سیگنال‌های مثبت ایران در مورد برجام و موقعیت دشوار غرب

پس از اعلام ناگهانی تهران، مبنی بر این که گامهائی را برای رفع آخرین موانع باقیمانده بر سر احیای توافق برجام برداشته است، قدرتهای محتاط غربی با یک معضل بالقوه ناخوشایند مواجه ‌شده اند.
چشم انداز ناخوشایندی که جو بایدن برای احیای توافق هسته ای خفتۀ 2015 ترسیم کرده است، یعنی لغو بالقوه تحریمها و باز کردن راه برای ایران برای کسب میلیاردها دلار صادرات نفت، خیانتی فاحش از سوی حامیان اعتراضات خیابانی سه ماهه تلقی خواهد شد، و همچنین سیگنالی پرمناقشه در مورد اولویتهای واشنگتن به اوکراین خواهد فرستاد.
غرب ایران را به تحویل صدها هواپیمای بدون سرنشین به روسیه متهم کرده و از سازمان ملل خواسته است که انطباق یا انحراف این اقدام ایران را با تعهدات اش نسبت به قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل بررسی کند.
اما مذاکره کنندگان اتحادیه اروپا با ایران تاکید کرده‌اند که مهار برنامه هسته‌ای ایران باید جدا از سایر مسائل ایران، از جمله تسلیح روسیه و سرکوب داخلی، بررسی شوند.
کمال خرازی، رئیس شورای راهبری روابط خارجی ایران، در روزهای پایانی هفته گذشته گفت: "تنها مانع باقیمانده بر سر توافق هسته ای، حل و فصل مناقشه طولانی مدت ایران و بازرسی هسته ای سازمان ملل بر سر منشاء و توضیح ذرات هسته ای در سه سایت است، که در سال 2019 یافته شده اند". او یکی از معدود مقامات ایرانی است که ادعا می کند باقی مسائل برای احیای برجام، بین امریکا و ایران حل شده اند.
همزمان [با اعلام مقامات ایران] بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به رهبری ماسیمو آپارو، معاون مدیرکل پادمانها، پس از توقفی چند ماهه، به تهران سفر کردند و با محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران دیدار داشتند.
حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران، این سفر را "مثبت و دوربینانه" توصیف کرد و این برداشت کلی را ایجاد کرد که بخشهایی از رژیم خواهان توافق اند.
او افزود که نشست هفته گذشته با جوزپ بورل، مسئول روابط خارجی اتحادیه اروپا، در اردن فرصتی برای "تکمیل گفتگوها" داد.
بازرسان آژانس بدون هیچ اظهارنظری در مورد مذاکرات خود تهران را ترک کردند، اما با توجه به سابقۀ طولانی تلاشهای ناموفق آنان برای دریافت توضیحات موجهی از ایران در بارۀ ذرات هسته ای گفته شده، انتظار از این مذاکرات پایین بود.
ممکن است "خوش بینی" تهران صرفاً تظاهر فرصت طلبانه ای باشد تا ببیند آیا می تواند موجب بروز اختلاف در غرب بر سر اقدام مجدد برای احیای برجام گردد یا نه؛ آن هم در زمانی که ایران متهم به ارتکاب نقض فاحش حقوق بشر و مسلح کردن روسیه است. همچنین شایع است که ایران در صدد اعدام کسان دیگری علاوه بر دو معترضی است که تاکنون اعدام شده اند.
اما برخی صداها در داخل دستگاه دیپلماسی ایران واقعاً معتقدند که ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور ایران، واقعاً به احیای برجام نیاز دارد و اگر این کار را نکند، با راندن ایران منزوی به آغوش مسکو، مرتکب اشتباهی تاریخی شده است.
در این میان فشارهای فزایندۀ اقتصادی بر ایران نیز برای دستیابی به توافق عمل می کنند. از زمان شروع اعتراضات اخیر، ارزش ریال ایران در برابر دلار نزدیک به 20 درصد کاهش یافته است. هفتۀ گذشته افشین خانی، عالیترین مقام ارزی بانک مرکزی، مجبور به استعفا شد و هستند کسانی که از علی صالح آبادی، رئیس بانک مرکزی، ی خواهند که او نیز چنین کند. او گزارشهای دایر بر افزایش 5 درصدی نرخ بهره را برای تقویت ارز رد کرده است. با توجه به این که تورم در تابستان امسال کمی بیش از 50 درصد بود و پیش بینی می شود قیمت خودروها در سه ماه آینده دو برابر شود، سرزنشها متوجه ناکارآمدی دولت ناکارآمد رئیسی اند.
اروپا مصمم است امیدهای خود را برای نجات توافق هسته ای از دست ندهد. اساس منطق اروپا این است که اگر ایران غنی سازی 90 درصدی را آغاز کند، اورانیوم لازم برای ساخت بمب را تولید خواهد کرد، حتی اگر کلاهک موشکی مناسب را نداشته باشد.
هفته گذشته بورل گفت: "توافق هسته‌ای با بن بست روبروست و تشدید برنامه هسته‌ای ایران نگران کننده، اما علیرغم این واقعیت ما باید حتی الامکان به تعامل برای احیای این توافق ادامه دهیم. ضمناً به نظر من تحریمهای حقوق بشری و تحویل تسلیحات به روسیه را باید از برنامۀ هسته‌ای تفکیک کنیم".
شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در 11 نوامبر قطعنامه‌ای را تصویب کرده بود که می گوید همکاری ایران با این شورا بر سر منبع ذرات هسته ای عاجل و ضرور است.
سه سایتی که ایران در بارۀ آنها "پاسخ قانع کننده"ای به آژانس نداده است، در ورامین و تورقوزآباد، در نزدیکی تهران، و مریوان در استان کردستان قرار دارند. ایران گفته است که ممکن است این ذرات از خارج آمده باشند.
برابر تخمین آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، از 21 اوت تا کنون ایران ذخیرۀ خود را به 7/6 کیلوگرم اورانیوم 60 درصدی غنی شده افزایش داده است؛ این درصد از غنی سازی درست زیر سطح لازم برای تولید یک سلاح هسته ای است.
ایران از آژانس بین‌المللی انرژی اتمی خواسته است تا قبل از امضای مجدد توافق هسته‌ای، موضوع سایتهای سه گانه را برای همیشه حل کند.