چرا هنوز این همه شغل وجود دارد؟ بخش سیزدهم

آیا پارادوکس پولانی مغلوب خواهد شد؟

اتوماسیون، که در دهه‌های گذشته در اثر در قدرت فزایندۀ تکنولوژی اطلاعات تکمیل شده است، تغییراتی را در تولیدوری به بار آورده که این تغییرات به‌نوبۀ خود بازار کار را مختل کرده‌اند. در مقالۀ حاضر بر این نکته تأکید شد که هر شغل متشکل از وظایف بسیار است و درحالی‌که اتوماسیون و کامپیوتری شدن می‌توانند جای برخی از این وظایف را بگیرند، درک رابطۀ بین تکنولوژی و کار مستلزم اندیشیدن به جوانب دیگر این رابطه، و نه‌فقط به موضوع نشستن فن به جای کار، است. درک رابطۀ مذکور مستلزم اندیشیدن به رشته وظایفی است که به یک شغل شکل می دهند، و این که کار انسانی چگونه می تواند با تکنولوژیهای جدید تکمیل شود و تکامل یابد. نیز مستلزم اندیشیدن به نوسانات موجود در هزینه ها و درآمدهای خروجیهای متفاوت و پاسخهای بازار کار به این نوسانات است.

وظایفی که بیشترین دشواری را در برابر اتوماسیون قرار داده اند آنهائی اند که به انعطاف بالا، قوۀ داوری، و عقل سلیم نیازمند اند. این مشخصه ها را تنها به صورت ضمنی و مستتر می توان فهم کرد. من پیشتر دراین نوشته به پارادوکس پولانی اشاره کردم و آن را به اختصار توضیح دادم*. در دهۀ گذشته، کامپیوتری شدن و روبوتی شدن گامهای بزرگی در ورود به فضاهای فعالیت انسانی، که فقط تا چند سال پیشتر از آن قلمرو نامتصور و مرز نهائی تلقی می شدند، نهاده اند. از آن جمله اند: رانندگی، تجزیه و تحلیل زبانشناختی اسناد حقوقی، و حتی پیشبرد کارهای میدانی کشاورزی. آیا این پیشرفتها به معنای آن نیستند که پارادوکس پولانی به زودی اساساً مغلوب خواهد شد، به این معنا که اکثریت بزرگ وظایف به زودی اتوماتیزه خواهند شد؟

برداشت من از روند رویدادها جز این است. پارادوکس پولانی در واقع به ما کمک می کند دریابیم چه کارهائی هنوز انجام نشده اند.علاوه بر این کمک می کند راه هائی را ترسیم کنیم که با گذر از آنها نهایتاً کار بیشتر انجام خواهد شد. مشخصاً من دو راه متمایز را تشخیص می دهم که فعالیتهای مهندسی و علوم کامپیوتری می توانند با عبور از آنها وظایفی را اتوماتیزه کنند که ما "از قواعد آنها چیزی نمی دانیم": یکی کنترل محیط و دیگری آموزش ماشین. راه نخست پارادوکس پولانی را با وضع مقررات برای محیط، دور می زند؛ به نحوی که ماشینهای نسبتاً نامنعطف قادر خواهند بود به نحوی نیمه اتوماتیک و خودمختار عمل کنند. راه دوم پارادوکس پولانی را معکوس می کند: به جای این که به ماشینها مقرراتی را بیاموزد که برای ما غیرقابل فهم باشند، مهندسان ماشنهائی اختراع خواهند کرد که می کوشند و از این رو قادر خواهند بود مقررات ضمنی را از متن وضعیت، داده های انبوه و آمارهای کاربردی استخراج کنند.

* پیشتر در این مقاله، در تعریف و توضیح پارادوکس پولانی، آمده است:

وظایف بسیاری وجود دارند که انسانها آنها را به طور ضمنی درک می کنند و انجام می دهند، اما برای شان نه هیچ کامپیوتری و نه هیچ کس یا چیز دیگری نمی تواند "مقررات" یا جریان کاری را اعلام کند. این محدودیت را، با توسل به اسم پولانی – اقتصاددان، فیلسوف و شیمیدان که در سال 1966 اعلام کرد "ما بیشتر از آن چه می توانیم بر زبان آوریم، می دانیم" - "پارادوکس پولانی" نامیده اند. ما وقتی تخم مرغی را با زدن آن به لبۀ یک کاسه می شکنیم، با نگاهی اجمالی انواع متمایز پرندگان را تشخیص می دهیم، مقالۀ مستدلی می نویسیم، یا فرضیه ای را برای توضیح یک پدیدۀ دشوار ارائه می دهیم، در همه حال درگیر وظایفی می شویم که فقط به طور ضمنی می دانیم برای انجام آنها چه باید بکنیم. در تعاقب مشاهدات پولانی، می توان گفت آن وظایفی دشوارترین وظایف برای اتوماسیون اند، که به انعطاف، قضاوت، بصیرت و عقل سلیم – یعنی مهارتهائی که فقط به طور ضمنی ادراک می شوند – نیازمند اند.

پارادوکس پولانی همچنین توضیح می دهد که چرا مهارتی چون استدلال عالی مستقیماً قابل کامپیوتری شدن است، اما بعضی مهارتهای حسی-حرکتی نه. استدلال عالی از یک سری ابزارهای منطق صوری بهره می گیرد که مشخصاً برای رسیدگی به مسائل صوری تدبیر شده اند؛ مثل محاسبه، ریاضیات، قیاس منطقی، و کدگزاری نسبتهای کمی. در مقابل، مهارتهای حسی-حرکتی، انعطاف پذیریهای فیزیکی، عقل سلیم، قضاوت، بصیرت، خلاقیت، و زبان محاوره قابلیتهایی هستند که نوع بشر آنها را، نه توسعه، بلکه تکامل بخشیده است. صوری کردن این قبیل مهارتها مستلزم "مهندسی معکوس" مجموعه ای از فعالیتهاست که ما معمولاً درکی ضمنی از آنها داریم.