ضرورت طراحی الگوی حزبی
بحث های نيروهای چپ عمدتأ روی مسائل نظری، برنامه ای و سياسی متمرکز است. الگوی حزبی و طراحی آن هنوز در ميان نيروهای چپ جايگاه خود را باز نکرده است. لنين در زمان خود بدرستی به جايگاه و اهميت نوع حزب پی برد و الگوی مورد نظر خود را طراحی نمود. الگوی حزب لنينی: حزب سازمانگر اقدام انقلابی برای کسب قدرت، با تشکيلات متمرکز و منضبط.، وحدت ايدئولوژيک، انضباط آهنين، ساختار سلسله مراتبی و متمرکز. حزب لنينی خود را پيشاهنگ انقلابی طبقه کارگر و آگاه ترين بخش آن می داند و منافع خود را عين منافع طبقه کارگر و تکامل کشور می شمارد. حزب لنينی براين باور است که به شناخت علمی مجهز بوده و به اعتبار همين شناخت می تواند، منافع آنی و آتی طبقه کارگر و رسالت تاريخی آن را نمايندگی کند.
به نظر لنين حزب بدون تلفيق وحدت ايدئولوژيک با وحدت تشکيلاتی، نمی تواند نقش خود را به مثابه رهبر طبقه کارگر و تمام زحمتکشان در مبارزه برای انقلاب سوسياليستی و ساختمان سوسياليسم ايفاء کند. او در تعيين وظائف مارکسيست ها در مبارزه عليه حاکميت مطلقه تزاری، اين وظائف را در رابطه با تامين سازمان يافتگی و قابليت رزمندگی عالی حزب به عنوان سازمانی واحد، رزمنده و متمرکز مورد بررسی قرار می داد. به نظر او: "برای پيشبرد موفقيت آميز مبارزه سيستماتيک عليه حاکميت ضروری است که سازمان انقلابی و ديسپلين آن را تا عالی ترين درجه تکامل رساند".
در حزب لنينی سانتراليسم ـ دمکراتيک اصل بنيادين ساختار تشکيلاتی و مناسبات درون حزبی است، اقليت از اکثريت تبعيت می کند، دستورات و تصميمات رهبری و ارگان های بالاتر برای ارگانهای پائينتر و اعضاء حتمی الاجرا بوده و حقوق عضو محدود و اختيارات دستگاه رهبری گسترده است.
می توان مشخصه های اصلی حزب لنينی را در خطوط زير بيان کرد:
* کاربست سانتراليسم ـ دمکراتيک به مثابه اصل بنيادين ساختار تشکيلاتی و مناسبات درون حزبی.
* پيشاهنگ انقلابی طبقه کارگر و آگاه ترين بخش آن.
* انجام رسالت تاريخی طبقه کارگر، رهبری انقلاب سوسياليستی و پیریزی ساختمان سوسياليسم.
* تبعيت اقليت از اکثريت، حتمی الاجرا بودن تصميمات ارگان های بالاتر برای ارگانهای پائينتر و لازم الاجراء بودن دستورات و تصميمات رهبری حزبی.
* محدود بودن حقوق عضو و گسترده بودن اختيارات دستگاه رهبری.
لنين همواره دسته بندی و اختلاف نظر برسر مسائل اساسی را نشانی از بيماری و سستی حزب می دانست، و سرانجام به اين باور رسيد که اينگونه "بيماری" ها را بايد به کمک روش های راديکال، يعنی از راه انشعاب فوری يا اخراج از حزب درمان کرد. پس از انقلاب اکتبر دسته بندی در درون حزب به طور رسمی منع شد. لنين از آن جا که گمان می کرد اختلافات نظری در باره مسائل اصولی عمده و استراتژی و حتی در مسائل تشکيلاتی در تحليل نهائی "بازتاب" تضادهای طبقاتی است، طبعا مخالفانش در حزب را "ناقلان" نوعی انحراف بورژوائی يا نشانی از فشار بورژوائی برپرولتاريا می دانست.
از نظر لنين حزب کمونيست تجسم وحدت اراده و عمل است. بنابراين در درون آن هيچ فراکسيون يا گروهی که همبستگی آن را متزلزل گرداند و کار هماهنگ آن را فلج کند، نمی تواند وجود داشته باشد. احزاب کمونيست همواره با تشکيل فراکسيون و گروه در صفوف خود و بالاتر از همه با قانونيت بخشيدن به اين اعمال، قاطعانه مخالفت کرده اند.
پرسشها در مورد الگوی حزبی
حزب لنينی، الگوی احزاب کمونيست در طی يک قرن گذشته بود. اساسنامه اين احزاب برپايه پرنسيپ های حزب لنينی تدوين می شد. اين امر کمابيش در مورد احزاب و سازمان های چپ ايران نيز صادق است. اما بيش از يک قرن از زمان طرح الگوی لنينی حزب می گذرد. پرسش بنيادين اين است که آيا چپ بايد هم چنان از الگوی حزب لنينی پيروی کند؟ آيا الگوی لنينی حزب امروز کاربرد دارد و می تواند در قرن بيست و يکم از اعتبار برخوردار باشد؟ يا اينکه به گذشته تعلق دارد؟ آيا بايد از دانش حزبی و تجارب حزبيت طی يک قرن و نيم بهره گرفت يا به آن بی توجه ماند؟
در گذشته الگوی لنينی، الگوی حزبی ما بود و اساسنامه ما برپايه آن الگو تهيه می شد. ولی امروز برآنيم که بايد الگوی لنينی را نقد کرد، از دانش و تجارب حزبيت بهره گرفت، آموخته ها و تجارب فعاليت حزبی را به کار بست و دگرگونی ساختار حزبی و مناسبات درونی آن بر اثر گسترش تکنولوژی اطلاعاتی را پذيرا شد و الگوی حزبی متناسب با الزامات امروز را طراحی نمود.
"به پيش" اين طرح بحث را در ارتباط با مباحث الگوهای حزبی تهيه کرده است. اميد است نيروهای سه جريان، دوستداران وحدت چپ و صاحب نظران در اين بحث مشارکت کنند و الگوی حزبی مورد نظر خود را ارائه دهند.
پرسش ها
۱. از نظر شما حزب چپ بايد بر جهانبينی معين و نظام فکری جامع اتکا داشته باشد و بر پايه آن برنامه، اساسنامه و سياستهای خود را تدوين کند؟ يا بر اساس ديدگاه و ارزش های تعريف شده؟
۲. آيا از نظر شما حزب چپ فاقد سمتگيری اجتماعی است؟ اگر جواب منفی است رابطه حزب چپ با طبقه کارگر و مزدبگيران را چگونه بايد تعريف کرد؟ آيا رابطه نمايندگی است يا اينکه دفاع از منافع و مطالبات کارگران و مزدبگيران"؟
۳. آيا حزب مورد نظر از منافع و مطالبات طبقه کارگر و مزدبگيران دفاع می کند و يا از خواست های طبقه متوسط جديد و يا هر دو؟
٤. آيا الگوی مورد نظر، حزب با "برنامه جامع" است، يا چند موضوعی و يا تک موضوعی؟
۵. مشخصه های اصلی الگوی حزب مورد نظر چيست؟ گفتمان سازی يا برنامه محوری يا سياست ورزی يا اينکه هر سه؟
۶. آيا بايد بر کاربست سانتراليسم ـ دموکراتيک به مثابه اصل بنيادين ساختار تشکيلاتی و مناسبات درون حزبی تاکيد کرد يا بر پرنسيپ دموکراسی و دموکراسی مشارکتی؟
۷. آيا وحدت فکری ـ سياسی در حزب الزامی است؟ و يا اينکه تنوع فکری و سياسی در چارچوب ديدگاه، ارزش ها و برنامه حزب کافی است؟ آيا تامين اراده واحد در حزب ضروری است؟
۸. الگوی مورد نظر به لحاظ درجه فشردگی حزب، آهنين است يا اسنفنجی يا ژلاتينی؟ چه مکانیزمی برای تامین همبستگی میان اعضاء حزب و تقويت حزبيت وجود دارد؟
۹. در حزب مورد نظر، اعضاء از حق آزادی بيان و انتشار ديدگاه های متفاوت از حزب در رسانه ها برخوردارند يا اينکه نظرات فقط در حوزه ها و رسانه داخلی می تواند بيان شود؟
۱۰. آيا در الگوی مورد نظر گرايش های فکری ـ سياسی و فراکسيون پذيرفته شده است يا نه؟ اقليت از چه حقوقی برخوردار است؟ آيا اقليت بايد از اکثريت تبعيت کند؟
۱۱. آيا عضو حزب عليرغم مخالفت با تصميم حزبی در اين و يا آن مورد، بايد مجری تصميم های حزبی باشد؟ يا اينکه می تواند اعلام کند که به علت مخالف بودن نمی تواند مجری تصميم حزب در اين و يا آن مورد باشد؟
۱۲. آيا عضو در صورت مخالف بودن با سیاستهای حزب در اين و يا آن مورد، بايد آن را تبلیغ کند؟
۱۳. آيا سازماندهیِ اراده ای مغایر با مواضع حزب در بیرون از حزب، نقض موازین حزبی به حساب می آید؟
۱۴. پذيرش مسئوليت در حزب اجباری است يا داوطلبانه؟
۱۵. چه رابطه ای بين تکنولوژی اطلاعاتی و رسانه ای و الگوی حزبی وجود دارد؟ کدام تغييرات در ساختار حزبی و مناسبات درونی آن بر اثر گسترش تکنولوژی اطلاعاتی و رسانه ای به وجود آمده است؟
افزودن دیدگاه جدید