تجربه حزب کارگر برزیل

تجربه حزب کارگر در برزیل را باید یکی از تجربیات موفق یک حرکت سیاسی چند دهه اخیر در سطح جهانی دانست که تلاش برای تحقق دموکراسی را با دغدغه های عدالت اجتماعی درآمیخته و توأمان پیش برده است.

گروهی از مخالفان اقتدارگرایی نظامی، اتحادیه های کارگری، روشنفکران و فعالان مذهبی متعلق به الاهیات رهایی بخش حزب کارگر برزیل را در سال ۱۹۸۰ پایه ریزی کردند. در این زمان برزیل تحت دیکتاتوری نظامی بود و انتخابات به صورت محدود و تحت نظارت نظامیان اقتدارگرا در برزیل برگزار می شد. حزب کارگر در انتخابات پارلمانی سال ۱۹۸۲ شرکت کرد، ولی توفیق چندانی حاصلش نشد. به دنبال این شکست انتخاباتی حزب کارگر تمرکزش را بر سازماندهی پایگاهش در میان اتحادیه های کارگری و جنبش های اجتماعی قرار داد. حزب کارگر یکی از کنشگران مهم در جنبش دموکراسی خواه برزیل بود که موفق شد سرانجام گذار به دموکراسی در برزیل را در نیمه دوم دهه ۱۹۸۰ رقم زند. حزب کارگر در اولین انتخابات ریاست جمهوری مستقیم در برزیل شرکت کرد اما رهبر این حزب لوییز ایناسیو لولادوسیلوا (لولا) در انتخابات شکست خورد. مهم ترین توفیق انتخاباتی حزب کارگر اما در انتخابات شوراهای شهر ازجمله شهر سائوپائولو در سال ۱۹۸۹ بود. به این ترتیب حزب کارگر این امکان را یافت تا بعضی از برنامه هایش مانند بودجه ریزی مشارکتی، تشکیل شوراهای مشارکتی برای موضوعاتی مانند بهداشت، آموزش و مسکن و برنامه های جدیدی برای فراهم کردن کالاهای عمومی در شرایط مالی نامساعد را در سطح محلی به اجرا بگذارد. این شوراهای مشارکتی مجراهایی را فراهم کردند تا جنبش های اجتماعی و اتحادیه های کارگری بتوانند به طور مستقیم در سیاست گذاری شهری نقش بازی کنند.

موفقیت لولا در انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۰۳ حزب را قادر کرد تا ابتکارات محلی اش در گسترش مشارکت شهروندان را در سطح ملی نیز گسترش دهد. پیروزی های ابتدای حزب کارگر در انتخابات شوراها خصوصاً در سائوپائولو و پورتوالگره راه حزب را برای اجرای یک رشته برنامه های رفاهی ابتکاری حزب هموار کرد. شهرداری های تحت فرمان حزب کارگر به طور مثال از جنبش های مسکن، پروژه های خانه سازی خودجوش و رسمی کردن حلبی آبادهای غیررسمی حمایت کردند. پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری در سال ۲۰۰۳ این امکان را به حزب داد تا برنامه هایش برای گسترش برابری های اجتماعی را در سطح ملی ادامه دهد. یکی از برنامه های معروف حزب کارگر در این زمینه برنامه پرداخت مستقیم پول به قشرها روستایی زیر خط فقر بود.

حزب کارگر قبلاً این برنامه را به طور آزمایشی در بلوهوریزونچی به اجرا گذاشته بود که بعداً آن را به سطح ملی تحت عنوان کمک هزینه خانواده (Bolsa Familia) گسترش داد. این برنامه هم اکنون بزرگ ترین برنامه انتقال پول به قشرها کم درآمد در سطح جهان است. حزب کارگر برنامه های رفاهی مهم دیگری نیز در زمینه فراهم کردن مسکن برای خانواده های کم درآمد و فراهم کردن بیمه جامع به اجرا درآورد. به علاوه، حداقل دستمزد در زمان حکومت حزب کارگر به صورت مداوم رشد کرد. درمجموع برنامه های رفاهی و مشارکتی حزب موجب کم شدن نابرابری درآمدی، افزایش امید به زندگی و کاهش چشمگیر مرگ و میر نوزادان به عنوان یک شاخص مهم بهداشت عمومی در سطح کشور شد. حزب کارگر این برنامه های رفاهی را در حالی پیش برد که رشد اقتصادی برزیل در این مدت روند مثبت خود را به صورت مداوم حفظ کرد. با این حال، رشد اقتصادی تنها اولویت حزب کارگر نبود، بلکه حزب در مجموع حاضر بود رشد اقتصادی کندتر باشد ولی منافع اقتصادی آن به صورتی برابرتر توزیع شود. با اینکه حضور حزب در سطح ملی راه را برای اجرای برنامه های مشارکتی و برابری جویانه فراهم کرد، اما در این دوره حزب به نوعی با پایگاهش، جنبش های اجتماعی و اتحادیه های کارگری فاصله گرفت و تا حدی در تعهد و انسجام ایدئولوژیک حزب نیز خلل ایجاد شد. همچنین سیاست های حزب در زمینه محیط زیست نیز هم خوانی چندانی با سایر برنامه های عدالت جویانه اش نداشت. سرانجام در سال ۲۰۱۶ و با استیضاح رئیس جمهور دیلما روسف تسلط حزب کارگر بر قوه مجریه پایان یافت. بسیاری اتهامات علیه رئیس جمهور روسف را بی اساس و این استیضاح را یک کودتای پارلمانی و حرکتی برای تضعیف دموکراسی در برزیل دانستند. کارنامه حزب کارگر طبیعتاً کارنامه ای با ابعاد مختلف و عملکردهای متفاوت در دوره های متعدد حیات حزب است. بااین حال، حزب کارگر در سال های اخیر تجربه ای نسبتاً موفق در زمینه دموکراسی خواهی، سازماندهی از پایین، دموکراسی درونی، توجه به مشارکت شهروندان در سطح خرد، ایجاد ارتباط با جنبش های اجتماعی و پیشبرد برنامه های رفاهی به عنوان اولویتی در کنار رشد اقتصادی داشته است که برای هواداران اصلاح و تغییرات مردم سالارانه و برابری خواهانه در کشور ما نیز می تواند درس آموز باشد.

به نقل از: روزنامه شرق شنبه ۳۱ تير ۱۳۹۶