نگاهی بە حوادث اخیر عراق

در روزهای 29 و 30 اوت زدوخوردهای خونین (و در چند ساله ی اخیر کم سابقه ای) در بغداد رخ داد که لااقل 30 کشته و بیش از هفتصد مجروح  به جا گذاشت. در حالی که این نوع برخوردها در بغداد به سکوت نسبی  رسیدند، شبیه همین برخوردها در بصره اتفاق افتاد که به کشته شدن چهار نفر دیگر انجامید.

سابقه این برخوردها به آخرین انتخابات سراسری در عراق (اکتبر 2021) مربوط میشود که طی آن جناح مقتدی صدر (بلوک هوادارانش) بالاترین آرا را به دست آوردند.ولی موفق به تشکیل حکومت نشدند چرا که جناح مخالف ( که هواداران صدر آنها را هوادار ایران میشناسند)  حاضر به همکاری با ایشان نشد. مقتدی صدر در ابتدا هوادارانش را به خیابان آورد و بالاخره گرفتار رودرروئی مسلحانه ای شد که به احتمالی انتظارش را نداشت. او که قبلا هم اعلام کرده بود از سیاست کنار میکشد حالا طرفدارانش را به ترک مخاصمه دعوت کرد و کوشید که به این نوع تشنج خاتمه دهد. ادامه تشنج – در نوع و در سطح این دوره – میتوانست و میتواند ابعاد بیشتری به خود گرفته و از کنترل رهبران موجود خارج شود.

عراق برای ایران از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است.

عراق مهمترین سرمایه گذاری خارجی ایران و مهمترین دستاورد جمهوری اسلامی ست. نه تنها ما با این کشور مرز مشترک داریم بلکه علائق مشترک فراوان  ایران و عراق را بسیار متاثر از یکدیگر میکنند.

در عین حال اگر عراق دارای حکومت با ثباتی باشد این کشور میتواند نقش مهمی در جامعه کشورهای عرب داشته باشد. فراموش نکنیم که در گذشته نه چندان دور، عراق مدعی رهبری کشورهای عرب بود.

منابع نفتی عراق ( و بالطبع، صادرات نفتی عراق) مهم هستند. اگر حکومت سالمتری در عراق روی کار بیاید مردم عراق میتوانند از سطح زندگی به مراتب بهتری برخوردار باشند.

مراودات تجاری عراق و ایران برای هر دو کشور اهمیت فراوانی دارد. امریکا تحریمهای ایران در مورد عراق را با انعطاف بیشتری تحمل می کند به همین دلیل رابطه ی عراق با ایران  برای ایران و برای دور زدن تحریم های امریکا اهمیت زیادی دارد.

در عین حال اقلیم کردستان عراق منطقه ایست که اسرائیل برای سالهای طولانی در آنجا سرما یه گذاری کرده است. اغتشاش در عراق فرصت بهره برداری بیشتری به اسرائیل میدهد ومیتواند باعث دردسرهای بیشتر برای ایران شود.

بدین ترتیب باید انتظار برخورد فعالتر تهران را داشته باشیم.

در طی سال گذشته موضع  ایران تثبیت دولتی در عراق بوده که رابطه نزدیکتری با تهران داشته باشد ولی اگر بحران چند هفته گذشته توسعه یافته یا در همین سطح ادامه یابد تهران منطقا انعطاف بیشتری نشان خواهد داد چون مناقع ایران در عراق به خطر می افتد. میتوان امیدوار بود که تهران  تفاهم بیشتری نسبت به خواسته های صدر نشان دهد.

 البته قدرت طلبی شخصی صدر ( و مالکی ) در این بحران نقش داشته اند ولی قدرت جناح صدر در شعارها و سیاست هایشان نهفته است.

مهمترین شعار صدر  شعار استقلال طلبانه ی آنهاست. به طور کلی رهبران کنونی شیعیان عراق همگی به برچسب وابستکی کرفتارند. نمیتوان صحت یا سقم این برچسب را تایید کرد ولی به نظر میرسد که بخش بزرکی از عراقیها  با این برچسب هم نظرند.  عراق نیازمند رهبریست که این برچسب را نداشته باشد.

دومین مسئله عراق فساد بی در و پیکر دستگاه دولتی است .  جناح صدر مبارزه با قساد دولتی را توسعه داده و تعمیق کرده است. معلوم نیست که اگر خودشان سر کار بیایند این شعار را فراموش میکنند یا خیر ولی معلوم است که فساد دولت کنونی عراقیها را به فقر و گرسنگی بیشتری محکوم  کرده است.

بالاخره باید به سیستم دولتی فدرال عراق اشاره کرد. علاوه بر اقلیم کردستان، استانهای دیگر کشور به سنی و شیعه تقسیم شده اند. بدون همکاری یا لااقل تفاهم سنیان و شیعیان عراق نمیتواند از آرامش و صلح برخوردار باشد. تناسب قوای شیعیان و سنیان شبیه ایران نیست (که بتوانند به سادگی  امیال اقلیت را سرکوب کنند) . همکاری سنی و شیعه (و البته کردهائی که هم سنی و هم شیعه دارند) برای آزادی و صلح دموکراتیک عراق حیاتیست.