمومی همه‌ی کمک‌های مالی به احزاب و نامزدها؟ در این صورت، آیا این اطلاعات به صورت عمومی و تفکیک‌شده براساس جنسیت نامزدها در دسترس است؟

3.3.7- «خرید رای» یا «رای‌گیری خانوادگی/طایفه‌ای» تا چه اندازه رایج است؟

3.3.8- آیا کدهای رفتاری مرتبط با کمپین‌های انتخاباتی وجود دارد؟ در صورت وجود، چنین کدهایی در رابطه با برابری جنسیتی چگونه عمل می‌کنند؟

3.3.9- آیا فرصتی برای نهاد مدیریت انتخابات برای بررسی و یا مشارکت در بررسی پس از انتخابات وجود دارد؟ آیا در مورد مشارکت زنان در انتخابات چه به عنوان رأی‌دهنده و چه به عنوان نامزد تجربه‌هایی آموخته و جمع‌آوری شده است؟
احزاب سیاسی

3.3.10- آیا آماری از ترکیب کلی جنسیت در احزاب سیاسی وجود دارد؟ رهبری، عضویت و غیره. آیا احزاب سیاسی فراکسیون یا گروه زنان دارند؟

3.3.11- احزاب سیاسی در نمایندگی دیدگاه‌ها، منافع و نیازهای زنان از طریق مقررات داخلی، سیاست‌ها یا سخنرانی‌های رهبری چقدر فراگیر هستند؟

3.3.12- آیا احزاب سیاسی مشارکت و نمایندگی زنان را تشویق می‌کنند، به عنوان مثال، از طریق ارتباط ویژه با زنان رأی‌دهنده و نامزدها یا با اقدامات عملی برای انتخاب شدن زنان؟ نمایندگی زنان در رهبری احزاب سیاسی چگونه است؟

3.3.13- آیا اقدامات ویژه‌ی موقت دیگری غیر از بحث در مورد سهمیه و یا اعمال آن در احزاب سیاسی وجود دارد؟

3.3.14- چگونه نامزدها توسط احزاب سیاسی انتخاب می‌شوند؟ آیا انتخابات‌های مقدماتی داخلی وجود دارند؟ چه تعداد زن برای انتخابات مقدماتی حزب نامزد می‌شوند و چه تعداد موفق می‌شوند؟ آیا احزاب می‌توانند اقدامات بیشتری در هنگام انتخاب مقدماتی نامزدها در جهت افزایش تعداد زنان انجام دهند؟

3.3.15- آیا احزاب سیاسی بسترهایی برای برابری جنسیتی دارند؟ اگر چنین است، آنها چه هستند؟ آیا می‌توان آنها را بهتر کرد؟

3.3.16- آیا احزاب سیاسی در تجمعات و سخنرانی‌ها هم سخنگوی زن و هم سخنگوی مرد دارند؟
نظارت بر مشارکت زنان به عنوان کاندیداها

3.3.17- چند گروه نظارتی از جامعه‌ی مدنی یا ناظران داخلی نظارت بر انتخابات را انجام می‌دهند؟ آیا هیچ کدام از این گروه‌ها به نگرانی‌های مربوط به برابری جنسیتی توجه ویژه‌ای داشته‌اند؟

3.3.18- آیا نظارت بر مبارزات انتخاباتی بر مبنای برابری جنسیتی وجود دارد؟ به‌خصوص، آیا هیچ بررسی از نسبت پوشش رسانه‌ای زنان و مردان نامزد در انتخابات انجام شده است؟ نسبت جنسیتی مجریان اخبار و گزاشگران خبرهای انتخاباتی چگونه است؟

3.3.19- آیا قوانین یا مقرراتی در رابطه با نفرت‌پراکنی بر اساس جنسیت وجود دارد؟ اگر وجود دارد، چگونه و توسط چه ارگانی اعمال می‌شود؟

 

3.3.20- آیا نامزدهای زن در انتخابات‌های گذشته با ارعاب یا مزاحمت در کوشش‌هایشان برای کمپین‌های انتخاباتی روبرو شده‌اند و آن‌ها را گزارش کرده‌اند؟ آیا این مشكلات، با مشکلات پیش‌آمده برای مردان تفاوت داشته است؟ چنین مزاحمت‌هایی اکثراً به کجا گزارش داده می‌شود؟

3.3.21- آیا رأی‌دهندگان زن با ارعاب و یا مزاحمت در هنگام رای دادن مواجه شده‌اند و آن‌ها را گزارش کرده‌اند؟ چنین مزاحمت‌هایی اکثراً به کجا گزارش داده می‌شود؟

3.3.22- آیا نهاد مدیریت انتخابات یا سایر نهادهای دولتی اطلاعات مربوط به خشونت مربوط به انتخابات را جمع‌آوری می‌کنند؟ آیا این اطلاعات از نظر جنسیت تفکیک شده است تا در صورت تفاوت، چنین مواردی در مورد زنان رای‌دهنده و یا زنان نامزد کاملاً قابل بررسی باشند؟

3.3.23- آیا برای کاهش خشونت علیه زنان نامزد و یا زنان رای‌دهنده سیاست‌ها، برنامه‌ها یا ابتکاراتی در نظر گرفته شده است؟ اگر چنین است، آن‌ها در عمل چگونه کار می‌کنند؟ آیا هیچ‌یک از این‌ها از نظر کارآیی ارزیابی شده‌اند؟

3.4- زنان به عنوان رأی‌دهنده- آماده‌سازی و ترتیب ثبت نام و رأی‌گیری

ثبت نام رای‌دهندگان:

3.4.1- آیا نهادهای مدیریت انتخابات اطلاعات مربوط به جنسیت رای‌دهندگان را جمع‌آوری می کند؟ اگر چنین است، چه زمانی این داده‌ها جمع‌آوری شده و چگونه به‌روز می‌شود؟ نهادهای مدیریت انتخابات کجا یا چگونه این داده‌های تفکیک شده جنسیتی که در اختیار دارد را منتشر می‌کند؟

3.4.2- در غیر این صورت، مهمترین موانع جمع‌آوری این آمار چیست؟ آیا موانع قانونی برای جمع‌آوری و یا گزارش این داده‌ها وجود دارد؟

3.4.3- آیا کاستی‌ها یا موانع شناخته‌شده‌ای در روند ثبت نام رای‌دهندگان زن وجود دارد که به ضرر زنان شود؟ اگر چنین است، نهاد مدیریت انتخابات در نظر دارد چگونه بر آن‌ها غلبه کند؟

3.4.4- آیا مواردی در رابطه با نیاز به عکس، اسناد و غیره وجود دارد که زنان در جهت تهیه و رعایت آن الزامات با مشکلات بیشتری مواجه باشند؟

3.4.5- آیا زمان‌ها و مکان‌های ثبت نام برای گروه‌های خاصی از زنان یا مردان مشکلی ایجاد می‌کند؟ آیا نیازی به تهیه‌ی مکان‌های ثبت نام جداگانه یا ورودی‌های جداگانه به یک مکان مشترک ثبت نام برای زنان وجود دارد؟ آیا این آزمایش شده است و برخورد زنان و مردان با آن چگونه بوده است؟

3.4.6- اگر فهرست رأی‌دهندگان از منابع اطلاعاتی دیگری تامین می‌شود، مانند ثبت در اداره‌ی ثبت احوال و یا اداره‌ی جمعیت و یا براساس ثبت املاک، آیا این دفاتر ثبت، کلیه‌ی جمعیت زنان کشور را پوشش می‌دهند؟ اگر در این ثبت‌های دیگر کمبودهایی وجود داشته باشد، آیا نهادهای مدیریت انتخابات این اختیار را دارند که گام‌هایی را برای اطمینان از ثبت نام کامل زنان رأی‌دهنده برای رای‌گیری انجام دهند؟

3.4.7- اگر زنان در هنگام ازدواج تغیر فامیل یا نام می‌دهند، زنان چگونه می‌توانند اطمینان حاصل کنند که ثبت نام انتخاباتی آن‌ها به‌روز است؟ آیا این کار به طور خودکار توسط ارگان‌های دولتی انجام می‌شود؟

3.4.8- آیا سنت‌های فرهنگی وجود دارد که تمایل به جلوگیری از ثبت نام یا شرکت زنان در انتخابات را داشته باشد؟ آیا مقامات برای غلبه بر آن‌ها اقدامی انجام می‌دهند؟

3.4.9- آیا نهادهای مدیریت انتخابات برای کسانی که در ثبت نام رای‌دهندگان مشارکت دارند مواد آموزشی تولید می‌کنند؟ آیا این مطالب شامل اطلاعاتی در مورد چگونگی اطمینان از فرآیند ثبت نام فراگیر برای هم مردان و هم زنان می‌شود؟

3.4.10- آیا نهادهای مدیریت انتخابات در زمینه‌ی ثبت نام رای‌دهندگان اطلاعات عمومی تولید می‌کنند؟ آیا این مطالب شامل پیام‌های کلیدی در مورد حقوق زنان و مردان برای ثبت نام و رأی دادن است؟
ترتیبات رای‌گیری
3.4.11- آیا نهادهای مدیریت انتخابات داده‌های تفکیک شده بر مبنای جنسیت میزان مشارکت رای‌دهندگان جمع‌آوری و گزارش می‌کند؟ اگر چنین است، این داده‌ها چه زمانی جمع‌آوری می‌شوند؟ نهادهای مدیریت انتخابات داده‌های جمع‌آوری شده و تفکیک‌شده از نظر جنسیت را در کجا منتشر می‌کنند؟

3.4.12- در غیر این صورت، آیا این نوع جمع‌آوری داده‌ها برای انتخابات آینده در نظر گرفته شده است؟ آیا موانع لجستیکی یا قانونی برای جمع‌آوری و / یا گزارش جنسیت رای‌دهندگان به طور کلی وجود دارد؟

3.4.13- نهادهای مدیریت انتخابات برای فراهم آوردن فضایی مناسب برای زنان رأی‌دهنده چه اقداماتی انجام داده‌اند؟

3.4.14- آیا مواردی از «رأی خانوادگی/طایفه‌ای» وجود داشته است؟ آیا مواردی از رای نیابتی وجود داشته است؟ نهاد مدیریت انتخابات در این مورد چه اقدامی انجام داده است؟

3.4.15- آیا دستورالعمل‌های نهاد مدیریت انتخابات برای مسئولان رای‌گیری شامل اطلاعاتی در مورد دسترسی برابر زنان و مردان به رای‌گیری و تضمین اینکه همه‌ی رای‌دهندگان رای خودشان را داده و به صندوق بیاندازند، می‌باشد؟

3.4.16- آیا زمان‌ها و مکان‌های ثبت نام برای گروه‌های خاصی از زنان یا مردان مشکلی ایجاد می‌کند؟ آیا نیازی به تهیه‌ی مکان‌های ثبت نام جداگانه یا ورودی‌های جداگانه به یک مکان مشترک ثبت نام برای زنان وجود دارد؟ آیا این آزمایش شده است و برخورد زنان و مردان با آن چگونه بوده است؟

3.4.17- آیا رأی‌دهندگان برای رأی دادن باید مدارک شناسایی یا مدارک دیگری را تهیه کنند؟ آیا این نیاز به طور مساوی بر مردان و زنان تأثیر دارد؟

3.4.18- روزها و ساعت‌های رای‌گیری چگونه‌اند؟ آیا این زمان‌ها فرصت کافی برای رای دادن زنان و مردان را فراهم می‌کند؟

3.4.19- آیا مکان‌های رأی‌دهی به خوبی شناخته شده‌اند و آیا رای‌دهندگان زودتر از موعد از آن‌ها مطلع می‌شوند؟

3.4.20- آیا روش‌های جایگزین رای دادن برای کسانی که نمی‌توانند در یک مرکز رای‌گیری شرکت کنند وجود دارد؟ آیا این روش‌ها برای مردان و زنان به یک اندازه قابل دسترسی است و آیا اطمینان وجود دارد که در همه‌ی این روش‌ها رای‌دهندگان به دور از ارعاب می‌توانند رای مورد نظر خود را آزادانه بدهند؟

3.4.21- اگر پلیس یا سایر مقامات اجرای قانون در مراکز اخذ رأی حضور دارند، نسبت جنسیتی زنان و مردان پلیس و کسانی که چنین وظیفه‌ای دارند چگونه است؟
ارتقاء مشارکت زنان در بخش تماس با رای‌دهندگان

3.4.22- مسایل برابری جنسیتی و به‌ویژه مشارکت سیاسی زنان چگونه در کار اطلاعاتی و آموزشی نهاد مدیریت انتخابات پوشش داده می‌شود؟

3.4.23- آیا نهادها یا گروه‌های دیگری هستند که امور آموزش و اطلاعات در رابطه با مسائل انتخابات را پوشش می‌دهند؟ آن‌ها چگونه برابری جنسیتی را به جریان اصلی تبدیل می‌کنند؟

3.4.24- آیا نهاد مدیریت انتخابات تأثیر اطلاعات و آموزش خود را از طریق نظرسنجی‌ها و روش‌های دیگر ارزیابی می‌کند؟ در این صورت، آیا نتایج این تحقیق بر اساس جنسیت تفکیک شده است؟

3.4.25- آیا گروه‌های اطلاع‌رسانی به رای‌دهندگان، شاهد سطوح مختلفی از آگاهی و درک انتخاباتی را در میان زنان و مردان بوده‌اند؟

3.4.26- آیا نهاد مدیریت انتخابات استراتژی‌هایی تهیه کرده است که هدف آن اطمینان از برابری دانش انتخاباتی زنان و مردان باشد؟ به عنوان مثال، فعالیت‌های اطلاعاتی و آموزشی و ابتکاراتی که مختص زنان باشند؟ اگر چنین است، این فعالیت‌ها چقدر موثر بوده‌اند؟

3.4.27- اگر در کشوری رأی خانوادگی وجود دارد، در اطلاعات و آموزش‌ها چگونه به این مسئله پرداخته شده است؟ آیا نهاد مدیریت انتخابات مردان را نیز مانند زنان مخاطب پیام‌های مخالفت با رأی خانواده قرار می‌دهد؟

3.4.28- در تولیدات نهاد مدیریت انتخابات یا سایر دست‌اندرکاران، آیا زنان و مردان چه در نقش‌های منفعل و چه در نقش‌های فعال به شکل برابر حضور دارند؟ به‌خصوص در تولیداتی که روند انتخابات را نشان می‌دهند، آیا زنان به شکل برابر در مسئولیت‌های رای‌گیری، به عنوان رای‌دهندگان، به عنوان ناظران انتخاباتی و همچنین پرسنل انتظامی حضور دارند.

3.4.29- از چه روش‌هایی برای ارائه‌ی آموزش و اطلاعات استفاده می‌شود؟ آیا برنامه‌ی کمپین‌ها یا ابتکارات انتخاباتی شامل استراتژی‌هایی برای هدف قرار دادن زنان از طریق استفاده از کانال‌های خاص و یا زمان و مکان‌های خاصی می‌شود؟

3.4.30- آیا نیاز به ارائه مستقیم آموزش و اطلاعات به زنان در گروه‌هایی که فقط از زنان تشکیل شده‌اند، وجود دارد؟ اگر این کار تا به حال انجام شده، عملکرد آن چگونه بوده است؟

3.5- نهادهای مدیریت انتخاباتِ حساس به جنسیت
این سوال‌ها روی به نهادهای مدیریت انتخابات و سایر نهادهای مسئول برگزاری انتخابات دارد.
ساختار و ترکیب کارکنان مدیریت انتخابات

3.5.1- انتخابات چگونه اداره می‌شود؟ آیا یک نهاد هماهنگ‌کننده‌ی متمرکز وجود دارد یا مدیریت انتخابات توسط نهادهای مختلف انجام می‌شود؟ ساختار آن نهادها چگونه است و چگونه تأسیس یا تشکیل می‌شوند؟

3.5.2- آیا کارمندان این نهاد و یا نهادهای دیگر استخدامی یا انتصابی هستند؟ آیا آن‌ها به شکل دائم در این نهاد می‌مانند یا از یک نهاد دیگر عمومی اعزام می‌شوند و یا به شکل موقت در زمان انتخابات استخدام می‌شوند؟

3.5.3- روند تاریخی عضویت زنان در خود نهادهای مدیریت انتخابات چگونه بوده است ( به عنوان کارمند، به عنوان رهبری ارشد درهیئت تصمیم‌گیرنده یا هیئت مدیره، در کمیسیون یا کمیته و یا به عنوان مسئول به صورت فردی)؟

3.5.4- آیا برای جذب زنان در ساختار کارکنان در سطوح مختلف، اهداف یا سهمیه‌هایی تعیین شده است (به عنوان مثال، زنان در سمت های مدیریتی ، رئیسان زن، مسئولین رای گیری زن)؟

3.5.5- اگر کارکنان نهادهای مدیریت انتخابات از نظر استخدام/انتصاب، ترفیع و غیره تحت پوشش قوانین عمومی کارکنان دولتی قرار می‌گیرند، آیا این قوانین بر مبنای برابری جنسیتی و فرصت‌های برابر برای زنان و مردان قرار می‌گیرد؟

3.5.6- آیا نهادهای مدیریت انتخابات اطلاعاتی را در گزارش‌های سالانه یا گزارش‌های دیگری ارائه می‌دهد که شامل جنسیت و سطح کارکنان و سایر داده‌های این نهاد تفکیک شده بر اساس جنسیت باشد؟

زیرمجموعه‌ی نهادهای مدیریت انتخابات

3.5.7- آیا نهادهای زیرمجموعه‌ای برای اجرای انتخابات منطقه‌ای یا محلی (یا ثبت رأی‌دهندگان) ایجاد شده‌اند؟ این نهادها چگونه تأسیس شده و کارمند می‌گیرد؟

3.5.8- ترکیب عضو‌ها و مناصب ریاستی این نهادهای زیرمجموعه از نظر جنسیتی چگونه است؟ اگر نهاد ملی مدیریت انتخابات دسترسی به این اطلاعات ندارد؟ آیا تا به‌حال اقدام به جمع‌آوری این اطلاعات کرده است؟

کمیته‌های مراکز ثبت نام و / یا مراکز رای دهی
3.5.9 آیا نهادهای مدیریت انتخابات، کمیته‌های ثبت نام یا شعبه‌ی اخذ رأی یا موارد مشابه را برای شرکت در انتخابات ایجاد می‌کند؟ این کمیته‌ها چگونه منصوب می‌شوند؟

3.5.10- ترکیب عضوها و مناصب ریاستی این کمیته‌ها از نظر جنسیتی چگونه است؟ اگر نهاد ملی مدیریت انتخابات دسترسی به این اطلاعات ندارد، آیا تا به‌حال اقدام به جمع‌آوری این اطلاعات کرده است؟

3.5.11- اگر نهادهای مدیریت انتخابات، کارکنان کوتاه مدت را برای کار در سراسر کشور در طول دوره‌ی انتخابات منصوب می‌کند، (از جمله در مراکز ثبت نام و رأی‌گیری)، این افراد چگونه جذب می‌شوند؟ ترکیب جنسیتی این کارمندان کوتاه‌مدت چگونه است؟
سیاست‌ها و زیرساخت‌های جنسیتی

3.5.12- آیا نهادهای مدیریت انتخابات برنامه استراتژیکی دارند و در صورت داشتن، آیا این برنامه شامل اهداف مربوط به برابری جنسیتی می‌شود؟

3.5.13- آیا نهادهای مدیریت انتخابات سیاست‌های جنسیتی یا برنامه‌ی اقدام جنسیتی دارند؟

3.5.14- آیا سازوکاری برای اجرای یک استراتژی جریان‌سازی اصلی جنسیتی ایجاد شده است، مانند نقاط تمرکز بر جنسیت یا کمیته‌ی داخلی برابری جنسیتی؟

دسترسی به فرصت‌های آموزشی و توسعه

3.5.15- آیا نهادهای مدیریت انتخابات سیاستی در مورد دسترسی کارکنان به آموزش و توسعه دارند؟ تصمیم در مورد شرکت در دوره‌های آموزش و رویدادهای مشابه چگونه گرفته می‌شود؟

3.5.16- آیا نهادهای مدیریت انتخابات آموزش‌های مربوط به برابری جنسیتی را ارائه می‌دهند و یا در برنامه‌ی آموزش‌های گسترده‌تر بخشی در رابطه با برابری جنسیتی وجود دارد؟ آیا نهادهای مدیریت انتخابات اعضا یا کارکنان خود را به چنین آموزش‌هایی که از طرف مراجع بین‌المللی ارائه شده است، اعزام کرده‌اند؟ آیا فرصت‌هایی برای ارتقا سطح حرفه‌ای زنان به‌خصوص زنان در منصب رهبری، فراهم شده است؟

3.5.17- آیا نهادهای مدیریت انتخابات برای کارمندان مراکز متمرکز بر جنسیت یا کارکنانی که در رابطه با توسعه و اجرای سیاست‌های جنسیتی یا استراتژی‌های جریان اصلی جنسیت کار می‌کنند، آموزش‌ها تخصصی ارائه می‌دهند؟

3.5.18- اگر نهادهای مدیریت انتخابات دارای مجموعه‌ای از مربیان معمولی یا مجموعه‌ای از مربیان معتبر BRIDGE (مخفف ساختن منابع در دموکراسی، حکومت و انتخابات) باشند، نسبت جنسیتی این مجموعه چگونه است؟ آیا نظارتی بر ترکیب جنسیتی تیم‌های آموزشی وجود دارد؟

3.5.19- چند بار کارکنان نهاد مدیریت انتخابات در دوسال گذشته برای نظارت بر انتخابات، شرکت در کنفرانس‌ها و سیمنارها و یا موارد مشابه به سفرهای خارجی رفته‌اند؟ چه تعداد از شرکت‌کنندگان در این رویدادها زن و چه تعداد مرد بوده‌اند؟ آیا این نسبت ارتباط تنگاتنگی با ترکیب کلی جنسیتی در بین کارکنان نهاد مدیریت انتخابات دارد و یا اینکه این نسبت به نسبت زنان در سطح مدیریت نهاد مدیریت انتخابات نزدیک‌تر است؟

3.5.20- نهاد مدیریت انتخابات در دوسال گذشته در چند کارگاه آموزشی رسمی که توسط سازمان‌های بین‌المللی (UNDP، IFES و غیره) تدارک دیده شده بود، شرکت کرده است؟ درصد زنان و مردان شرکت‌کننده در این کارگاه‌ها به چه شکل بوده است؟ آیا این نسبت ارتباط تنگاتنگی با ترکیب کلی جنسیتی در بین کارکنان نهاد مدیریت انتخابات دارد و یا اینکه این نسبت به نسبت زنان در سطح مدیریت نهاد مدیریت انتخابات نزدیک‌تر است؟

3.5.21- آیا عواملی وجود دارد که بتواند از مشارکت کامل زنان در دوره‌های آموزش و فرصت‌های توسعه‌ی حرفه‌ای که توسط نهاد مدیریت انتخابات و یا شرکا سازمان‌یافته جلوگیری کند (مثلاً زبان دوره‌های آموزشی بین‌المللی به زبانی که زنان کمتر به آن صحبت می‌کنند و یا در مکان و زمان‌هایی که برای زنان مناسب نیست)؟
تسهیل تعادل کار / زندگی

3.5.22- آیا دفتر نهاد مدیریت انتخابات در مکانی امن برای دسترسی زنان و مردان در همه‌ی زمان‌ها واقع شده است؟

3.5.23- آیا دفتر نهاد مدیریت انتخابات از نظر سرویس‌های بهداشتی، اتاق‌های محل تنفس بین جلسات و در صورت لزوم نمازخانه از امکانات مساوی برای زنان و مردان برخوردار است؟

3.5.24- آیا مکان‌های ویژه برای زنان کارمندی که شیر می‌دهند وجود دارد؟ آیا محلی برای مراقبت از کودکان در مقر نهاد مدیریت انتخابات وجود دارد یا یارانه‌ای برای کارکنان نهاد مدیریت انتخابات برای تأمین هزینه‌های مراقبت از کودکان در نظر گرفته شده است؟

3.5.25- آیا نهاد مدیریت انتخابات به کارمندان خود مرخصی زایمان / پدری یا مرخصی یا مرخصی برای مراقبت ارائه می‌دهد؟

آیا نهاد مدیریت انتخابات زیر پوشش سیاست‌های موجود در این زمینه تحت عنوان کارمندان بخش دولتی قرار گرفته است؟

3.5.26- تأثیر دوره‌ی انتخابات – ساعت‌های کار طولانی، کارهای آخر هفته، سفرهای گسترده- در مورد کارکنان و مدیریت مسئولیت‌های شخصی آنها چیست (به عنوان مثال، کارکنان دارای حق جبران زمانی این ساعت‌ها و یا جبران مالی آن هستند)؟ آیا این تأثیر برای مردان و زنان متفاوت است؟
3.6- هماهنگی کمک‌های انتخاباتی

3.6.1- چه نهادهایی در انتخابات قبلی کمک انتخاباتی داشتند؟ چقدر این کمک شامل اقدامات ابتکاری برای بهبود مشارکت سیاسی زنان است؟ چه اهداکنندگانی حمایت کردند؟

3.6.2- آیا کمک‌های بین‌المللی انجام شده است که بر زنان به عنوان کاندیدا و / یا بر زنان داخل احزاب سیاسی تمرکز داشته باشند (به عنوان مثال، حمایت از اقدامات ویژه، آموزش، حمایت از سازمان‌های غیر دولتی، تسهیل دسترسی به رسانه‌ها)؟ آیا این‌ها تاثیری در کار نهاد مدیریت انتخابات داشته است؟

3.6.3- آیا نهاد مدیریت انتخابات پیش از انتخابات گذشته از اهداكنندگان بین‌المللی حمایت دریافت کرده است؟ انواع اصلی مداخلات کدام بود؟ پشتیبانی چگونه دریافت شد؟

3.6.4- آیا این حمایت شامل مشاوره و مساعدت در رابطه با جریان اصلی جنسیتی بود؟ اگر چنین است، لطفاً انواع مداخلات و مخاطبان هدف (رأی‌دهندگان، نامزدها، کارکنان انتخابات) و تاثیری که بر آن‌ها داشته است را توضیح دهید. اگر نه، چرا چنین بود؟

3.6.5- چه تعداد مشاور و مشاور بین‌المللی در امور انتخاباتی کشور مشارکت داشته‌اند (در صورت کمک‌های طولانی مدت، از ارقام مربوط به آخرین انتخابات استفاده کنید)؟ تفکیک جنسیتی از نظر تعداد، سطح و نقش آن‌ها چگونه بود؟

3.6.6- اگر کمک بین‌المللی صورت گرفته باشد، آیا ارزیابی از این کمک شامل ارزیابی از تاثیر جنسیتی آن هم بوده است؟

3.6.7- چه آموزه‌های کلیدی از کمک‌های انتخاباتی با هدف جنسیتی آموخته شده است؟ چه کسانی تسهیل‌کنندگان اصلی مشارکت زنان به عنوان رای‌دهندگان و نامزدهای انتخاباتی در انتخابات‌های گذشته بوده‌اند؟ چگونه می‌شد برنامه‌ریزی را به شکل دیگری انجام داد؟ چه توصیه‌هایی برای آینده وجود دارد؟

3.6.8- چه نوع پشتیبانی از جریان اصلی جنسیتی در آینده بیشتر مفید خواهد بود؟ (مانند ارائه‌ی تخصص جنسیت، آموزش BRIDGE، به اشتراک گذاشتن تجربیات با سایر نهادهای مدیریت انتخابات و غیره)

3.6.9- چه توصیه‌هایی در مورد چگونگی حمایت بهتر از زنان وجود دارد تا آن‌ها بتوانند در چرخه‌ی انتخابات موفق‌تر باشند (از طریق حمایت مستقیم از زنان، حمایت از فعالیت‌های نهاد مدیریت انتخابات یا کوشش‌های جریان اصلی و...)

۲۰۲۱/۶/۷

1. https://www.unfpa.org/sites/default/files/resource-pdf/Resolution_A_RES_70_1_EN.pdf
2. https://www.unwomen.org/-/media/headquarters/attachments/sections/library/publications/2015/inclusive-electoral-processes-en.pdf?la=en&vs=633

(3)- منبع 2 Annex C: Electoral Gender Mapping Framework