کار کودک: علل و عواقب تداوم فقر بخش چهارم

2.2 کار کودک و فقر: نگاهی به کودکان و خانوار

تحلیل روابط بین کار کودکان و فقر که در این بخش انجام شده است، وضع سه کشور کستاریکا، بولیوی و گواتمالا را شامل می شود. کشور اول نرخ نسبتاً پایین کار کودک را دارد، در حالی که دو کشور دیگر نرخ بالایی دارند. غیر از این تفاوت، این کشورها به این دلیل انتخاب شده اند که آمار و تحقیقات خانگی که بر اساس آنها کار کودک در آنها تخمین شده است، شامل اطلاعاتی در مورد فقر خانوار، به معنای ناکافی بودن درآمد، نیز هست. کستاریکا کشوری است که میزان فقر در آن پایین است، در حالی که دو کشور دیگر دارای نرخ بالای فقر اند. از این رو در بررسی حالات مفرط (همزمان نرخ بالای کار و فقر کودکان و همزمان نرخ پایین کار کودکان و فقر) دور از احتیاط و انتظار نیست که نتایج به دست آمده در اینجا را بتوان به اکثر کشورهای آمریکای لاتین تعمیم داد.

بر اساس سرشماری ای که در سال 2002 در کستاریکا انجام شد و پرسش در بارۀ درآمد خانوار و کار کودک را نیز شامل می شد، میزان کار کودکان در گروه سنی 5 تا 11 ساله 4 درصد، در 12 تا 14 ساله ها 10.1 درصد، و برای 15-17 ساله ها 23.5 درصد بود؛ در حالی که این نرخ ها برای گواتمالا به ترتیب 8.9، 34.5 و 53.5 درصد بود، که به وضوح نرخ بالاتری است، که به ویژه در بارۀ کودکان 12 ساله و بزرگتر صادق است. برای بولیوی، بررسی درآمد خانوار که در نوامبر و دسامبر 2002 انجام شد اطلاعاتی را در مورد کار کودکان 7 سال به بالا ارائه می‌دهد و در بارۀ کار کوکان از 5 تا 7 سال هم برآوردهائی را به دست می دهد. نرخها برای گروه های سنی پیشگفته در بولیوی به ترتیب برابر 15.6، 29.8 و 41 درصد اند.

در سطور زیر برخی از ویژگیهای مرتبط با کار کودک در هر یک از سه کشور ارائه شده اند. بخش عمده‌ای از کار انجام شده توسط دختران و پسران بین 5 تا 11 سال در هر سه کشور، بدون دستمزد است (بیش از 80 درصد در هر سه کشور)، زیرا این بخش از کار کودک عمدتاً در فعالیتهای تولیدی در خانواده انجام می شود. با افزایش سن، نسبت کار به دستمزد نیز افزایش می یابد. با این وجود، در بولیوی و گواتمالا، کار بدون دستمزد در بین جوانان 15 تا 17 ساله همچنان بسیار بالاست (در بولیوی 69.6 درصد و در گوتمالا 44.3 درصد. مقایسه کنید با 24.7 درصد در کستاریکا).

کار کودکان در این سه کشور عمدتاً در فعالیتهای کشاورزی و ماهیگیری رخ می‌دهد که به نام "اقتصاد دهقانی" شناخته می شود؛ یعنی فعالیتی که در آن سرپرست خانوار به تنهایی (بدون مشارکت افراد بیرون از دایرۀ خانه) کار می کند و از کار اعضای خانواده برای بهره برداری از زمین استفاده می‌کند. برای هر سه گروه سنی گفته شده، این شاخه از فعالیت مهمترین شاخه است، البته در همۀ گروه ها، درصدها برای گواتمالا بالاترین اند، سپس برای بولیوی، جائی که بخش کشاورزی اهمیت بیشتری در امر تولید و اشتغال دارد. 

باز در هر سه کشور، فعالیت تجاری جایگاه دوم را در اختصاص کار کورک به خود دارد. تجارت عموماً مهمترین فعالیت در بخش غیررسمی غیرکشاورزی است، که فعالیتهای با تولیدوری پایین را، با سرمایه انسانی و فیزیکی کم، پوشش می دهد، و درآمدی ناچیز، معمولاً در سطح بخورونمیر، دارد.

بولیوی و گواتمالا از جمله کشورهای آمریکای لاتین با درصد بالایی از سرخپوستان اند. اگرچه در مطلب حاضر بعد قومی به اختصار بسیار مورد تجزیه و تحلیل قرار خواهد گرفت، اما باید تصریح کرد که نرخ کار در میان کودکان سرخپوست بیشتر از سایر کودکان است. در گواتمالا، در میان جمعیت سرخپوست بین 7 تا 11 سال، میزان کار کودکان 17.7 درصد بود، در مقایسه با 7.8 درصد در میان دیگران. در گروه سنی 12 تا 14 ساله در هر دو جمعیت (سرخپوست و غیرسرخپوست) 6/27 درصد بود؛ و در گروه سنی 15-17 سال به ترتیب 62 و 47.7 درصد بوده است. در بولیوی نیز عامل منشاء قومی برای کودکان 12 ساله و بیشتر مورد بررسی قرار گرفت. در این مورد، نرخ کودکان کار برای جمعیت سرخپوست بین 12-14 سال 42.6 درصد در مقایسه با 20.7 درصد در بین غیرسرحپوستها. این درصدها برای کودکان 15 تا 17 سال، 56.6 در بین جمعیت سرحپوست و 30.4 در میان غیرسرخپوستها بودند.

در هر دو کشور، جمعیت سرخپوست عمدتاً به کشاورزی یا "اقتصاد دهقانی" اشتغال دارد، از این رو ویژگیهای فوق الذکر در آنها بیشتر خودنمایی می کند. این نکته نشان می دهد که از زاویۀ ریشه کنی کار کودک، عوامل فرهنگی مهمی در جمعیت سرخپوست وجود دارد، که باید در نظر گرفته شوند.