نقش حمایت اجتماعی در امحای کار کودک بخش دهم

2. حمایت اجتماعی به عنوان پاسخ سیاستگزارانه به کار کودک: شواهد چه می گویند؟
      _{3. کمک نقدی مستقیم به خانواده های دارای فرزند – ادامه}

برخی از یافته های آشکار بررسی کمکهای نقدی مشروط و نامشروط، ناظر بر طراحی و اجرای این برنامه ها، به قرار زیر اند:

• طبعاً برای کاهش کار کودکان مبلغ کمک نقدی دارای اهمیت است. کمک نقدی بالا می تواند با کاهش قابل توجه کار کودکان و بهبودهای محسوسی در تخصیص وقت آنان همراه باشد. برعکس، یک کمک نقدی کم ممکن است ابداً تاثیری در کاهش کار کودکان نداشته باشد، یا فقط شدت کار را کاهش دهد اما شیوع را نه، یا فقط کار دستمزدی کودکان را کاهش دهد اما موجب تغییری در سایر شاخصهای کلیدی - مانند مخارج خانواده برای آموزش – نشود. یک کمک مالی اندک، اگر برای پوشش کامل هزینه های تحصیل کودک کافی نباشد، حتی ممکن است منجر به افزایش کار کودکان گردد، یا برای جبران اثرات ناشی از شوکهای اقتصادی نامطلوب صرف شود. حصول اطمینان از مقدار کافی کمک مالی و مزایای جنبی، بر حسب زمینه و محیط، می تواند بین مناطق روستایی و شهری در یک  کشور واحد متفاوت باشد.
• مدت زمان طولانی تر پرداخت کمکهای نقدی با کاهش قابل توجه کار کودکان همراه است. وقتی کمکهای نقدی برای دوره‌های طولانیتری انجام می گیرند، اثرات آنها بر میزان کار کودکان محسوساً قویتر است. این واقعیت ناشی از کاهش فقر در خانواده است. به این ترتیب خانواده به مرور زمان وجه لازم برای این یا آن سرمایه گذاری مولد را به دست می آورد و به آن نیز دست می زند؛ اقدامی که می تواند کار کودکان را محسوساً کاهش دهد. تأمین اقتصادی به خانواده ها کمک می کند تا از کشیده شدن کودکان به بازار کار، به عنوان یک چارۀ پیشگیرانه یا جبرانی، کاسته شود. به نظر می رسد کمکهای نقدی پایدار برای مقابله با بدترین اشکال کار کودکان و دور نگه داشتن آنان از کارهای خطرناک بسیار مهم است. البته نظارت بر اثرات کمکهای نقدی بر تخصیص زمان کودکان به کار، در کوتاه مدت نیز بسیار مهم است تا اطمینان حاصل شود که دستاوردهای بلندمدت به قیمت کار بیشتر کودکان در کوتاه مدت حاصل نمی شود.
• مشروط کردن کمکها موجبی برای اثربخشی مطلوبتر بر کار کودک نیست. مطالعات انجام شده روی کمکهای نقدی مشروط و نامشروط حاکی از اثرات مشابه آنها بر کار کودک اند. شواهد نیز نشان می‌دهند که کمکهای نقدی نامشروط هم، که با پیام "آموزش به جای کار" همراه اند، می‌توانند اثربخشی محسوسی بر کار کودکان داشته باشند. با این وجود، در صورتی که شوکهای درآمدی پیش می آیند، ممکن است که مشروط بودن کمکها انگیزۀ قویتری برای نگه داشتن کودکان در مدرسه و محدود کردن حضور آنان در بازار کار کودکان ایجاد کند.
• برنامه‌هایی که مشخصاً بر کار کودکان تمرکز می کنند، در مقابله با آن مؤثرتر اند. همانطور که در بالا ذکر شد، برنامه‌هایی که حاوی پیامهایی در حمایت از آموزش کودکان بوده اند، در مقابله با کار کودک مؤثرتر بوده اند. علاوه بر این، برنامه‌هایی که در آنها میزان کمک متناسب با تعداد فرزندان خانواده متفاوت بوده، نیز اثرات بازدارندۀ نسبتاً قویتری را نشان می دهند. در خانوارهایی که کمکهای نقدی دریافت می کنند، حتی کودکانی که واجد شرایط نیستند، نیز کاهش حضور در بازار کار را تجربه می کنند. مطالعات نشان می دهند که حواله‌های نقدی، در صورتی که برنامه مشخصاً برای مقابله با کار کودک هم طراحی نشده بوده، به ویژه برای کودکان آسیب پذیر، از جمله کودکان پناهندگان و اهالی بومی، مفید بوده است.
• دسترسی به خدمات و کیفیت آنها، و نیز مقررات جامع و کارا می توانند اثرات مثبت کمکهای نقدی بر کار کودکان را تقویت کنند. عوامل موجود در سطح اهالی نیز بر اثربخشی یک برنامه در مبارزه با کار کودکان تأثیر دارند. مثلاً در صورت کمبود یا ناکافی بودن زیرساختهای آموزشی عمومی یا بهداشتی، کمکهای نقدی نمی‌توانند به فعلیت کامل خود برای اثربخشی برسند. لبنان یک نمونه است: در آنجا افزایش حضور کودکان در مدارس پس از کمکهای نقدی محدود شد، زیرا مدارس فاقد ظرفیت کافی نبودند. عدم دسترسی به خدمات یا ناکافی بودن آنها همچنین می تواند باعث تبعیض علیه جمعیتهای حاشیه ای یا آسیب پذیرتر شود؛ اگر مثلاً آنها مجبور به طی مسافتهای طولانی برای برآورده کردن شروط برنامه باشند. چارچوب قانونی ملی که کار کودک را تنظیم می کند، از جمله سنی که کودکان قانوناً مجاز به کار اند، و لازم الاجرا بودن آن متکی بر ضمانت اجرائی، احتمالاً تعدیل کننده مهم اثرات کمکهای نقدی است و در طراحی برنامه های حمایت اجتماعی باید در نظر گرفته شود.

سرانجام این که این بررسی نشان داد اثرات کمکهای نقدی به عواملی چون ویژگیهای کودک، خانواده و عوامل بومی نیز بستگی دارد، از جمله:

• در کشورهای اتیوپی، لسوتو و جمهوری متحد تانزانیا تفاوتهای قابل توجهی در اثرات گفته شده بر حسب جنسیت و سن کودک مشاهده شدند. مثلاً در تانزانیا کاهش کار با دستمزد در خارج از خانواده محدود به پسران بزرگتر بود، در حالی که کار با دستمزد برای کودکان و دختران کوچکتر بدون تغییر باقی ماند.
• ترکیب خانواده، از جمله در خانواده هائی با تعداد بزرگسالانی که قادر به کار اند، در مقایسه با خانواده های دارای بزرگسالان کمتر قادر به کار. در این دستۀ دوم احتمال بیشتری وجود دارد که کودکان به بازار کار کشیده شوند یا اوقات طولانیتری کار کنند. همچنین تعداد برادران و خواهران یک کودک بزرگتر مورد تحقیق، و سن آنها، در صورتی که کودک مورد نظر از کمکهای نقدی ناظر بر کودکان کوچکتر بهره مند شود، در کشیده شدن او به بازار کار مؤثر است. جنسیت نان آور خانواده نیز ممکن است موجب تفاوت در اثرات یک برنامه شود. در لسوتو، با معیار اختصاص وقت بیشتر به تحصیلات و کاهش مدت کار، در خانواده‌های با نان آور مرد دختران و در خانواده‌های با نان آور زن، پسران بهرۀ بیشتری برده اند.
• این اثرات همچنین به هنجارهای سنتی حاکم بر کار کودکان و سایر رسوم مضر، مانند ازدواج کودکان، بستگی دارند. چنان که ادامۀ این گزارش، در بخش برنامه های حمایت اجتماعی یکپارچه، توضیح داده خواهد شد، برنامه‌هایی که کمک نقدی را با حساس کردن اهالی برای مواجهۀ چالشی با این هنجارها ترکیب می‌کنند، در کاهش کار کودکان، از جمله در بدترین شکل‌های آن موثرتر اند.