گوناگون

در ۱٨ مارس ۱۹۳۳ در پی انتشار کتاب «تلگرام شبانه» به بهانه تبلیغات کمونیستی به بازداشت پلیس منتقل شد. او در ۳۱ مه به دلیل مشارکت در ایجاد یک شبکه کمونیستی برای سرنگونی رژیم در محل دستگیر شد و در زندان بورسا زندانی شد. او در پایان تیرماه به خاطر انتشار کتاب «تلگرام شبانه » به شش ماه زندان محکوم شد. در همان سال او همچنین برای شعری دیگر به دوازده ماه زندان و پس از محاکمه حزب کمونیست به پنج سال زندان محکوم شد. او سرانجام در ۴ اوت ۱۹۳۴ به د لیل فرمان عفو عمومی که بمناسبت دهمین سالگرد جمهوری اعلام شده بود، آزاد شد.

نوشتم انتشاراتی شناخت مولود جدال نظری برسر درستی و یا نادرسنی مبارزه مسلحانه و نگاه به ماهیت انقلاب وجریان حاکم شده بر کشور و شیوه برخورد با آن بود، که منجر به جدائی سازمان چریک های فدائی خلق و شکل گیری دو جریان اقلیت و اکثریت گردید. کتابفروشی کوچک شناخت هدیه تولد سازمان اکثریت بود که یکی از اعضای حزب توده ایران از روی علاقه شخصی بی سر وصدا دراختیاربخش انتشارات سازمان نهاد.

گروهی از صاحبنظران تفکر بنیامین را مخلوطی از مارکسیسم غیرجزمی و یهودیت مسیحایی و امام زمانی میدانند. وی پیش از مارکسیسم زیر تاثیر اندیشمندانی مانند برگسن، نیچه، کانت، کیرکگارد، زیمل، و دیلتای بود. آشنایی وی با مارکسیسم غیر از آدرنو و هورکهایمر در مکتب فرانکفورت، از طریق برشت، بلوخ، و آسیه لاسیس، و دوری از تفکر مذهبی یهودی گرهارد شولم بود.

از پله ها سرازیر می شوم زیرزمین نه چندان بزرگی است مقابل دانشگاه تهران. دست چپ کتابفروشی کوچکی است به نام انتشارات شناخت، دست راست قهوه خانه ای که نامی ندارد از آن دست کتاب فروشی ها و قهوه خانه هائی که از دل انقلاب بیرون زدند.

حاج داود زنده نماند تا مانند همپالکی اش حمید نوری مورد محاکمه قرار گیرد و جنایات او برای افکار عمومی مردم ایران وجهان آشکار گردد؛ اما تاریخ بشر همواره از دادگاهی بنام وجدان آگاه بشری برحورداراست و حاج داود و حاج داودها درپیشگاه افکارعمومی به عنوان جنایتکار محکوم و منفور هستند و از نام آنان با ننگ ونفرت یاد خواهد شد.

من دیگر چیزی به یاد ندارم! اما هر بار که توفان درمی‌گیرد، من آن صدای وحشت‌زده را می‌شنوم. صدای او را که از درون من فریاد می‌کشد! او را می‌بینم که پسرم را محکم گرفته و به خود فشار می‌دهد، به چپ و راست خم می‌شود و فریاد می‌زند. تا زمانی که توفان می‌غرد، او درون من بی‌تابی می‌کند. با فرونشستن توفان آرام می‌شود. پسرمان را بغل می‌کند و در این گوشه قلبم آرام به خواب می‌رود. او تمام روزها و شب‌ها این جا خوابیده است. تنها توفان خوابش را آشفته می‌کند!

زیبا شناسی ماتریالیستی باید در خدمت ادبیات عملگرا باشد یا برعکس، فضای باسواد نمودن سیاسی جامعه باید مدام تازه گردد، در سوسیالیسم ،ادبیات نقشی اجتماعی دارد. استالین میگفت نویسندگان و روشنفکران، مهندسان روان و روح افراد جامعه هستند. گرچه ادبیات در جامعه سرمایه داری در وضعیت مشکوکی است، پیش بینی و خبر مرگ ادبیات، خود میتواند یک استعاره ادبی باشد، شاید منظور ادبیات بورژوایی بوده.

نتیجه چنین حصار کشی به دور خود! باد دادن خرمن های کهنه، باعث غربت وعدم انطباق سازمان سیاسی با جامعه، عدم درک نیازهای اجتماعی ودورماندن ازمبارزه جاری وروزانه مردم وناتوانی در طرح شعارها وخواسته‌های مردم و کلی گوئی می‌گردد. این گروه بندی های درون سازمانی افراد را به تقابل با یکدیگر، یار ویار کشی وانشعاب میکشاند و موجب تحلیل رفتن مدام تشکیلات وکم رنگ وکم بنیه شدن نقش این احزاب و سازمانها در صحنه مبارزه سیاسی ، اجتماعی و فاصله گرفتن از مردم بخصوص نسل جوان می‌شود.

تنها اندکی از جان بدر بردگان هستند که گوشه هایی ازاین فاجعه هولناک بشری را برمَلا کرده اند. تااین زمان اندک اند کسانی که پای می فشارند براتحادی بین همه کسانی که دراین سالها عزیزان، دوستان، رفقا، فرزندان، همسران، خواهران، برادران، بستگان وهم‌اندیشگان خویش را از دست داده اند.

عمر قهرمانی جاودانه نیست اما قهرمانانی جاودانه اند که درشرایط سخت ودشوار با مردم باشند و در رنج‌های آنان سهیم باشند و از حقوق ستمدیدگان دفاع کنند، نه اینکه به ستمگران مشروعیت بخشند.

موضوع این شماره: مبارزه با مجازات اعدام
فصلنامه‌ی مُروا نشریه سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، زیر نظر شورای سردبیران با مسئولیت دو سردبیر: مراد رضایی و علی صمد
همکاران این شماره: دکتر مهرداد درویش‌پور، منیژه ربیعی، دکتر سعید مدنی، حسن نادری، گراناز موسوى، احمد باقری، رضوان مقدم، مهرداد خامنه‌ای، حسین غبرایی، ن. س.، بامداد آزاد، داود احمدلو، بیــژن میثمــی، دکتر حسن نایب هاشم، وهاب انصاری، نسرین- ن، مراد رضایی و علی صمد
صفحه آرایی و گرافیک : مراد رضایی

زنده یاد بنی صدر عمری را قبل و بعد از انقلاب در مبارزه با استبداد داخلی، استیلای خارجی و ارتجاع و استبداد مذهبی سپری کرد. بنی صدر در طول حيات سياسی اش توانست برخی اشتباهات و اشتباه محاسباتش را اصلاح کند و یادگار نیکی از خویش در تاریخ ملی ایران برجای گذارد.

دخترک بی‌خبر از آنچه که می گذشت کنار حوض نشسته بود. به ماهی‌های سرخی که در چهار دیواری حوض با بی‌قراری می چرخیدند خیره شده بود. هراز چندی سری بیضی شکل از آب بیرون می آمد. دهانی کوچک مانند دهانه بادکنک چند بار باز و بسته می شد. هوا را به درون می کشد و باز حرکت بی‌قرار خود را در طول و عرض حوض ادامه می داد.

شهین که در خرداد سال ۱۳٥۰ دستگیر و به پنج سال محکوم شده بود تا سال ۱۳٥۶ در زندان ماند. در سال ۱۳۶۱ نیز دستگیر و چهار سال و نیم در جمهوری اسلامی به حبس بود و بار دیگر طعم تلخ زندان را چشید با همان صلابتی که زندان رژیم شاه را گذراند. او تا پایان زندگی اش به مردم عشق ورزید.

چهره پهلوانان مردمی، دوست داشتنی که در تمامی طول تاریخ با تلاش خودبا دلیری و پهلوانی خویش نهال امید در دل ها کاشته اند .پیروزی در این میدان ها که ببهای روزها وشب ها سخت کوشی وعرق ریختن وگذشتن از بسیاری خواسته ها صورت می گیرد!تلاش برای باز گردانیدن و حفظ غرور ملتی که سرانجام بلند خواهد شد و نقش آزادگی وحریت خود را بر تارک تاریخ این سرزمین که تختی ها ،قلیچ خانی ها نوید افکاری و نهایت یزدانی ها به نگهبانی ازآن بر دروازه وطن ایستاده اند خواهد زد.

فروم میگفت از خودبیگانگی ها در ضمیر ناخودآگاه انسان نفوذ کرده و موجب بیماریها و ناگواریهای روانی انسان میشوند. وی خواهان روح و روان هومانیستی رادیکال است که موجب تغییرات اجتماعی انسانی فرد گردند. وی میگفت راهنمای یک زندگی سالم انسانی میتواند دو هدف باشد؛ داشتن یا شوق مالکیت؛ که انسان را جامعه ستیز میکند، و شوق به بودن و هستی؛ که انسان باید اخلاق مدار باشد.

انسانی كه بتواند در اين گفت‌وگوی درونی، با خود به مثابه «ديگری» انديشه كند، توانايی داوری و تشخيص ميان خوب و بد را، به ويژه در شرايطی كه نظام ارزشی فرو ريخته باشد، به دست می آورد. نكته ديگر در تفكر آرنت، «زندگی در عصر ظلمت» است. او فضای ظلمانی و تقديرِ زيستن در چنين شرايطی را عذر موجه برای عدم واكنش اخلاقی و وجدانی نمی‌داند.

شهین را نخستین بار در کوتاهی بعد از انقلاب ۵۷ در ستاد سازمان در خیابان میکده (فدائی) دیدم. دختری ساده، با وقار و صمیمی که آمده بود گنجینه‌اش را در اختیار نشریه‌ی کار قرار دهد. میراثی گران‌بار که از مبارزات ایدئولوژیک درونی سازمان و به قلم یکایک اعضای رهبری فدائی که نشان می داد همگی دستی توانا به قلم دارند، به امانت نزد او مانده بود.

از کودکی چنین بود. ماه گذشته که سکته کرد و در بیمارستان بستری گردید، تمام روزها انبوهی ازمردم عادی، کسانی که او را از دور و نزدیک می شناختند برای دیدنش به بیمارستان می رفتند. ناظرانی که او را نمی شناختند، می پرسیدند که این شهین توکلی کیست؟ انسان شکوهمندی که حتی در زندان زمان شاه نیز در هر سلول در هر بندی که قرار گرفت سکوت زندان شکست، شادی و امید آفرید."

علم نیز چون دانش تاریخی طولانی دارد. شروع آن را می‌توان از زمان آنکسیماندر دانست. قرن‌ها یافته‌های علمی، به‌غیر از هندسه و علم اعداد، بیشتر در شکل توصیفی، بیان کیفی، ارائه می‌شدند. بیان کمی و کیفی علم از دوران گالیله، به ویژه از زمان نیوتن به این طرف، با بهره‌جوئی از زبان دقیق ریاضی مرسوم گردید. منظور ما از علم توانائی شناختی ویژه، کاوش در باره‌ی رابطه‌ها، ویژه‌گی‌های اساسی، روابط علّی، قوانین بخش مربوطه، توسعه، بررسی، بازنگری و تجدیدنظر در یافته‌ها می‌باشد. علم فرهنگ شک و تردید است و نه باورها. علم در مفهوم‌ها، زیررده‌ها، فرضیه‌ها، نظریه‌ها و قوانین منطقی خلاصه می‌شود.

لباس شخصی‌های رسانه‌ای و فضای مجازی هر روز بازارشان داغ‌تر و پررونق‌تر می‌شود. به عنوان تحلیلگر، مخاطب و منتقد؛ در برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی حضور گسترد‌ه‌ای دارند. اگر بتوانند خودشان را به‌عنوان تحلیلگر و کارشناس جا بیاندازند، کارشان سکه خواهد شد و هر روز مخاطبان را با افاضاتشان مستفیض خواهند نمود. و عملا مخاطب را از داشتن برنامه‌ای پربار و بدرد بخور محروم خواهند کرد. این «لباس شخصی‌ها» یا به عبارتی دیگر «ارتش سایبری» به عنوان مخاطب با شبکه‌های تلویزیونی تماس می‌گیرند و وقت برنامه را با سؤال‌های طولانی و بلاانقطاع پر می‌کنند.

ما وقتی نداشتیم که شناخت پیدا کنیم، بفهمیم و بدانیم که انسان، ولو انسان مبارز، می تواند و باید روحیات گونه گون داشته باشد، عاشق طبیعت باشد فقط برای دیدن سبزه و چشمه و نه الزاما افزایش قدرت جسمانی، عاشق سفر باشد، تا سرزمین خود و مردمش را ببیند و بشناسد و از موسیقی در جاده لذت ببرد و نه الزاما برای اجرای قرار در جدالی دائمی.

انسان همیشه در جستجوی مکانی مناسب برای خود در جهان بوده است. اندیشه نو یعنی شناخت آزاد برای انسان آزاد. فلسفه علم یعنی استفاده از دستاوردهای شناخت. فلسفه، نقد وضعیت موجود و مزرعه ساختارهاست.

در یک سیستم سرمایه داری، افراد زیادی برای دیدن خانواده وحفظ دوستی‌های موجود - چه رسد به ایجاد و پرورش دوستی‌های جدید- وقت ندارند. ایجاد وقت برای دیدن افراد وقتی که مثلا چند جا (اغلب با اوقات کاری نا منظم)، کار می‌کنید ارتباط گرفتن، مراقبت از کودکان و اعضا خانواده، و انجام وظایف بنیادی مانند آشپزی، رفتن به بقالی، وشستن رخت‌ها، برخی اوقات به صورت هم زمان دشواراست.

موضوع این شماره: بحران پناهندگی؛ قوانین و واقعیات
همکاران این شماره: مرجان نیک خواه، ملیحه حیاتی، دکتر مهرداد درویش‌پور، ناهید کشاورز، سیامک سلطانی، مینا امیدوار، مژگان کاهن، بیــژن میثمــی، دکتر گودرز اقتداری، رویا م.، روزا روزبهان، حسین غبرایی، مراد رضایی و علی صمد
 صفحه آرایی و گرافیک: مراد رضایی

"دو باری که اجازه ملاقات دادند همراه چند پاسدار مسلح به سالنی که هیچ پنجره ای نداشت آوردند؛ ریشش بلند شده بود. هر دیدار زخم های پانسمان شده تنش پیدا بود. دیگر اجازه ملاقات ندادند .... بعد یازده ماه که در انفرادی بود، تیر ماه سال ۶۴ به پدرش زنگ زدند که خانمش با بچه اش می توانند بیایند ملاقات. به پسرم گفتم که فردا بابا را خواهی دید . روز پنجم تیر به پدرش زنگ زدند که لازم نیست بیائید اعدام شد! باور کردنی نبود."

باغی که او با هنر خود با رشته های حسی تنیده شده با فریاد آزادی گوشه کوچکی از دریچه آن باغ برروی ما گشود و ما را با خود بi سیاحت آن باغ برد. من هنوز هر زمان که دلم تنگی می گیرد، به سراغش می روم تا دریچه ای از باغ جادوئی خود بگشاید؛ باغی که در آن فریاد آزادی خواهی درد ورنج حاصل از این آزادی خواهی را می شنوی! می توانی در موهای سفید او نزدیک شدن به لحظه وداع را ببینی . اما آن چشمان درخشان آن ذهن زیبا ، آن روح سرکش و بیقرار ،آن شور هستی نهفته بر آن، آن دست های آفرین کار بتو می گویند که هیچ چیز پایان نیافته و نمی باید!

در این شماره می‌خوانید:

- وضعیت جاری و چشم‌انداز آتی؛
- کشتار کرونا یا نسل‌کُشی جمهوری اسلامی؛
- لباس شخصی های فضای مجازی یا ارتش سایبری؛
- بحران رهبری بعد از حمید اشرف؛
- و ...

ساعت از ۹ شب گذشته بود و ما بی توجه به خطرات احتمالی، تصمیم گرفتیم که پیاده تا یوسف آباد برویم و ازین فرصتی که پیش آمده و ممکن است تکرار نشود، حداکثر استفاده را بکنیم. از خاطرات تلخ و شیرین پیش از انقلاب گفتیم، از دوران دانشکده، باورهای غلط و اینکه در هیچ کجای جهان، عشق نمی تواند سد راه مبارزه باشد! میانه صحبت ها ،جهانگیر ناگهان و انگار به خودش آمده باشد،گفت باید به زهرا زنگ بزنم تا الان حتما حسابی نگران شده،تازه رسیده بودیم بالای یوسف آباد.

«محسن» را نتوانستند زنده بگیرند؛«علیرضا» را اگر در بند کردند اما عشق جاودانه اش به «خانه خراب» به او زندگی می بخشید؛ اما سرانجام هم او و هم« انوش»، «رضی »، «منصور»، «احمد»، «خلیل»، «دکترشهاب»،«یوسف»، «دکترغلام» و بسیار کسان دیگر را بردار کردند. «احمد»، «مصطفی»، «نقی»، «ضرغام» و دیگرانی جلای وطن نمودند؛ و از آن همه شور زندگی، تنها خاطره‌ای باقی ماند و نسلی که فرهیخته بود و آرزوهای بزرگ داشت، بازهم در نیمه راه مقصود، به مقصد نرسید.

سالها طول کشید تا بفهمم تل زعتر کجاست، هوشی مین کیست و توماج چرا کشته شد. سالها طول کشید تا بهفمم مادرم در آن خلوت غمناک دنبال شنیدن چه خبری از رادیو بود. سالها طول کشید تا بفهمم پدر چرا رفت، کجا رفت و چرا دیگر هرگز بازنگشت. عریان شدن همه چیز نیاز به زمان داشت جز یک چیز: "شبح پنهان اندوه". چنان زود نقاب از چهره برداشت که مجال کودکی کردن نیافتم.

مادر ملک خود نیز در سال ۱۳۶۰ دستگیر شد و به دوسال در بند ۲۴۰ زندان اوین و زندان گوهردشت در زیر شکنجه های وحشیانه قرار گرفت. شکنجه هایی چنان شدید و غیر انسانی که اثرات آن تا پایان عمر بر پیکرش قابل مشاهده بود. او پس از آزادی از زندان همواره کوشید به سهم خود در افشای جنایات رژیم مؤثر باشد.

رفيق ایلدیریم شاعر، نویسنده و مترجم توانمندی بود. او از دوره جوانی فعاليت خود را در حوزه فرهنگ و ادبیات آذربایجان آغاز کرد و در اين حوزه آثار ارزشمندی از خود بجا گذاشت. از جمله: دوره سه جلدی «دستور زبان آذربایجانی»، «مجموعه مقالات سیاسی ـ اجتماعی» و «تحقیق در زندگی و آفرینش ادبی ناظم حکمت». او ادبیات شناس و منتقد ادبی گرانقدری بود و از معدود کسانی بود که همپای شناخت ادبیات آذربایجانی، ادبیات فارسی را هم می شناخت. وی نزدیک به بیست سال سردبیر فصلنامه دو زبانه ترکی و فارسی «آذری» بود.

می گویند اساس فاجعه در «طبیعی جلوه دادن فاجعه ایست که رخ داده» هانا آرنت* و کارل یاسپرس** پس از جنگ جهانی به بحث فلسفی و روان‌شناسی جنایات نازی ها پرداختند. آنها سعی‌کردند به این پرسش پاسخ‌دهند که چگونه مردم در مقابل نظام‌های فاشیستی و تمامیت خواه تسلیم می‌شوند و به آنها اجازه می‌دهند دست به جنایات سازمان‌یافته بزنند.

در عصر گلوبال تحولات اقتصادی و اجتماعی کنونی، موضوعات ماتریالیستی دیالکتیکی مطرح و موضوع روز هستند. چون در کشورهای بلوک شرق سابق آثار مارکس با دید انتقادی مطالعه نمی‌شد. بحث "مارکس بعد از مارکسیسم" هنوز به اندازه کافی مورد نقد قرار نگرفته است. پُست مارکسیست ها خلاف مارکسیستها، نه برای نوستالژی آینده، بلکه حتی برای حل موضوعات زمان حال راه حلی ندارند و دچار مشکلات هستند. اعتماد به نفس و جدی بودنشان ضعیف تر از مارکسیست هاست.