دیدگاه‌ها

جنبش اعتراضی که زیر پوست جامعه جریان دارد و خواهی نخواهی باز سر بلند خواهد کرد. چنانچه هواداران یک انقلاب توده‌ای صف خود را از اصلاح‌طلبان و تحول‌خواهان متمایز کنند، بدیهی‌ست طبقه‌ی کارگر و دیگر فرودستان بهتر خواهند توانست همدلی طبقات متوسط را جلب کنند و یا دست‌‌کم از بی‌طرفی مثبت آنان در راه پیکار دموکراتیک و خواسته‌های بنیادین جامعه بهره مند شوند.

روی آوردن چین به سوی صحنه ای پر مخاطره، مسلما کمتر از تحول در سیاست خارجی ایران نیست. شعار راهبردی ایران – در 40 سال گذشته - " نه شرقی نه غربی" بوده است. این تفاهم نامه نشانه اولیه ای از کنار گذاشتن این شعار است. حالا : کمی چینی جانشین شده است و به احتمال زیاد رهبری ایران می خواهند "کمی اروپائی" را هم اضافه کنند.

به نظر میرسد انتخابات 1400 برای اکثریت مردم ناراضی فرصتی فراهم نمی کند که رئیس جمهور مورد اعتماد خود را انتخاب کنند. اما می تواند شرایطی فراهم سازد که وسیع ترین طیف اصلاح طلبان ایران، اعم از سکولار یا اسلام گرا، از تشکل های هویت گرا فراتر رفته و، بر پایه برنامه و خط مشی مطالباتی، در یک تشکل فراگیر و قانونگرا متحد شوند. اصلاح طلبان امکان و اهمیت این تحول را دست کم نگیرند و تاثیر آن بر سرنوشت کشور را بس فراتر از مشارکت انضمامی در یک دولت غیر اصلاح طلب تلقی کنند.

گزارش های دیگری هم در ماه های اخیر از سازو کار پرداخت غیر دلاری بین چین و ایران گفتگو می کنند. این را که امریکا یک چنین توهینی را چگونه می تواند هضم کند باید دید. چین برای مقابله با امریکا – حداقل اکنون- تلاش نمی‌کند. برای ایران هم، صادرات نفت و گاز، یک دارایی راهبردی، با پرداخت به ارزهای کشوری مستلزم یک جهش اعتقادی است. در سال‌های اخیر، چین از عربستان سعودی هم خواستار خروج از مدار دلار برای تجارت نفت بوده است.

برپایه‌ی نظریه‌ی تاریخیت آلن تورن جامعه‌شناس فرانسوی می‌بایست درباره‌ی ماهیت جنبش‌های اجتماعی، بیش از بررسی زمینه‌های ظهور جنبش‌های اجتماعی به درک هدف‌هایی که این جنبش‌ها دنبال می‌کنند توجه کرد. از این منظر ریشه‌ی انقلاب ایران را می‌توان در قیام سال 42 جستجو کرد که با توجه به دیدگاه‌های آیت‌الله خمینی از همان آغاز انقلابی دينی، تجددستيز، پدرسالار، غرب ستیز و گذشته‌گرا بود که در رويارويی با مدرنيزاسیون آمرانه‌ی پهلوی به‌راه افتاد.

در واقع فاکتور" X" درباره امنیت و همکاری نظامی تحت پیمان چین – ایران است. دوگانگی دو طرف در مورد موضوع اهمیی ندارد، اگر تنش های بین امریکا- ایران عمیق تر شود، تهران با توجه به مزیت دو جانبه ، دادن اجازه دسترسی گهگاهی چین ( و روسیه) به پایگاه های آن در خلیج فارس برای خنثی کردن حضور امریکا را آغاز خواهد کرد. بی تردید، ایران برای انتقال فن آوری نظامی پیشرفته از چین (و روسیه)، زمانی که تحریم امریکا روی چنین معاملاتی در چهارچوب برجام پایان یابد تلاش خواهد کرد.

هدف اعلام نشده تشویق کشورهای منطقه به حرکت به سوی سیاست های خارجی مستقل، کنار گذاشتن یوق غربی، به ویژه سرکردگی امریکا است. اما شیوه انجام این کار از سوی چین به شدت متفاوت از راهکارهای قهری و اغلب خشنی است که قدرت های غربی به طور سنتی در منطقه اتخاذ می کنند.

بنابر این می بینید که راهی که قدرت در چین شکل گرفته، با تجربه ما در تاریخ غرب بسیار متفاوت است. در نتیجه چینی ها دیدگاه بسیار متفاوتی درباره دولت دارند. در حالی که ما تمایل داریم آن را به عنوان متجاوز ببینیم؛ و فکر می کنیم که دولت چین یک سازمانی است که قدرتش باید محدود و مشخص شود. چینی ها اصلاً این طور به دولت نگاه نمی کنند. نگاه مردم چین به دولت بعنوان یک محرم است (در واقع نه فقط محرم بلکه بعنوان یک عضو خانواده که در حقیقت رییس خانواده بزرگ خاندان است).

 باز کردن درهای ایران بر روی سرمایه داران چینی، می تواند موجب وابستگی گسترده و عمیق ساختار اقتصادی کشور به سرمایه داری چین گردد. این امر می تواند به نفوذ، کنترل و هدایت سیاسی امنیتی، کشور توسط قدرتمداری های حاکمه در چین منجر گردد. همچنین این امر می تواند هر چه بیشتر به سرازیر شدن ارزش های افزوده مؤسسات اقتصادی ایرانی به چین منجر بشود، که بطور طبیعی به نفع مردم ایران ناست.

 در حوزه بدیل سیاسی، جمهوری خواهی مبتنی بر پارلمانتاریسم، دمکراسی و سکولاریسم شکل برتر راه حل ایجابی گذار به اقتدار عقلانی درایران است. ایران با دو تجربه اقتدار سنتی (موروثی) و کاریزماتیک (استبداد دینی) بیش ازهر زمان دیگری از زمینه گذار به اقتدار عقلانی و دمکراتیک برخوردار است. نه تجربه مشروطه خواهی در ایران به ثمر رسید ونه تجربه اصلاح طلبی دینی توانست هموارکننده گذار به اقتدار عقلانی و دمکراتیک در ایران شود

اما درباره آقای رضا پهلوی چه می توان گفت؟ اینکه نام ایشان درپای بیانیه نه به جمهوری اسلامی در کنار اسامی دیگر امضا کنندگان بدون پسوند یاپیشوند «شاهزاده» و نظایرآن آمده است، بخودی خود عاملیست مثبت. اما مهمتر از آن سخنان رضاپهلوی در جمع طرفداران سلطنت مبنی بر نقد حکومت موروثی و ترجیح نظام جمهوری برنظام پادشاهی است. او در بحث خود به درستی از موضع یک کنشگر مدرن و امروزین، با تکیه بر مبانی دموکراسی، باعزیمت از اصل بنیادین انتخابی بودن همه مقامات برپایه شایستگی های فردی...

ما در سطح جهان با دو گرایش سخت متضاد روبه‌رو هستیم. یکی فرآیند جهانی شدن است که حتی مشروعیت ایدئولوژی دولت ها ی ملی را تا حدودی خدشه دار کرده است. مثلا در اروپا ما شاهد اتحادیه اروپا هستم و بدین ترتیب هر شهروند کشورهای اروپایی، هویت چندگانه‌ای پیدا می‌کند که فقط با هویت‌های ملی قابل توضیح نیست. بنابراین فرآیند جهانی شدن، از یک‌طرف ناسیونالیسم و واگرایی و انزواجویی را کمرنگ و هم‌پیوستگی‌های فرا مرزی و فرا ملی را تقویت کرده است.

با انجماد مطالبات کلان مردم و تقلیل صورت بندی آن ها به «نه»، گفتمانی وجود دارد با ماهیت فرافکنانه که درونمایه اصلی اش علاوه بر انتزاع سازی و مثله کردن واقعیت های انضمامی مطالبات جنبش های اعتراضی و در تناظر با آن در عرصه هویت سازی، برساختی است مبتنی بر اصالت مقوله های انتزاعی چون «هویت ایرانی و ملی و امثال آن»، تا از این طریق بتوان خصلت انضمامی و مشخص مطالبات مردم را تخطئه کرد.

چند چیز باید بی درنگ انجام گیرد. رئیس جمهور بایدن باید طبق وعده خود پایان دادن به حمایت امریکا از" عملیات تهاجمی" ائتلاف پایان دهد ودر روابط عربستان – امریکا تجدید نظر کند. حمایت تقریبا بی قید و شرطی که امریکا از عربستان سعودی به عمل می آورد باید خاتمه یابد. کاهش کمک ترامپ باید لغو شود و باید به نحوی که یمن بتواند از قحطی اجتناب کند کمک اضافی کافی تامین شود.

استراتژی عادی سازی مناسبات با آمریکا به هر قیمت و تحت شرایط توافقی، بدون تعریف مشخص از آنچه که ما مناسبات عادی می نامیم، می‌توانند کاملا به نتیجه معکوس آنچه که چپ سوسیالیستی از "گذار از جمهوری اسلامی" می نامد بیانجامد. تعریف ما از عادی سازی مناسبات به مثابه روابطی مبتنی بر احترام کامل به استقلال سیاسی طرفین در وارد شدن، یا عدم آن در هر عرصه ای از همکاری ها است.

در 22 فوریه بیش از یک میلیون نفر به فراخوان اعتصاب عمومی پیوستند و در بزرگترین بسیج ملی از زمان آغاز مقاومت در برابرکودتا راهپیمایی کردند. در یانگون، صد ها هزار نفر وارد جاده سول پاگودا، هدان جانکشن و میاینیگون شدند ، واین نقاط گردهمایی را پس از آن که با سیم خاردار سنگر بندی کرده بودند وآخر هفته قبل انباشته از پلیس ضد شورش بود پس گرفتند. در ماندالای ، ده ها هزار اعتراض کننده ناحیه مرکزی کسب و کار را تعطیل کردند و سرکوب را برای پلیس و نیروهای مسلح امکان ناپذیر کردند.

«تعهد» و «الزام» به «عدالت» و«آزادی» همواره شعاروآرزوی بسیاری ازافراد وجریانات سیاسی بوده ودرپروسه های مشخصی نیزبا رشد چالشها ودیسکوزها درون ساختاریِ احزاب ومجامع گوناگون فرهنگی، اجتماعی، به پیدایش و شکل گیری رسانه ها یی با رنگ وبوهای متفاوت و مختلفی منجرشده است.

مطابق پژوهش های استاد دانشگاه کالیفرنیا دانیال ترسمن (Traisman Daniel )، در اکثر موارد رویکرد به دمکراسی، برخلاف اراده دیکتاتورها، برپایه اشتباهات آنان رخ می دهد. ترسمن دویست و یک رخ داد تاریخی را واکاوی نموده، و ده اشتباه عمده دیکتاتور ها را برشمرده است. همچنین باید درنظر داشت که اشتباهات فوق خودبخود موجب بروز دمکراسی نخواهند شد، بل مسبب سقوط اقتدار رژیم های دیکتاتوری مشخصی هستند. جهت ترانزیت دیکتاتوری با دمکراسی در کشور باید مجموعه ای از شرایط مهیا باشد.

آیا در شرایطی که دهها کشور خارجی، از روسیه و ترکیه گرفته تا تمام کشورهای عضو پیمان ناتو در خاورمیانه حضور نظامی دارند. در شرایطی که تهاجمات نظامی آمریکا موجب کشتار و آورارگی میلیون ها نفر و ویرانی دهها و صدها شهر و آبادی گشته است. در شرایطی که حملات روزانه و هفتگی اسرائیل به کشور سوریه و گاه کشورهای دیگر و نقش مستقیم کشورهایی مانند عربستان در جنگ های بین کشوی منطقه ای یک واقعیت عادی و روزمره شده است، آیا حضور نظامی ایران در کنار آنها میتواند نمایانگر آن بوده باشد

شاید سوال واقعی میتوانست این باشد: چرا حمزه در زمان شاه ادعای آل احمد را رسما در سطح جامعه سیاسی اپوزیسیون تکذیب نکرد؟ بعید است با در نظر گرفتن شرایط آن ایام، پاسخ ساده ای به این سوال موجود باشد. در جو ضد حکومتی آن زمان در محافل اپوزیسیون، چنین اقدامی از سوی حمزه، جعل جلال آل احمد را باورپذیر تر می ساخت و اقدامی برای تبرئه ساوک و خوش خدمتی به قدرت تلقی میشد وهیچ شخص و مرجع معتبری هم در اپوزیسیون در آن زمان، رسما با اقدام وی همراهی نکرده و یا از این اقدام پشتیبانی نمی کرد.

دراین ۴۲ سال حاکمیت اسلامی سهم مردم بلوچ از درآمد سرشار نفت، فقر، تبعیض و اعدام بوده است. در روزهای اغازین رژیم ، رهبران برای تحت تاثیر قرار دادن افکار عمومی، چنان وانمود می‌کردند که اهداف رژیم و برنامه هایش درجهت رفع کمبودها و زدودن فقر و بهبود وضعیت معیشت مناطق فقیرنشین خواهد بود، و به همین منظور فیلمهایی از این مناطق در رسانه تلویزیون به نمایش می‌گذاشتند و در چند برنامه، منطقه بشاگرد، به عنوان محرومترین بخش بلوچستان نمایش داده شد.

در حقیقت بخشی از نضج پارادایم اسلام سیاسی و در ایران مبتنی بر روحانیت و شیعه گری، که هیچ گاه عوامل و ریشه های داخلی و جهانی آن در تحلیل ها و تاریخ نگاری های این گونه استادان محلی از ِاعراب ندارد، مدیون همین کودتای رضاخانی و کودتای ۲۸ مرداد است. جالب است که آجودانی برای موجه جلوه دادن ظهور یک دولت مستبد و اقتدارگرائی مثل رضاخان، آن را به پای خواست روشنفکران آن زمان و نیازهای آن دوره می گذارد، و حال آن که وقتی به دوره عروج نظام اسلامی می رسد، روشنفکران را مقصر آن می داند که به شاه پشت کردند.

در نتیجه سپاه پاسداران در طرح امنیت بومی محور خویش تلاش های فراوانی برای جذب جوانان بلوچ به بسیج عشایری جهت خدمت در این پاسگاه ها و برجک های مرزی نموده است. طرح هدفمند و "رانت محور" امنیتی ـ معیشتی رزاق نیز برای پیشبرد این استراتژی سپاه طراحی و بصورت آزمایشی و ناگهانی در مرز شمسر سراوان بصورت مرگباری به مرحله اجرا در آمد. به عقیده استاندار به موجب این طرح حوزه زیر ساخت‌های امنیت تقویت خواهند شد. وی می گوید:" این طرح، صرفاً فروش سوخت در مرز نیست بلکه باعث ساماندهی بسیاری از مباحث می‌شود".

هدف این نیست که فقط تصویری سیاه و یک بعدی و منفی از کشورهای غربی ارائه داده شود. در این کشورها، نه تنها میلیون ها پناهنده و مهاجر اسکان یافته و زندگی پربار و اغلب سعادتمندی را برای خویش آفریده و به زندگی خویش ادامه می دهند، دوستان، همکاران و آشنایان زیادی با ارزش های قدرتمند انسانی یافته و با درک و همدردی متقابل در کنار هم زندگی می کنند. ولی قدرتمداران حاکم در این کشورها غالبا نمایندگی بلوک های قدرت های کلان سرمایه داری اقتصادی را می کنند، که اهداف استراتژیک آنها مسیر دیگری را از مردم عادی کوچه و خیابان طی می کند.

در عصر سفر بە سیارەها و کهکشان‌ها در آیندە ای نە چندان دور، مادران حامل کودکان، از مادر بیولوژیک بودن بە مادر ماشینی دگرگون و تنها یک دستگاه رایانە سخنور به عنوان مادر حامل با همە ویژگیهای یک مادر، جایگزین خواهند شد کە گویش و زبان آن سامانە زبان مادری آنان خواهد بود.

امروز ایران در موقعیتی بسیار حساس در طول تاریخ خود قرا دارد و تنها جنگ نیست که خطر بالقوه همچون شمشیر دامکلوس بر بالای سرکشور قرار گرفته است، و تهدیدی است برای موجودیت کشور. فساد راهبردی و مدیریتی، تقسیم کشور میان باندهای امنیتی- نظامی و الیگارشی روحانیت شیرازه کشور را از هم پاشیده است.

به باور نگارنده و بر اساس تجربه حداقل چهل و چند ساله و با عنایت به قرائن و شواهد موجود در بین فعالان قومی و ملیتی، نفی حقوق اقوام نه تنها باعث همگرایی هویت ملی، که برعکس سبب ایجاد فرایندهای واگرایی فزاینده، تشدید ناسیونالیسم قومی جدایی خواه، هویت طلبی قومی یا ملیتی، گسترش ناسازگاری هویتی و گسل های قومی، افزایش شکاف بین ملیت ها و حکومت شده است.

تصادفی نیست که چنین روندی صدای اعتراض سایت جماران را در آورد و از این که نام «خمینی کبیر» در بیانیه و قطعنامه مراسم از قلم افتاده یا انداخته اند، لب به انتقاد به گشاید!: درحالیکه از رهبر انقلاب سه بار با عنوان و اسم و القاب نام برده شده و حتی از شهید سلیمانی و ابو مهدی مهندس هم ذکر خیر رفته است، اصلا به نام بلند خمینی کبیر اشاره نشده است.

هدف مقدم رژیم از توسل به شانتاژهسته ای بهم زدن چنین سیاستی و تغییراولویت های بایدن و دستورکار او، یعنی گوشزدکردن عاجل بودن حل تحریم ها، آن هم بسودامتیازدادن بود، بدون آن که باجی درخور برای مذاکرات جدید بدهد. هم چنین می دانیم که در درون تیم دولت آمریکا این بحث هم مطرح شده است که آیا باید با دولت روحانی که چندماه دیگر دورانش به پایان می رسد واردمذاکرات شد یا منتظردولت جدید در ۱۴۰۰ شد؟

اساساً مفهوم و مقوله ای بنام استبدادِ فردی و دمکراسی تنها و زمانی دریک ساختار و سیستم اجتماعی و فرهنگی، قابل تعریف، درک ووارد مجادله های محافل گوناگون می شود که سازمان و سامانِ فرهنگ و اجتماعِ مورد نظر، تصویر و تبلورخود را درمسؤلان ومدیرانِ ـ چه انتخابی وچه انتصابی ـ به نمایش بگذارد.
به بیانی، «استبداد» و «دمکراسی» درهرشکل وشمایلش نمایش وتبلورِیک ساختاروفرهنگ ورفتارِ غالب درجای جایِ یک مجموعه ی تعریف شده درافرادی هست که برگزیده گان ومنصوبین یا نماینده گانش درارکان وارگانهایش، چهره وآینه ی تمام نمای غالب ومحکومِ درآن جامعه محسوب می شوند.

این ٤٢ سال ء فاجعه آمیز را شاید بتوان در آیینه دو سده سکوت پس از غلبه اعراب بر ایرانیان که دکتر عبدالحسین زرین‌کوب در کتاب "دو قرن سکوت" آن را ترسیم و تشریح کرده است مورد بحث و بررسی قرار داد؛ اگرچه تNویل و تفسیر آن از حوصله این نوشتار کوتا خارج است. اما دو قرن سکوت بازتابی است از فرازها و فرودهای قلمرویی دیرینه که آنگونه توسط اعراب بادیه نشین شکست خورد. اگرچه در آن دوران قیام و ایستادگی های فراوانی نیز بر علیه خلفای بنی امیه و عباسیان پدیدار گشتند

چرا درس ما به این نسل نباید درس محبتی باشد از زمزمه عاشقی؟ عشق به زندگی، این گوهر یکبار نهاده شده در کف انسان! چرا نباید درس ما درس هم گرائی و نزدیک شدن بهم دیگر برای یافتن زبان مشترک برای کاری مشترک باشد؟ مگر نه فلسفه هر بزرگداشتی، نقد آن گذشته و دادن پیام مشخص حاصل از این نقد برای آینده است؟

اینکه انقلاب ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ از نگاه اقشار گوناگون مردم خواستگاه های متفاوتی را انعکاس می بخشید را نمی توان کتوان کرد. اما یک خواست برای همه عمومیت داشت و آن نیز برون رفت از خفقان حاکم بر کشور بود. اما حکومت یک دهه ایت الله خمینی با شفاویت کامل نشان داد که وی هر آنچه را که در ابتدای انقلاب به زبان آورد هیچگاه مد نظرش نبود و خواست مشترک مردم هیچ همخوانی با نوع تفکر وی نداشت. آنچه توده مردم از آن بیخبر بودند، تقیه کردن وی بود که از باب تفکر شیعه گری وی در پشت پا زدن به گفته های قبلیش ریشه می گرفت و در سلک این عالیجنابان ردا پوش امری است پذیرفته شده.

دوستان عزیز، ما و شما و هر گرایش نظری دیگر، حق دارد با زاویه ی دید خود به مسائل بنگرد. ولی اساسِ دفاع از منافع ملی و صداقت سیاسی حکم می کند که؛ اگر ما با همه‌ی نیت پاکی که در خود سراغ داریم و به آن معتقدیم، وقتی در بعضی شرایط و برخی مسائل بقول رفیق عزیز؛ مواضع ما هم مانند دیگران دارای سوراخ می شود. پس جا دارد با پذیرشِ ضعفِ مواضع خود، به رفع آن نواقص بپردازیم.

در بخش نخست این مقاله چنان که خوانندگان آن به خاطر داشته باشند، تأکید شد که هدف اصلی، نقدنگاه بدبینانه بدیو به جنبش ها، بویژه جنبش های نوین و جدیدی است که حول مطالبات مشخص و در اشکال رنگارنگ شکل می گیرند و تناقضات وی در این باره. نوشته کنونی هم بر همان پایه سعی دارد تا جائی که آن نگاه با نگاه فلسفی و نظری اندیشه های بدیو ارتباط پیدامی کند به آن به پردارد و از ورودبه بحث انتزاعی اجتناب ورزد. از آن جا که این جنبش ها هستند که اهرم های اصلی تغییر و دگرگونی در جوامع انسانی به شمار می روند، و جایگزینی هم برای آن ها وجودندارد