بهزاد کریمی

بعد از سرکار آمدن ترامپ و تیم او این پرسش فعال‌شده که احتمال وقوع جنگ بین امریکا و جمهوری اسلامی چه اندازه است؟ سؤالی که در دوره بوش پسر و سیاست ناظر بر "محور شرارت" وی نیز مطرح بود. هم‌زمانی دو روند متناقض پاسخ قطعی به این سؤال را دشوارتر کرده است.

رهبری فرد محور در اپوزیسیون جمهوری اسلامی را فراموش باید کرد که هم غیر دمکراتیک و زیانبار است و هم فاقد زمینه. جامعه ایران طی این چهار دهه، خوشبختانه بیش از آنی جلو رفته و پیشرفت کرده است که دیگر بار بخواهد زیر علم و کتل این یا آن شخصیت فرهیخته (کاریسما) گرد هم آید.

بحث بر سر این است که به تفسیر و تعبیر نشستن ظرایف بس بغرنج پدیده‌های انسانی با قوانین خشک خود پندار و در قالب رمان و اثر فکری ریختن آن‌ها به گونه تک‌خطی، خطر ساده‌سازی در خود دارد؛ حال‌آنکه پاسداشت هنر و ادبیات، به فهم بغرنج و خلاق تاریخ است و بیان تاریخ، در پیچیدگی‌های اندیشه ورزانه ژرف. و بدین گونه است که می‌توان جبهه عدالت‌خواهی را به‌روز کرد و توانمند نمود. نیت خوب، به نگرش امروزین نیاز دارد.

موضوع در این خلاصه نمی‌شود که رئیسی کیست، زیرا شناساندن او در سطح ملی و حتی بین‌المللی را کارزارهای چند دهه‌ای علیه جنایت و دفاع از حقوق بشر تا حد بسیار زیادی پیش برده‌اند و فرزند متعهد آیت‌الله منتظری شجاع با بازپخش صدای پدر علیه هیئت چهار نفره مرگ، آن‌ها را در مقیاسی بزرگ تکمیل کرده است. مسئله، افشاء چرایی این انتصاب است از سوی ولایت.

. اتحاد فرد محور ولو با داعیه دمکراسی خواهی، ناقض دمکراسی و مایه مسخ دمکراتیسم است. پیوند خوردن سرنوشت اتحاد با اراده فردی فراجمع، همان "اتحاد همه با من" خمینی، پهلوی و رجوی است که سیاست در ایران معاصر به‌اندازه تاریخ خود از آن‌ها گزند دیده و بعید است دیگربار به تکرارش بنشیند!

"اکتبر" ولی علیرغم همه خدماتش، تناقض بزرگی را هم از خود بر جای گذاشت: جایگزینی اراده دمکراتیک مردم با پیشاهنگی اراده گرا! همین معضل گرهی بود که آن انتخاب انسانی اولیه را زیر سایه برد و طی زمان حتی بیشتر. این تناقض، موجبی برای تعویق افتادن‌ها و دقیق‌تر، به تعویق انداختن‌های‌ مکرر اصلاح نگاه و عمل آراده‌گرایانه در پسا 1917 و شوروی زاده آن بود.

خموشی گزینی آقای رضا پهلوی درباره سیاه‌کاری‌های پدربزرگ و پدر خویش، برای دلجویی از اولی‌ها بوده است. در مشروطه‌خواه نمایی‌اش اما، کنار خرد جویی‌های خودش و رهنمایان هوشیار و آگاه به نیاز زمان دوستدار خویش، درواقع بازتاب گرایش سلطنت مشروطه.

فروتن در خودآموزی و آموختن از دیگران و پابرجایی در آرمان‌های انسانی و ارزش‌ها. اگر نگاه نقاد و خود انتقادی، متعلق به مدرنیته است و بیانگر روح آزادیخواهی، "فدایی خلق" هم با هر آلودگی به کهنگی‌ها، در کلیت خود تعلق به این پدیده دارد و پالایش‌هایش نیز، صورت گرفته بر همین بستر.

افغانستان ثبات نمی‌گیرد مگر در تعامل ارگانیک با قدرت‌های بیگانه و در همان حال، نه که سازگار با هیچ تحکمی از سوی غیر! از یکسو حضور خارج در ساختار این کشور واقعیتی است نهادینه‌شده و حتی درون ساختاری، اما همین ساختار درونی از سوی دیگر و نیز از دیرباز، پس زننده بیگانه آمر! نیروهای درونی‌اش در کشاکش با یکدیگر به این یا آن قدرت همسایه و غیر همسایه متوسل می‌شوند، ولی در برخورد با حامی حریف و رقیب خود، پرچم استقلال برمی‌افرازند و مستقل جلوه می‌کنند!

"29 بهمن" آغازی بود برای یک پایان و تا حد زیادی هژمونی یابی روحانیت در آن. گرچه این دومی، نه هنوز قابل‌فهم و رؤیت برای بسیارانی و ازجمله "ما". "29 بهمن" اذهان را برای پذیرفتن رهبری روحانیت به زعامت خمینی آماده کرد.