۵ ژوئن (۱۵ خرداد) روز جهانی محیط زیست اعلام شده است. مجمع عمومی ملل متحد در سال ۱۹۷۳ روز جهانی محیط زیست را تصویب کرد و امسال پنجاهمین سالگرد آن را گرامی داشت. این روز به میزبانی کشور ساحل‌عاج و با حمایت کشور هلند با شعار «راه‌حل‌هایی برای آلودگی پلاستیکی» برگزار شد. در تدارک برگزاری روز جهانی محيط زيست، ۲۹ مه امسال در مقر یونسکو در پاریس دومین دور مذاکرات سازمان ملل بر سر توقف آلودگی پلاستیکی برگزار شد و تا دوم ژوئن ادامه داشت. در این کنفرانس حدود ۱۵۰۰ نماینده از ۱۷۵ کشور سازمان ملل شرکت داشتند و موافقت کردند که نخستین پیش‌نویس یک توافق‌نامه الزام‌آور قانونی را تا نشست بعدی در ماه نوامبر در کنیا ارائه کنند.
اگرچه گسترش تولید و استفاده از پلاستیک به بهبود کیفیت زندگی بشر کمک شايان کرده است، اما عوارض آن نیز گریبان انسان ها را گرفته است. امروزه تقریبا جایی نیست که با زباله‌های پلاستیکی مواجه نشویم. آلودگی پلاستیکی خطرات زیادی برای سلامتی انسان، جانوران و کل محیط زیست به همراه دارد. ورود میکرو پلاستیک ها به چرخه غذایی جانوران و به تبع آن انسان، ایجاد ترکیبات سمی در آب‌های زیرزمینی؛ از جمله مواردی است که در نتیجه مصرف بالای پلاستیک به وجود آمده است. پلاستیک‌ها در طبیعت خرد و خردتر می‌شوند و به میکروپلاستیک‌ها تبدیل می‌شوند. پاکسازی و تصفیه میکروپلاستیک‌ها تقریبا ناممکن است. مواد شیمیایی که این میکروپلاستیک‌ها در خاک یا آب رها می‌کنند، در مواد غذایی رسوخ می‌کنند و این مواد سمی با خوردن غذا وارد بدن انسان می‌شوند. آنها در همه جای طبیعت وجود دارند: در بدن آبزیان و پرندگان، مواد غذایی، لباس‌ها و جنین انسان.
به گزارش سازمان ملل متحد سالانه بیش از ۴۰۰ میلیون تن زباله پلاستیکی در جهان تولید و هر سال بیش از ۱۲ میلیون تن زباله وارد اقیانوس‌ها می‌شود و این بحرانی بسیار عظیم برای زیست‌بوم اقیانوس‌هاست. پلاستیک‌ها به‌راحتی توسط موجودات دیگر تجزیه نمی‌شوند و اگر تجزیه شوند، این فرآیند صدها سال طول می‌کشد.
سالانه هزاران هزار گونه جانوری، به‌ویژه هوازیان و آبزیان پس از خوردن زباله‌های پلاستیکی می‌میرند. آنها می‌میرند اما کیسه‌هایی که بلعیده‌اند هضم و تجزیه نشده دوباره به طبیعت برمی‌گردد و چرخه مسمومیت و زوال جانوران و انسان‌ها ادامه می‌یابد.
مدیرکل اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت (IUCN) در آستانه روز جهانی محیط زیست، با انتشار بیانیه‌ای آلودگی پلاستیک را یکی از بحران‌های پیچیده جهان دانست که به تغییر اقلیم دامن می‌زند.
در بیانیه برونو اوبرله، با اشاره به اینکه هر سال بیش از ۴۰۰ میلیون تن پلاستیک در سراسر جهان تولید می‌شود، آمده است: «آلودگی پلاستیکی مسئله‌ای پیچیده است که بر سراسر خشکی‌ها، آب‌های شیرین و اکوسیستم‌های دریایی تاثیر می‌گذارد. این آلودگی سلامت انسان و اکوسیستم را تهدید می‌کند، بر فعالیت‌های مهم اقتصادی تأثیر منفی می‌گذارد و به تغییر اقلیم دامن می‌زند.»
بر پایه این بیانیه ۶۰ درصد از کل پلاستیک تولید‌شده تا سال ۲۰۱۵ به زباله تبدیل شده است و سالانه، بیشتر از ۱۴ میلیون تن زباله پلاستیکی وارد آب‌های آزاد می‌شود.
شعار روز جهانی محیط زیست سال ۲۰۲۳، "غلبه بر آلودگی پلاستیک" (#Beat plastic pollution)، معرفی شده و مطابق آن تمرکز بر یافتن راه‌حل‌های کاهش آلودگی پلاستیکی است. جهان به این خرد جمعی رسیده که برای حل و غلبه بر مسئلۀ آلودگی پلاستیک، نیازمند ارائۀ راه‌حل‌های واقعی باتوجه‌به بستر جامعه و اقدامات فوری، مؤثر و عملی هستیم. یافتن جایگزین‌های بادوام و پایدار لازمۀ برون‌رفت از بحران فعلی پلاستیک است. کاهش و حذف پلاستیک از چرخۀ زندگی یکی از راهبردهایی است که اغلب کشورهای جهان در راستای قطعنامۀ ۲۰۲۲ مجمع محیط زیست سازمان ملل برای توسعه به آن متعهد شدند.
مدیرکل اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت می گويد که IUCN از همان ابتدا به این امر پرداخته است و ۱۴۰۰ سازمان عضو خود را موظف کرده تا آلودگی پلاستیکی در محیط‌های دریایی را تا سال ۲۰۳۰ متوقف و از مناطق حفاظت‌شده حذف کنند. او می‌گوید: «اقدامات IUCN از تسهیل سیاست‌ها و برنامه‌های ملی جدید برای مدیریت زباله و آلودگی پلاستیک، تا تقویت زنجیره‌های ارزش جایگزین و مدل‌های اقتصادی مدور، و همچنین ظرفیت‌سازی، پیامی قوی از امید به همراه دارد.»
ايران
براساس آمار منتشر شده در سال ۲۰۲۱؛ ایران یکی از عمده تولیدکنندگان زبالۀ پلاستیکی در جهان به‌شمار می‌رود. به گزارش تهران تایمز در سال ۲۰۱۹ در ایران روزانه ۳۰۰۰ تن زباله پلاستیکی تولید می‌شود.
سازمان حفاظت محیط زیست «نهضت ملی کاهش آلودگی پلاستیکی» را مطرح کرده است. نهضتی که به‌جز اقدامات نمادین، فقط یک آیین‌نامۀ اجرایی است. محمد علیزاده، کارشناس محیط زیست در آذر سال گذشته به روزنامه «رسالت» گفت که طبق آن قانون الزاما باید تا سال ۹۰-۹۱ کل پسماندهای شهری تفکیک می‌شد اما تاکنون کمتر از پنج درصد از پسماندها به‌طور اصولی تفکیک می‌شوند.
بهروز خليق
افزودن دیدگاه جدید