دیدگاه‌ها

راهی که برای جنبش سوسیالیستی کارگری ایران می ماند این است که  با آگاهی به این دیدگاههای انحرافی و خطرناک در درون جنبش چپ ایران،  حرکت های عمومی توده های وسیع  کاروان  پیروان سوسیالیسم را در مسیر همگرایی به سمت آرمان واحد رسیدن به منزل سوسیالیستی هدایت نمایند. برای این کار علاوه بر به راه افتادن این کاروان در مسیر همگرایی سوسیالیستی و پیوند ارگانیک آن با جنبش های کارگران، معلمان، دانشجویان و دیگر جنبش های توده ای و سوسیالیستی میباشد

صدور سلاح به کشورهای در حال جنگ، چون ریختن نفت بر آتش جنگ است، به عنوان یک هنرمند و فعال حقوق بشر از شما انتظار دارم، در راستای سیاست بیطرفی کشور مطبوع خویش کارزاری جهانی را برای برپایی صلح پایدار بردارید. شما را توجه می دهم که ما بر روی بمب ساعتی زندگی می کنیم که پیامد انفجار آن متفاوت با انفجار چرنوبیل و یا فوکو شیمای ژاپن است. اینک جهان ما مملو از زرادخانه های اتمی ویرانگری گشته است که قدرت طلبی و جنگ افروزی ها می تواند، موجب انفجار این زرادخانه ها گردد.

در نتیجه باید پرسید چرا کشور ٧٧ ساله پاکستان می تواند جمع اضداد و اپوزیسیون شقه شقه شده را در راستای منافع ملی متحد کند و دفع "استبداد صغیر" بنماید. اما اپوزیسیون پرمدعای ایران علیرغم هزاران سال عقبه ملی و ١١۳ سال بعد از جنبش مشروطیت, برای دفع "استبداد کبیر" و ضد ایرانی جمهوری اسلامی ذاتا و ماهیتا از درک این ضرورت تاریخی برای اتحاد نه تنها قاصر است, بلکه "نفوذی ها" آن را مضر تبلیغ می کنند؟ باید لمحه ای تامل کرد و اندیشید چـــرا؟ نباید اجازه داد استحقاق  تفکر را هم از ما سلب کنند.

تجربه حکومت دزد سالار و رو به زوال و مستبد جمهوری اسلامی که بر پایه زور و زر و تزویر بنا شده است از همان آغاز محکوم به شکست بود. بعد از ٤٣ سال رژیم مطرود و کشور منزوی شده و استقلال خود را از دست داده و نیمه مستعمره روس و چین گشته است. از آزادی فقط آزادی چپاول و غارت و سرکوب مانده است و بس. از جمهور (مردم) در تعیین سرنوشت خویش خبری نیست.

وظیفه تمامی جریان های چپ و سوسیالیستی ایران میباشد که با حلقه زدن بر گرد آرمان های بازآفرینی خلاقیت های نظام سوسیالیستی در ایران، نه فقط آلترناتیو برنامه ای ایدئولوژیک انقلابی نظام اقتصادی سیاسی کارسالارانه سوسیالیستی را در مقابل سرمایه سالاری نمایندگی نمایند، بلکه در همگرایی، همراهی و همکاری با همدیگر در مسیر تحقق آرمان والای انسانی و سوسیالیستی، تلاش نمایند تا از این طریق کاروان نیروهای سوسیالیستی را به سر مقصد مقصود برسانند. 

دین برای انسان است و پذیرفتن و نپذیرفتن آن با انسان است. پس شروع آن از بنیاد دینی نیست از انسان است. بنابراین، انسان باید از بندگی ارباب دین و سیاست و اقتصاد و فرهنگ و بنیادهای اجتماعی رها گردد. این بنیادها نیستند که حق دارند انسانها را این سان یا آن سان تعلیم و تربیت کنند، بلکه این انسانها هستند که باید بتوانند بنیادها را وسیله رسیدن به هدفی کنند که خود بر می گزینند.  

کمونیسم ستیزی در تمام اشکال ایدئولوژی امپریالیستی از جمله در اخلاق، هنر، فلسفه، ادبیات، اصول اخلاقی، حقوق، و جامعه شناسی نفوذ دارد. یکی از حامیان کمونیسم ستیزی، رهبران روحانیت ادیان ابراهیمی است که با ایدئولوژی مارکسیسم سرجنگ دارند و علیه جنبش خلقی و کارگری و علیه سوسیالیسم و کمونیسم مبارزه می‌کنند. علت و ریشه مادی آنتی کمونیسم امپریالیسم و بورژوازی، سرمایه داری انحصاری و قدرت طلبی سیاسی نظام سرمایه داری است. هدف آن از آغاز نابودی جنبش سوسیالیستی در تئوری و در عمل بوده.

در روزهای اخیر ۹۰ ثانیه از حدود ۱۰۰ ساعت گفته‌های ضبط شدۀ من که برای پیش نویس این دو کتاب تهیه شده، در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد. (این ویدئو از سوی آقای شهاب عموپور که در دو سال گذشته در کار و ضبط و فیلمبرداری مربوط به این دو کتاب صمیمانه به من کمک کرده انجام شده است) ابهام در این گفتار کوتاه هم بهانه‌ای شد برای سوء استفادۀ بدخواهان جنبش چپ و هم دستاویزی شد برای «چپ» ذوب شده در جمهوری اسلامی، که با چپ به مفهوم واقعی آن دشمنی تاریخی دارد، هم برخی از دوستان و مبارزان چپ مورد احترام مرا دچار سوء‌تفاهم کرد.

چگونه می توان باور کرد که همگام و همراه با پیشرفت های غول آسای دیجیتال، باز باید شاهد نمایش های تراژیک انسانی از نوع انسان‌های اولیه باشیم؟ در شرایطی که سرعت سیر قهقرایی بشر در بازیچه قرار دادن کره خاکی و آدمیانش ، به مانند همان جنونش ، دیوانه وار است، چرا نباید انتظار نداشت که وقتی در خوابیم و یا در بیداری در آسمان شهرها و کشورهایمان تصاویر قارچ اتمی را نبینیم؟

داستان اصلی بدست گرفتن شاهرگ های حیاتی جهان از منابع انرژی و راه های تجاری  و در دست داشتن مناطق سوق الجیشی از سوی هر دو طرف است. هر چند بخش عقب افتاده تر و پیشامدرن سرمایه امپریالیستی در روسیه سیاست های مخربتری برای همسایه گانش دارد. 

 شعله ور کردن جنگ را باید در حل موقت بحران های ساختاری نظام سرمایه در هر دو سوی این داستان و از بین رفتن وسایل تولید و تاسیسات زیربنایی  و بازار برای اجناس دول امپریالیستی  و ایجاد بازار کار برای باز سازی و رونق دوباره سرمایه دچار بحران دید

شانتاژ، تهدید، دروغ، شستشوی مغزی، تطمیع ، تحمیق و سوء استفاده کردن از احساسات مذهبی و ملی افراد از جمله شیوه هایی بوده است که استعمارگران، قدرت های امپریالیستی و تمامی قدرتمداری های ستمگر جهت حفظ قدرتمداری غارتگرانه خویش و به استثمار کشیدن توده ها از آنها استفاده کرده اند. این شیوه ها اکثر مواقع به مراتب موثر تر از سرکوب های مستقیم و خشن در میدام جتگ کاربرد داشته است.

هانا آرنت، در شرایطی از تئوری "انقلاب"  مدرن و معاصر، با اتکا به فلسفه هایدگر "زیستن در زمان" خویش سخن میگوید، و مدل آن را بسط و گسترش انقلاب آمریکا و منشورهای تنظیم شده توسط توماس جفرسون ، که متعلق به قرن هیجدهم میباشد میداند. مدل انقلاب ایشان، انقلابات چین، روسیه، و کوبا را باطل، و انقلاب های آمریکا و تا حدودی فرانسه را معتبر میداند.

این جنگ جهان را به تجهیز جنگی برانگیخته است. اسلحه را به گرانترین و مهم ترین کالای روز جهان بدل کرده است. زندگی مردم را سخت تر و بهای کالاهای ضروری را افزوده است. امروز هیچ معلوم نیست جهان پس از جنگ اوکراین و تهدید شدید اتمی و تحریم نابود کنند اقتصادی به کجا خواهد رفت. آیا روسیه بزرگ و زیبا میتواند بیدار شود و این جنگ را پایان دهد و سهم خود را در بازگرداندن جهان به شرایط آرامتر پیش از آن ایفا کند؟ آرزوی همه صلح خواهان جهان این است.

جنبش صلح برای ایفاء‌نقش مهم و حیاتی خود در این بزنگاه حساس تاریخی، باید بتواند برای ایفاء نقش، بطورکامل مستقل از هر دو قطب جنگ افزوز و دشمنان صلح باشد. خزیدن زیربال این یا آن قطب برای جنبش صلح سمی مهلک بوده و به معنی پیوستن به الحاق طلبی و مسخ هویت خود است

آنچه در عمل اتفاق افتاده و وضعیت عمومی را به حالت بن بست در آورده بود، این میباشد، که اولا پیمان ناتو از عضوگیری اکرایین در ناتو عقب نمی نشست، دوما حکومت گماشته اکرایین که عملا در لیست مزد بگیران ناتو قرار دارند، از عضو شدن در ناتو عقب نمی نشستند، و عامل سوم اینکه  در شرایطی که اعضای پیمان ناتو در ظاهر میگفتند که خواهان بی طرفی اکرایین می باشند، در کنار آن مطرح میکردند، که اگر اکرایین تقاضای عضویت در پیمان نظامی امنیتی ناتو را بنماید، آنها به ناچار خواهند پذیرفت. به کلام دیگر، از مزدوران خویش میخواستند تا تقاضای عضویت در ناتو نمایند، تا آنها نیر این تقاضا را بر اساس عرف بین المللی بپذیرند.

این مساله که اطاق های فکری سازمان های امنیتی کشورهای امپریالیستی جهت به انحراف کشاندن  پیروان اندیشه های مارکسیستی که آنها را دشمنان درجه یک هستی خویش می نامند، و ایجاد اختلاف و درگیری میان پیروان جنبش های چپ سوسیالیستی، اقدام به تولید مدل های نظریه پردازیها  در قالب اندیشه های تئوریک چپ نموده و به سازماندهی نیروهایی در قالب های چپ و بر اساس این نظام ها و مدل های ساخته و پرداخته فکری انحرافی بپردازند، چیز جدیدی نمی باشد. یکی از این مدل های نظری که با استراتژی هنری کیسینجر همخوانی زیادی داشت،  تئوری سه جهان میباشد که در تنورهای تئوری پزی آنها پخته و  پرداخته شده و به میدان عمل وارد میگردد. وجوه مشترک تئوری سه جهان و مدل استراتژیک کیسینجر، چندین بعد دارد.

کشوری و سراسری بودن آموزش به زبان مادری بدین صورت می‌تواند باشد که هر شهروند ایرانی، از حق آموزش به زبان مادری برخوردار باشد یعنی همان‌طور که یک شهروند ایرانی از حق رأی دادن، انتخاب کردن و انتخاب شدن، حق آزادی بیان، حق مسافرت و ... برخوردار باید باشد، حق آموزش به زبان مادری نیز به‌مثابه یکی از حقوق پایه‌ای شهروند در قانون اساسی درج شود. این بدین معناست که یک بلوچ، ترکمن، لر، کُرد، گیلک، قشقائی، لر، فارس، ترک و ... صرف‌نظر از این که ساکن شمال باشد یا جنوب، مغرب باشد یا مشرق و یا مرکز از این حق برخوردار باشد. به بیان دیگر آموزش به زبان مادری محدود به منطقه خاص و جغرافیائی نبوده و در سراسر کشور همه شهروندان به هر زبان مادری که سخن بگویند از این حق باید برخوردار باشند.

شوربختانه، در ایران تک صدایی و تک زبانی مطالبهء بر حق برای خواندن و نوشتن و آموزش زبان مادری در کنار زبان رسمی کشور یعنی فارسی را "خواستهء دشمن روی گسل های قومی و در راستای تجزیهء ایران"  قلمداد کرده و با نگاه امنیتی و سرکوبگرانه آن را به حاشیه می رانند.  برخی از هموطنان "دلواپس" از درک این حقیقت ساده عاجز هستند که زبان مادری هر کسی برای او "شکر" است؛ و این حلاوت مختص زبان فارسی نیست که فقط آن را پاس بداریم و بقیه زبانها را زاپاس..

حق آموزش  به زبان مادری نه تنها یک حق طبیعی و اجتماعی است بلکه   یک  حق انسانی وحقوق بشری است که دراسناد حقوق بشربه آن تاکید شده است.

زبان اولین وسیله ارتباط بشر است.

منشور انتقال را شخص خامنه ای و اتاق فکرش با راهبردهای ایجاد «دولت اسلامی و جامعه اسلامی» و «تمدن اسلامی» و نیز یک سندمتمم و اجرائی- عملیاتی به نام «گام دوم انقلاب» تدوین کرده اند. بزعم خامنه ای پیش برد و تحق کامل آن ها تاکنون بدلیل عدم سرسپردگی کامل دولت های قبلی به تعویق افتاده است و بهمین دلیل همگی آن ها به نوعی مغضوب دربارولایتند و در حقیقت تلاش خامنه ای برای فرافکنی بیلان شکست کارنامه بیش از چهاردهه به گردن کارگزارانی است که دوران مصرفشان تمام شده است و خود بیش از دیگران مسئول پاسخ گوئی به آن است. چنان که می دانیم نخستین تلاش در این مهم با برکشیدن احمدی نژاد صورت گرفت که البته در آن زمان این لقمه در گلوی نظام گیرکرد و پروژه موقتا متوقف گردید که اینک با عزم بیشتری دنبال می شود.

 ﺷﮑﻰ ﻧﯿﺴﺖ ﮐه اﻧﻘﻼب، ﻣﺎ و ﺗﻮده ھﺎى ﻣﺮدم را ﺗﻌﻠﯿﻢ ﺧﻮاھﺪ داد. وﻟﻰ ﻣﺴﺄﻟه اى ﮐه اﮐﻨﻮن در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺣﺰب رزﻣﻨﺪه ﺳﯿﺎﺳﻰ ﻗﺮار دارد اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐه آﯾﺎ ﻣﺎ ﺧﻮاھﯿﻢ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﭼﯿﺰى ﺑه اﻧﻘﻼب ﺑﯿﺎﻣﻮزﯾﻢ؟ آﯾﺎ ﻣﺎ ﺧﻮاھﯿﻢ ﺗﻮاﻧﺴﺖ از ﺻﺤّﺖ آﻣﻮزش ﺳﻮﺳﯿﺎل دﻣﮑﺮاﺗﯿﮏ ﺧﻮد و از ارﺗﺒﺎط ﺧﻮد ﺑﺎ ﯾﮕﺎﻧه طﺒﻘه ﺗﺎ ﺑه آﺧﺮ اﻧﻘﻼﺑﻰ ﯾﻌﻨﻰ ﭘﺮوﻟﺘﺎرﯾﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﺎﯾﯿﻢ، ﺗﺎ ﻣُﮭﺮ و ﻧﺸﺎن ﭘﺮوﻟﺘﺮى ﺑه اﻧﻘﻼب ﺑﺰﻧﯿﻢ، و اﻧﻘﻼب را ﻧه در ﮔﻔﺘﺎر ﺑﻠﮑه در ﮐﺮدار ﺑه ﭘﯿﺮوزى ﻗﻄﻌﻰ و واﻗﻌﻰ ﺑﺮﺳﺎﻧﯿﻢ و ﻧﺎ اﺳﺘﻮارى، ﻧﯿﻤه ﮐﺎرى و ﺧﯿﺎﻧﺖ ﺑﻮرژوازى دﻣﮑﺮات را ﻓﻠﺞ ﮔﺬارﯾﻢ؟

انقلاب  فراگیر ترین و عمیق ترین تحولی است که در جامعه روی می‌دهد، که تمام ساختارها ی سیاسی، اجتماعی و فرهنگی و حقوقی و اهداف وعملکرد آنان‌را دگرگون می‌کند. وظایف و نقش های تازه‌ای را برای آنان می‌آفریند ،علل و عوامل انقلاب بستگی به نحوه اداره جامعه و مناسبات حاکمیت با مردم ، شیوه توزیع ثروت و امکانات موجود در جامعه و امکان شرکت مردم در سرنوشت سیاسی جامعه می‌باشد.

 برای آنکه جامعه ‌ای روی به انقلاب بیاورد و یا با بخش سازمان یافته خود که در انقلاب شرکت می ‌کند، موافقت کند، اصولی می ‌باید هدف و روش بگردند که ترجمان حقوق و کرامت انسان و حقوق شهروندی و حقوق ملی او و حقوق او بعنوان عضو جامعه جهانی و حقوق طبیعت باشند. بنابراین، انقلاب در کشوری روی می ‌دهد که مردم آن در بند رابطه مسلط – زیر سلطه هستند. از این‌رو، استقلال و آزادی و دیگر حقوق انسان و حقوق شهروندی و حقوق ملی و حقوق جهانی، و حقوق طبیعت، بنابراین، کرامت انسان، هدف می ‌شوند. هرگاه عدالت اجتماعی میزان بگردد و این هدف‌ ها روش نیز بشوند، جریان انقلاب، جریان رشد انسان و آبادانی طبیعت می ‌گردد.

از بسیاری نظرات، در برابر مقولاتی بسیار متفاوت با آن مسائلی هستیم که سوسیال دمکرات‌های پسا جنگ جهانی دغدغه آن‌ها را داشته اند؛ سرمایه، بین‌المللی شده است، ضریب رشد در کشورهای کاپیتالیستی پیشرفته آرام گرفته است، اتوماتیسم، صنایع کلیدی را که کارگران در آن‌ها تمرکز قدرت داشته‌اند را مورد تهدید قرار داده است. معنی همه این ها این است که مانندگذشتگان فرصت زمانی سی سال برای تبدیل به واقعیت اصلاحات در اختیار نداریم؛ آن گونه که سوسیال دمکرات های پسا جنگ جهانی در اختیار داشتند.

مقایسه واقعی این دو دولت، این پرسش را پیش رو می ‌نهد: از نظر داخلی، کدامیک از دو دولت توان زندگی بیشتر می ‌داشتند؟ این امر که «نیروی کار» عظیمی در روسیه در انتظار کار بودند و دولت به آنها کار می‌ داد و این امر که هنوز صنعت رشد بایسته را نجسته بود، ذهن را به این پاسخ راهبر می ‌شود که دولت استالین دیر پاتر می ‌بود. اما توجه به این امر که این دولت تک پایه بود و کارگر، در برابر دولت خدا صولت، خود را ناتوانی محض می ‌یافت، ذهن را به این واقعیت راهبر می ‌شود که دولت استالین، شکننده ‌تر بود. با توجه به این امر است که واقع بین‌ترها، مرتب این واقعیت را خاطر نشان می ‌‌کنند که هرگاه غرب، در روسیه، جنگ بر ضد دولت نوپا را به راه نمی ‌انداخت، بسا این دولت ماهیت توتالیتر نمی ‌جست.

در بررسی وقایع رخ داده در صحنه جنگ، تقدم همواره با داوری بر سر چیستی دستورات صادره از سوی فرمانده است و نه حول چگونگی رفتار مجری اوامر. آری اپراتور شریک جنایت بوده است ولی سر قاتلان، همانا آمران‌اند و بس. این فرماندهان سپاه هستند که مشی نظام را در هوا و زمین و در اقتصاد و سیاست پیش می‌برند. سیاستی که، اساساً در ستاد فکر این نظام - بارگاه ولایت فقیه – ساخته و پرورده می‌شود و برای عملیاتی شدن آمادگی می‌گیرد.

سقوط پرشتاب به اندرون این سیاهچاله تاسف بار است آنهم در روزهایی که امثال بکتاش آبتین ها توسط همکاران "اکبر خوشکوشک" کشته میشوند, عده ای ذوق زده, از دیپلمات اسبق رژیم جمهوری اسلامی گرفته تا دیگران, حضور این شکنجه گر و قاتل بدنام در کلاب هاوس و همنشینی با وی را رویدادی میمون و مبارک معرفی می کنند؛ و برخی از او حتی مجددا دعوت به گفتگو دو طرفه می کنند و به لطائف الحیل و با فریبندگی اشتیاق هم صحبتی با یک قاتل را اینگونه توجیه می کنند که هدف به چالش کشیدن قاتل است و لاغیر!

در این سال ها « دئیست» های ترکیه خود را سازمان داده اند. در سال ۲۰۱۸ «انجمن دئیست ها» از «اتحادیه آتئیست ها» انشعاب کر د. موسس این انجمن آقای «اوزجان پالی» که صاحب یک موسسه نظافتی در استابول است، می باشد. او چون به وجود یک خالق معتقد بود، دیگر ماندن در «انجمن آتئیست» را برای خود جایز نمی دانست و بنابراین از آن انجمن بیرون آمد و اقدام به راه اندازی " انجمن دئیست ها" کرد. بر دیوار دفتر کوچکش در محله ای در قسمت آسیایی استانبول، در طبقه اول، در یک خیابان لائیک و تجاری، بر روی دیوار در کنار عکس آتاتورک عکسهایی از افلاطون، ولتر، انیشتن...

حاکمان که بی شک از مساله روزمره جامعه خبر داشتند، با بروز اعتراضات سعی کردند، همه مشکلات موجود را به دولت محول کنند، دولت استعفا داد، توکایف امور را کاملا بدست گرفت. همزمان نظربایف که شورای امنیت قزاقستان را جهت ماندن در صحنه سیاست و اداره امور کشور از پشت پرده تاسیس کرده بود، از سمت خود استعفا داد. توکایف که قرار بود در سایه نظربایف بماند، مردشماره یک سیاست این کشور شد. بدین سان دوران قدر و قدرت نظربایف در یک حرکت مردمی به سررسید.

فرهنگ خرده بورژوازی نادیده گرفتن منافع دیگران و همه چیز برای خود است. او در صورت ورشکستگی گرچه براحتی در استخدام کارخانه ای بعنوان کارگر ساده در میاید، اما دائما در تلاش است، به جایگاه نخست خود برگردد، از ان نیز به سکویی بالاتر، همین خصلت وی را از کارگر جدا میکند، به سرمایه دار بودن سوق می دهد.

وقتى بنام دينى كه تبعيض ها را الغاء كرد تا انسان بتواند رشد كند، براى يك تن، به اين توجيه كه روحانى است و در اين جهان، از دانش اداره كشور هيچ نمى ‏داند، تبعيض مطلق قائل مى ‏شوند و حتى دانشمندترها مى ‏بايد تحت حكم او باشند، غير ممكن است هرمى از انواع تبعيض ها شكل نگيرد. ولايت مطلقه فقيه رأس اين هرم است. اين هرم قدرت زندان جامعه جوان امروز ايران و ضد رشد و ويرانگر نيروهاى محركه است.

تیم مذاکره کننده تا کنون “پیش نویس توافق احیای برجام” را به عنوان مبنای مذاکره در دور جدید نپذیرفته است. علی ‌خامنه‌ای در آخرین دیدار با دولت روحانی از مفاد “پیش نوییس توافق احیای برجام” به تندی انتقاد کرد و گفت که خط قرمزهای تعیین شده او رعایت نشده‌است. اگر در آن دوره بدرجه ای رویکرد دیپلماسی پیش برنده مذاکرات بود، این دور حاکمیت یکپارچه میدان و دیپلماسی را در هم آمیخته و تیمی را روانه وین کرده است که تمامأ برنامه علی خامنه ای و سپاه را می خواهد پیش ببرند.

سیاست اقتصادی متفاوت از سیاست های دولت های دست راستی گذشته که منجر به افزایش فاصله طبقاتی، گسترش فقر و عدم دسترسی میلیون ها شهروند به رفاه اجتماعی. سیاست های رفاهی و مبارزه با فقر حکومت های چپ، از یک سو و دفاع آنها از دمکراسی و باقی ماندن در چنین سیستم و ساختار سیاسی در سوی دیگر، یکی از دلایل مهم استقرار و نهادینه کردن دمکراسی در این کشورها ست. تا جائی که جناح های راست جوامع نام برده، در صورت باخت در انتخابات آزاد، ترس از کوبایی شدن را نداشته و شکست خود را می پذیرند.

"چپ های دمکراتیک" با شفافیت کامل مخالف هرگونه گذار انقلابی یا براندازانه، چه خشونت آمیز و چه خشونت پرهیز هستند و بر این باورند که اگر ملتی قادر است انقلاب بکند و حکومتی را سرنگون کند، حتما بسادگی بیشتری و هزینه کمتری قادر خواهند شد که حکومت های غیر دمکراتیک و حتی خودکامه خود را مجبور به قبول ماده ۲۱ اعلامیه حقوق بشر بکنند

تبلیغات ادواری له و یا علیه شرکت های تولید کننده ی واکسن، سطح اعتماد شهروندان را نسبت به واکسینه شدن در برابر هیولای بیماری فروکاست. گزارشات ضد و نقیض و مصلحت آمیز سازمان بهداشت جهانی به این بی اعتمادی دامن زد. نیروهای راست افراطی نیز با بهره برداری از اوضاع، مقاصد سیاسی خود را پیش بردند. آن ها با اشاعه ی تئوری توطئه و اندیشه های غیر علمی برتردید اجتماعی افزودند و در فاجعه ی کشتار کرونا سهیم شدند.