شاخص رفاه لگاتوم، رتبه بندی سالانه مؤسسه پژوهشی لگاتوم (Legatum Prosperity Index) است که از سال ۲۰۰۷ دربارهٔ سطح رفاه بیش از ۱۶۷ کشور مختلف منتشر می شود.
پژوهشگران این موسسه شاخص رفاه را براساس ترکیبی از وضعیت کشورها در ۹ حوزه مختلف تعریف کرده اند.
سطح رفاه در کشورها با مقایسه وضعیت آنها در ۹ حوزه اقتصاد، فرصت های کسب و کار، حکومت رانی، آموزش، سلامت، امنیت و ایمنی، محیط زیست، آزادی های فردی و سرمایه اجتماعی سنجیده می شود.
این شاخص به ما می‌گوید که مرفه‌ترین کشورها لزوما آن‌هایی نیستند که تولید ناخالص داخلی بالائی دارند، بلکه کشورهایی هستند که شهروندانشان آزاد، شاد و سالم هستند.
براساس رتبه‌بندی شاخص رفاه لگاتوم در سال ۲۰۲۳، ایران در میان ۱۶۷ کشور، در رده ۱۲۶ قرار داشت. اين رتبه نشان می دهد که ايران با وجود منابع عظيم و ثروت انسانی و مادی در شاخص رفاه در رده های پائين قرار دارد و تنها از ۴۱ کشور جلوتر است. بدترین شاخص های ایران نیز در حوزه های ۹ گانه ، مربوط به حوزه های آزادی های فردی، محیط زیست و سرمایه گذاری است.
کشورهای دانمارک، نروژ، سوئد، فنلاند و سوئیس، ۵ کشور اول شاخص رفاه لگاتوم هستند و کشورهای افغانستان، چاد، یمن، آفریقای مرکزی و سودان جنوبی ۵ کشور آخر از نظر این شاخص هستند
ايران در سال ۲۰۲۱ از نظر شاخص رفاه لگاتوم با سه رتبه تنزل نسبت به سال ۲۰۲۰ در رتبه ۱۲۳ و در سال ۲۰۲۳ در رتبه ۱۲۶ ايستاد. اين تنزل رتبه نشان می دهد که وضعيت رفاه در کشور ما سال به سال بدتر می شود
ايران در حوزه محيط زيست در رتبه ۱۵۶ قرار دارد. يعنی در اين حوزه ۳۰ رتبه پائين تر از رتبه ۱۲۶ است و تنها ۱۱ کشور در حوزه محيط زيست وضعيت بدتر از ايران دارند.
رتبه ۱۵۶ نشانگر عمق بحران محيطزيستی در کشور ما است: بحران آب، بحران آلودگی هوای شهرهای بزرگ، فرسايش شديد خاک، بيابان زائی، ريزش پسآب های صنعتی و خانگی به زمين های کشاورزی پيرامون شهرها و آلوده کردن محصولات غذائی اين زمين ها، جنگل زدائی، آتش سوزی جنگل ها، فرونشست زمين و فروچاله ها، افزايش شمار چاه های مجاز و غيرمجاز، خالی شدن روستاهای بخش های خشکيده کشور از سکنه و مهاجرت آن ها به حاشيه شهرهای بزرگ، ريزگردها و غبارآلودگی، خشک شدن تالاب ها، ويرانی مراتع و تبديل آن ها به ديم زار، سيل و ......
۹۰ درصد کشور ما در منطقه خشک و نيمه خشک واقع است و ميانگين باراندگی تقريبأ يک سوم ميانگين جهانی و تبخير سه برابر متوسط جهانی است. سهم ايران از آب شيرين جهان نسبت به مناطق ديگر در سطح پائين تری قرار دارد. در حالی که يک درصد جمعيت جهان به ايران اختصاص دارد، سهم ايران از منابع آب شيرين جهان تنها سه دهم درصد است. اين در حالی است که به گفته عيسی کلانتری رئيس سابق سازمان حفاظت محيط زيست، برداشت از منابع آب تجديد پذير ۱۱۰ درصد است. به گفته او اين روش به معنی خودکشی است و ايران را به کشوری يک بار مصرف تبديل می کند.
در حوزه فرسايش خاک هم وضع بحرانی است. ايران بالاترين نرخ در فرسايش خاک در جهان دارد. سالانه دو ميليارد تن خاک فرسوده می شود. هر تن خاک ۲۸ دلار ارزش گذاری شده است. يعنی سالانه ۵۶ ميليارد دلار خاک از دست می رود.
وضع ايران از لحاظ پديده بيابان زائی هم وخيم است. در حال حاضر سرانه بیابان در کشور ۰.۵ هکتار است، در حالی‌که سرانه جهانی آن ۰.۲۲ هکتار است. يكی از علل عمده بيابان زائی، كاهش سطح آبخوان ها است. بسياري از تالاب هاي كشور نظير بختگان، هامون، ارژند، پريشان و گاوخوني در حال خشك شدن هستند. خشک شدن تالاب ها برميزان بيابان زائی می افزايد. وضعيت در حوزه های ديگر هم بحرانی است.
بر اساس آمارهای جهانی منتشر شده در سال ۲۰۲۱، ایران جزو ۲۰ کشور اول دنیا در تولید زباله‌های پلاستیکی است و سالانه حدود ۴ میلیون تن زباله پلاستیکی تولید می‌کند. از زباله‌های تولید شده در کشور نیم میلیون تن به کیسه پلاستیکی اختصاص دارد. یعنی هر ایرانی روزانه به‌طور متوسط سه کیسه پلاستیکی مصرف می‌کند که ۹۶ درصد آن مستقیم وارد سطل‌های زباله می‌شود. قرار بود تا سال ۹۰-۹۱ کل پسماندهای شهری تفکیک شود. اما تاکنون کمتر از پنج درصد از پسماندها به‌طور اصولی تفکیک می‌شوند.
وضعيت بحرانی در حوزه محيط زيست در کشور ما از يکسو به عوامل طبيعی و از سوی ديگر به سياست ها و عملکرد جمهوری اسلای طی ۴۴ سال گذشته بر می گردد. قرار گرفتن ايران در حوزه محيط زيست در رتبه ۱۵۶ در شاخص لگاتوم، انتشار پژوهش ها و داده ها دز زمينه های بحران محيط زيست و هشدارهای مداوم کارشناسان، تا کنون تغيير اساسی در سياست ها و عملکرد جمهوری اسلامی در اين حوزه به وجود نيآورده است. نمونه شاخص آن برنامه هفتم در حوزه محيط زيست است که در آن جايگاه کم رنگ و بودجه اندک برای آن در نظر گرفته شده است. نگرانی در ميان مدافعان محيط زيست نسبت به آينده سرزمين ايران، بيشتر و بيشتر می شود.
افزودن دیدگاه جدید